Hicaz Makamı Etkili Trabzon Türkülerinde Kadın Figürü ve Bu Türkülerin Müzikal Analizi

Yıl 2025, Sayı: 3, 49 - 64, 01.10.2025

Merve Yavuz , Mehmet Can Pelikoğlu

https://doi.org/10.62425/ayalgu.1766401

Öz

Bu çalışma, hicaz makamı etkili Trabzon türkülerinde kadın figürü ve bu türkülerin müzikal analizini amaçlamaktadır. Araştırmada, bu türlerin müzikal ve sosyo-kültürel bağlamda tanımlanarak Türk halk müziği içindeki yerlerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Ayrıca hicaz makamı dizisi üzerine kurulu bu eserlerin nasıl bir karakterle oluşturulduğu ve melodik yapılarının incelenmesi diğer bir amacı oluşturmaktadır. Araştırma, betimsel analiz yöntemiyle yürütülmüş olup tarama modeli esas alınmıştır. Genel tarama modeli de kullanılarak TRT repertuvarında bulunan ve Trabzon yöresine ait olan kadın motifli hicaz makamı etkili bazı türküler üzerine kapsamlı bir inceleme gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Bu çerçevede, çalışmada incelenen Hicaz makamı etkili eserlerden 3’ü örnek olarak seçilmiştir ve bu bağlamda, TRT repertuvarında bulunan ve Trabzon- yöresine ait olan kadın motifli ve Hicaz makam etkili türkülerin notaları, müzikal yapıları ve güfteleri detaylı bir şekilde analiz edilmiş ve ortaya konulan sonuçlar tablolar halinde sunulmuştur. Çalışma sonucunda, incelenen eserlerin sosyo-kültürel ve makamsal analizleri ile kadın figürünün eserlerde aktif rol oynadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Trabzon , Hicaz Makamı , Kadın , Müzikal Analiz.

The Female Figure in Trabzon Folk Songs with Hicaz Maqam Influence and a Musical Analysis

Öz

This study investigates the representation of the female figure in Hicaz maqam-influenced folk songs from the Trabzon region and provides a detailed musical analysis of these works. The primary aim is to define these songs within both musical and socio-cultural contexts, thereby determining their significance and position within the broader tradition of Turkish folk music. The research also examines the distinctive character and melodic structures of compositions based on the Hicaz maqam. The study adopts a descriptive analysis approach, employing the survey model as its methodological framework. Utilizing the general survey model, a comprehensive examination was conducted on female-themed folk songs from the Trabzon region listed in the TRT (Turkish Radio and Television Corporation) repertoire. Data were collected through document analysis. Within this scope, three representative Hicaz maqam-influenced works were selected for in-depth analysis. Their musical scores, structural features, and lyrical content were systematically examined, and the findings were presented in tabular form. The results reveal that in the analyzed works, the female figure occupies an active and prominent role, both in terms of socio-cultural significance and modal (maqam) structure.

Anahtar Kelimeler

Trabzon , Hicaz Maqam , Women , musical analysis.

Kaynakça

• Çiçek, R. (2005). Osmanlı’dan Cumhuriyete Geçiş Sürecinde Trabzon’da Değişim, Trabzon ili ve ilçeleri eğitim kültür ve sosyal yardımlaşma vakfı dergisi, Sayı 10, s. 17-25
• İrten, S. (2019). Türk Halk Müziğinde kadının müzikal ifadeleri ve toplumsal cinsiyet (Tez No. 569897) [Yüksek Lİsans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• İstanbullu, S. (2018). Amatör müzik topluluklarındaki kadın üyelerin sosyokültürel profilleri (Niğde ili örneği). Afyon Kocatepe Üniversitesi Akademik Müzik Araştırmaları Dergisi, 4(7), 32-51.
• Öksüz, M. (2006), Onsekizinci yüzyılın ikinci yarısında trabzon, Serander Yayınları
• Pelikoğlu, M. C. (2009). Trabzon yöresi halk müziği ve kolbastı. Sanat Dergisi, (16), 37-44.
• Yakıcı, A. (2013). Halk şiirinde türkü, Akçağ Yayınları.
• TRT THM Arişivi ( 2025).