NAZAR İŞANKUL’UN “İSTİL” HİKÂYESİ ÜZERINE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Sayı: 93, 92 - 113, 25.02.2019

U. Topçu Öztürk N. Biray

Öz

Özbek edebiyatı Türk dünyasının güçlü edebiyatlarından biridir. Sovyetler Birliği döneminde baskı ve yasaklama dönemleri geçiren Özbek edebiyatı yazar ve şairleri yine de söylemek istediklerini edebî sanatların imkânlarından faydalanarak ve sembolik anlatım yoluna başvurarak dile getirmişlerdir. Günümüz Özbek edebiyatının güçlü yazarlarından Nazar İşankul da söz sanatlarının ifade gücüne kattığı imkânlardan en üst seviyede faydalanarak kaleme aldığı ‘İstilâ’ adlı hikâyesinin konusunu tarihten almış, Rusların uyguladıkları baskı politikalarını sembolik ifadelerle ve çok canlı bir dille ifade etmiştir.
Ruslar Türkistan üzerindeki dil, sosyal hayat ve kültürle ilgili politikalarını her konuda planlayarak uygulamışlardır. Türkistan’ın savaşlar, yokluklar, açlıklar, imkânsızlıklar, zorunlu göçlerle perişan olan insanları köleleştirmiş, tüm millî değerlerini ve benliklerini söküp almıştır. Yazımızda ‘İstilâ’ hikâyesi irdelenerek hikâyenin neyi ifade ettiği, bunu hangi yollarla dile getirdiği incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özbek Edebiyatı, Nazar İşankul, İstila, Hikâye Inceleme, Emperyalist Politikalar

НАЗАР ЭШОНКУЛДЫҢ «ШАБУЫЛ» ӘҢГІМЕСІНІҢ ЗЕРТТЕЛУІ

Öz

Өзбек әдебиеті – түркі әлемінде айрықша орны бар әдебиет. Өзбек әдебиетінің өкілдері – ақын-жазушылары әдебиет өнері мен символдық мәні бар туындыларында Кеңес одағының солақай саясаты мен қысымына қарамастан өз ұстанымын ұсына білді. Қазіргі өзбек әдебиетінің танымал тұлғаларының бірі Назар Эшонкул «Шабуыл» әңгімесі арқылы сөз өнерінің жоғары сатысын меңгеріп, көркемдік бояуы қанық орыс саясатындағы зәбір мен қысымды бере білді. Орыстар Түркістандағы қоғамдық өмір мен мәдени өнердің барлық салаларында өздерінің саяси тәжірибесін қолданды. Түркістанға аштық пен соғыс ұйымдастырып, өмір сүрудің қиындығын арттырып мәжбүрлі түрде қоныс аудартты. Шабуылдау мен жою саясаты тек бір аймақта ғана емес, барлық өңірде жалғасты. Өз тарихынан, тілінен, дәстүрі мен мәдениетінен бас тарту сөзсіз ұлттың жоғалуына апарады. Шығармада осы жағдайлардың орын алу кезеңдері детальдармен дәл бейнеленген. Мақалада «Шабуыл» шығармасының тарихы мен көркемдік сипаты талданады.

Anahtar Kelimeler

Өзбек әдебиеті, Назар Эшонкул, Шабуыл, Әңгіме, Зерттеу, Империалистік саясат

RESEARCHING THE STORY "INVASION" BY NAZAR ESHONKUL

Öz

Uzbek literature is one of the most powerful literatures in the Turkish world. Authors and poets of Uzbek literature who survived periods of oppression and prohibition during the Soviet era wrote what they wanted to say using literary art and using symbolic narration. Nazar Eshonkul, one of the strongest authors of modern Uzbek literature, using the highest possibilities of the art of speech, complementing the story “Invasion” with symbolic expressions and living language,the name of which was extracted from the history of Russian politics of pressure and coercion.
The Russians practiced their policies relating to the language, social life and culture in Turkestan in all aspects. In Turkestan, wars, hardships, plague, impossibility of existence, people distracted by force of migration. “Invasion” included all the directions of the event. In history, the stages of this destruction are revealed with implicit expressions in all details. This article discusses the meaning of the story “Invasion”, as well as the ways of its expression.

