NEMAT KELİMBETOV’UN ÜMİT ROMANINDA İNSAN

Yıl 2019, Sayı: 94, 130 - 141, 25.04.2019

Y. Zhiyenbayev , İ. Baktiyaruly

Öz

Edebiyat tarihi alanıyla ilgili çalışmalarıyla birlikte “Ümit”, “Oğluma Mektup”, “Yaşlılar” ve “Haset” adlı romanların yazarı Nemat Kelimbetov’un Ümit romanının olay örgüsü yazarın kendi yaşamından alınmıştır. Romanda şahıs kadrosunun özellikleri olarak merhamet, adalet, yardımseverlik, insaf ve sabır gibi insani vasıfların önemi vurgulanır. Kişi kavramı, edebi eserlerin merkezinde yer alan ve üzerinde en çok durulan unsurdur. Ümit romanında yer alan kişi unsurlarının psikolojik ve sosyolojik yönlerinin ortak ve farklı yönleri vardır. Bu bağlamda yazarın kişi anlayışını incelerken yaşam-kişi ilişkilerinin eserde nasıl ele alındığı, yaşanan psikolojik olaylar ve bunların bireyler üzerindeki etkilerini göstermeye çalıştık. Çalışmamızın bir diğer odak noktası da toplumdaki aile sevgisi, engelli insanın durumu ve merhamet meselesidir. Bu doğrultuda romanda yer alan insan kavramının hangi açılardan değerlendirdiği, toplumun hangi sorunları üzerinde yoğunlaştığı, olay örgüsündeki aile bireyleri, akraba, arkadaş, meslektaş ve sağlık görevlilerinin karakter bakımından özellikleri gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edebi eserin tahlili, Kazak edebiyatında psikolojik roman, İdeal insan, Toplumsal meseleler

НЕМАТ КЕЛІМБЕТОВТІҢ «ҮМІТ ҮЗГІМ КЕЛМЕЙДІ» ПОВЕСІНДЕГІ КЕЙІПКЕРЛЕР

Öz

Әдебиет тарихы саласындағы зерттеу еңбектерімен қатар «Үміт үзгім келмейді», «Ұлыма хат», «Күншілдік» атты повесттерінің авторы Немат Келімбетовтың «Үміт үзгім келмейді» повестінің оқиға желісі автордың өз өмірінен алынған. Бұл повестте кейіпкерлер суреттелген кезде олардың мейірімді, әділетті, сабырлы, қанағатшыл, жәрдемдесуге дайын тұлғалар екені көрсетілді. Әдеби шығармаларда кейіпкерлердің бейнесі ең маңызды элемент болып табылады. Немат Келімбетовтің «Үміт үзгім келмейді» повесінде сипатталған кейіпкерлердің психологиялық және социологиялық тұрғыдан ортақ және алшақ тұстары бар екені аян. Аталған шығармадағы кейіпкерлердің өзара және қоғаммен байланысын қарастыру барысында кейіпкерлердің қарым-қатынасымен қатар психологиялық оқиғалар желісінде олардың өзге адамдарға қалай әсер ететінін анықтауға көңіл бөлдік. Зерттеудің тағы бір бағыты - отбасындағы сүйіспеншілік, мүгедектердің мүшкіл жағдайы және қайырымдылық мәселесі. Осы тұрғыда біз автор сипаттаған кейіпкерлердің ерекшелігі мен олардың қоғамдағы орнына тоқталып, романның тақырыбына арқау болған отбасы мүшелері, туыстар, достар мен әріптестердің байланысын әдеби талдау жасау арқылы саралауға тырыстық.

Anahtar Kelimeler

Әдеби шығарманы талдау, Психологиялық роман, Мінсіз кейіпкер, Қоғамдағы мәселелер

THE CHARACTERS IN NOVEL HOPE BY NEMAT KELIMBETOV

Öz

The plot of Umit roman, Im a son of Nemat, “Olds” and “Haset”, the novel of the novels of ”Umit roman,“ Haset”, were taken from the author's own life. In the novel, the importance of human qualities such as compassion, justice, benevolence, human and patience are emphasized. The concept of person is the most emphasized element in the center of literary works. The psychological and sociological aspects of the elements of the hope are common and different. In this context, while examining the person's understanding of the person, we tried to show how the life-person relations are dealt with in the work, the psychological events that are taking place and their effects on individuals. Another focus of our study is the love of family in the society, the situation of disabled people and the issue of compassion. In this respect, the characteristics of the concept of human being in the novel, the problems of the society, the characteristics of the family members, relatives, friends, colleagues and health officials in the plot are shown.

Anahtar Kelimeler

Literary work analysis, Psychological novel in Kazakh literature, İdeal man, Social problems

ЛИТЕРАТУРНЫЕ ГЕРОИ В ПОВЕСТИ «НАДЕЖДА» НЕМАТА КЕЛИМБЕТОВА

Öz

Образ героя является одним из главных элементов литературного произведения. В образах героев романа Немата Келимбетова “Надежда можно выделить общие и частные психологические и социологические аспекты их характеристик. В процессе изучения особенностей личности героев романа, мы попытались показать, как взаимоотношения героев и общества оказывают глубокое воздействие на их психологическое состояние. Одним из важных вопросов, рассматриваемых в данной статье является тема любви к семье, к обществу, положение людей с ограниченными возможностями и проблема сострадания. В этой статье мы попытались определить, каким образом автор оценивает концепцию жизни человека, какую роль играет общество в формировании личности человека, дает характеристику членам семьи, родственникам, друзьям, коллегам и фельдшерам в романе.

Anahtar Kelimeler

Анализ литературного произведения, Психологический роман в казахской литературе, Идеальный человек, Социальные проблемы

Kaynakça

• 1. Abdezulı Q. Professor Nemat Kelimbetov jane qazirgi qazaq ruhaniyaty. Qazaq Ulttyk Universitetiniň Habarşysy 4, 3-5. Almaty. 2011.
• 2. Çetin, N. Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap Yay. 2009. 304 s.
• 3. Aktaş, Ş. Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili (Teori ve Uygulama). Ankara: Kurgan Edebiyat Yay, 2013, 220 s.
• 4. Öztürkçü, H. Odil Yoqubov’un Adalet Menzili romanı üzerine oluşumsal yapısalcı bir inceleme. Türkologiya 4 (90), 76-103. Türkistan. 2018.
• 5. Aktulum,K. Metinlerarasılık Görüngüsünde Gerçeklik ya da Metnin Göndergeselliği. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 85, 233-256. Ankara/Türkiye. 2018.
• 6. Kelimbetov, N. Ümit. Aktaran: Gülnar Kara. İstanbul: Selenge Yay. 2010. 197 s.