Anahtar Kelimeler

Uzbek literature, Nazar Eshonkul, Invasion, Story, Research, Imperialist policy

ИССЛЕДОВАНИЕ РАССКАЗА НАЗАРА ЭШОНКУЛА “НАШЕСТВИЕ”

Öz

Узбекская литература является одной из самых сильных литератур тюркского мира. Авторы и поэты узбекской литературы, пережившие периоды угнетения и запрета во времена Советского Союза, выражали свои пожелания, используя возможности литературного искусства и применяя символическое повествование. Назар Эшонкул, один из сильнейших авторов современной узбекской литературы, используя высшие возможности искусства речи, дополняя символическими выражениями и живым языком, написал рассказ “Нашествие”, название которого было извлечено из истории русской политики давления и принуждения. Русские практиковали свою политику в отношении языка, общественной жизни и культуры в Туркестане во всех аспектах. Хотя в Туркестане войны, лишения, голод, невозможность на существование и люди, охваченные вынужденной миграцией, кажутся для них возможностью, эта возможность почти превратилась в яд, неосознанное превращение людей в рабов один за другим, ликвидировали все национальные ценности и идентичность. В статье рассматривается история произведения “Нашествие”, ее значение и способы выражения.

Anahtar Kelimeler

Узбекская литература, Назар Эшонкул, Нашествие, Рассказ, Исследование, Империалистическая политика

Kaynakça

• 1. Devlet N. Millet ile Sovyet Arasında, 1. Baskı. İstanbul. 2011.
• 2. Merhan A. Anadolu’daki İlk Türkçe Eser Üzerine Tartışmalar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 2011. 59 (2), 53-62. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/belleten/ issue/32743/363462
• 3. Yüce M. Kırgız Türklerinin Ulusal Kimlik Politikası. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E- Dergisi. 2006. S9, s. 152-162.
• 4. Biray N.. Erdem E. Orta Asya’da Yürütülen Rus Dil Politikası Fikrinin Amaçları ve Türk Cumhuriyetlerinin Mücadele Siyaseti. 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası (Ed. Y. Koç, M. Cengiz), Hacettepe Ünv. Yay.. Ankara. 2018. s. 441-449.
• 5. Hayit M. Sovyet Rusya Emperyalizmi ve Türk Dünyası, 1.baskı . Ankara, 1975.
• 6. Karabulut F. Ruslaştırma Politikalarında Son Darbe Olarak Kolhoz Sistemi: Uygulamalar ve Bazı Romanlardaki Yansımaları. 3.Türkistan Kurultayı. s. 614-635. Kastamonu. 2018.
• 7. Şahin L. Rusya Federasyonu’nun Etnik ve Dinsel Yapısı. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2016.Cilt: III, S: 2, s. 15-32.
• 8. Ceylan F.A., Çimen, H. Sovyetler Birliğinin Uyguladığı Asimilasyon Politikalarının Bağımsızlık Sonrası Türk Cumhuriyetleri Üzerindeki Siyasal Ekonomik Etkileri. II. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu. Nizip. 2016.
• 9. Süleymanlı E. Sovyetlerin Milli kimliği Yok Etme Faaliyetleri: ‘Sovyet Halkı’ Denemesi. Karadeniz Araştırmaları. 2005. S: 6. S. 128-134.
• 10. Karabulut F. İktidar ve Meşrulaştırma Mücadelesinin Odağı Orta Asya: Sovyetlerin Dil ve Eğitim Politikaları. bilig. 2009. 50/65-96.
• 11. Açık F. Azat Kuşlar Hikâyesi Üzerine Bir Çözümleme Denemesi. Ekev Akademi Dergisi. 2009. S: 38. S. 215-224. http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20EDEBIYATI/ fatma_acik_azat_kuslar_hikâyesi.pdf.
• 12. Aşkaroğlu, V. Postmodernizm Sınırsız Özgürlük mü? Özgürlüğün Sınırı mı?. Sage Yay.. Ankara. 2015.
• 13. Özel M. S. Stalin Dönemi Rus Milliyetçiliği ve Politikaları, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014. Cilt 4. S. 99-122.
• 14. Biray N. Erdem E. Türk Dünyası Üzerinde Uygulanan Ruslaştırma Siyasetinin Afişlere Yansıması. Atabetü’l-Hakayık’ın Basılışının 100. Yıl Dönümü Adına X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu. 17-19 Ekim 2018 Eskişehir. Yayımlanmamış bildiri.
• 15. Oba E. Bağımsızlık Devri Özbek Edebiyatı. Turkish Studies. 2014. 9/3, s. 997-1008.
• 16. Üşenmez E . Özbek Türkolog Kazakbay Mahmudov. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 2012. 44 (44), 229-247. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/iutded/issue/17072/178519. (e-tarih 10.2018).
• 17. Yılmaz M. Y. İşgal Dönemi Türkistan’da Rus Dil Planlaması ve Cedid Hareketi. International The Journal of Academic Social Science Studies JASSS. 2014. S: 29, s. 339-349.