Öz
Yazar ve şâirler için hazır söz hazinelerinden olan atasözleri, atalarımızın uzun deneyimler sonucu ulaştıkları hükümleri aktaran kalıplaşmış ve anonimleşmiş özlü sözlerdir. Dilin bu güçlü vasıtası, Eski Türkçeden başlayarak günümüze kadar Türkçenin değişik devrelerindeki eserlerde kullanılmıştır. Bu makalede, Divân-ı Hikmet’teki şiirler incelenerek Hoca Ahmet Yesevi’nin şiirlerinde atasözlerine nasıl yer verdiği gösterilecektir. Yusuf Azmun, 1994’te İstanbul’da yayınladığı Divan-ı Hikmet’te farklı olarak esas alınan yazmadaki hikmetleri İngilizceye çevirmiştir. Makalemizde, Hoca Ahmet Yesevi’nin hikmetlerindeki atasözleri (Yusuf Azmun, Kemal Eraslan, Hayati Bice’nin yayınları göz önünde bulundurularak) varlığı tespit edilecek, bu atasözlerinin kullanılış özellikleri ve bir üslup göstergesi olarak hikmetlerdeki yeri incelenecektir. Ağızdan ağıza, kulaktan kulağa dolaşan bu hikmetler yoluyla, sözlü hikmet kültürü esâsında dinî ve ahlakî bir eğitim yapılıyordu. Dolayısıyla geçmişin deneyimlerini aktaran, örnek verme ve nasihat etme vasıtası olan atasözlerinin de hikmetlerde yer alması tabiidir.
Anahtar Kelimeler
Atasözler Hikmetler Divan-ı Hikmet Hoca Ahmet Yesevi Eski Türkçe
Kaynakça
- 1. Petek, E., Dağıstan, S., Divân-ı Hikmet’in Yeni Bir Nüshası: Kökşetav Nüshası, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 43, ss. 207-233. 2017.
- 2. Azmun, Yusuf (Yayına Hazırlayan), Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet (Dr. Emel Esin Kütüphanesi Nüshası), Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayını, İstanbul 1994.
- 3. Bice, H. Hoca Ahmed Yesevi Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ankara 1993.
- 4. Eraslan, K., (Hazırlayan), Ahmed-i Yesevî Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bak. Yay. Ankara 1983.
- 5. Karaörs, M., “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-29 Mayıs 1993), Yayına Hazırlayanlar: A.Yuvalı, M. Argunşah, A.Aktan, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri 1993, s.197-212.
- 6. Dilçin, C., “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler”, Türk Dili Aylık Dil Dergisi, S.54, Aralık 1993, s.611- 618.
- 7. Gölpinarli, A., Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2004.
- 8. Gölpinarli, A., Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli “Velâyetnâme”, İstanbul 1958.
- 9. Jarmuhameduli, M. (vd.), Koja Ahmed Yasavi Hikmet Jinak, Jalın Baspası, Almatı 1998.
- 10. Kaymaz, Zeki, “Eski Anadolu Türkçesi Bağlamında Yunus Emre’nin Eserlerindeki Atasözlerine Bir Bakış”, Türk Dünyası, S. 40, Güz 2015, s.101-119.
- 11. Öztopçu, K., Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
- 12. Parlatir, İsmail, Atasözleri ve Deyimler-I Atasözleri, Yargı Yayınevi, Ankara 2008.
- 13. Yoldaşev, İ., Gümüş, M., Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri, Engin Yayınevi, Ankara 1995.
- 14. Yurtbaşi, M., Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul 2012.
Öz
Ұрпақтан ұрпаққа жеткен өмірдегі түрлі құбылысты жинақтап, ықшамдап, қорытып айтылған, тақырып аясы кең, терең мазмұнды сөз мәйегі – мақалдар ата-бабаларымыздың ұзақ уақытта жинаған тәжірибелерін жеткізетін қысқа тұжырымдар. Тілдің бұл қуатты құралы көне түрк тілінен бастап әр түрлі кезеңдерде жазылған еңбектерде көрініс тапқан. Мақалада Қожа Ахмет Ясауидің «Диуани Хикмет» еңбегінде кездесетін мақал-мәтелдер және олардың қолданылу ерекшеліктері қарастырылған. Юсуф Азмун 1994 жылы Ыстанбұлда жарияланған «Диуани Хикметті» ағылшын тіліне аударған. Юсуф Азмун, Кемал Ераслан, Хаяти Бидженің басылымдарын негізге алған автор Қожа Ахмет Ясауи хикметтеріндегі мақалдардың қолданылу ерекшеліктеріне ғылыми талдау жасаған. Мақалдың тәрбиелік мәні зор. Осы мақала арқылы Ясауи хикметтерінде айтылған даналық ойлардың күні бүгінге дейін өзінің мағынасын, мәнін жоғалтпағанына тағы да көз жеткізе түсеміз.
Anahtar Kelimeler
Мақалдар Хикметтер Диуани Хикмет Қожа Ахмет Ясауи Көне түрк тілі
Kaynakça
- 1. Petek, E., Dağıstan, S., Divân-ı Hikmet’in Yeni Bir Nüshası: Kökşetav Nüshası, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 43, ss. 207-233. 2017.
- 2. Azmun, Yusuf (Yayına Hazırlayan), Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet (Dr. Emel Esin Kütüphanesi Nüshası), Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayını, İstanbul 1994.
- 3. Bice, H. Hoca Ahmed Yesevi Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ankara 1993.
- 4. Eraslan, K., (Hazırlayan), Ahmed-i Yesevî Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bak. Yay. Ankara 1983.
- 5. Karaörs, M., “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-29 Mayıs 1993), Yayına Hazırlayanlar: A.Yuvalı, M. Argunşah, A.Aktan, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri 1993, s.197-212.
- 6. Dilçin, C., “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler”, Türk Dili Aylık Dil Dergisi, S.54, Aralık 1993, s.611- 618.
- 7. Gölpinarli, A., Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2004.
- 8. Gölpinarli, A., Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli “Velâyetnâme”, İstanbul 1958.
- 9. Jarmuhameduli, M. (vd.), Koja Ahmed Yasavi Hikmet Jinak, Jalın Baspası, Almatı 1998.
- 10. Kaymaz, Zeki, “Eski Anadolu Türkçesi Bağlamında Yunus Emre’nin Eserlerindeki Atasözlerine Bir Bakış”, Türk Dünyası, S. 40, Güz 2015, s.101-119.
- 11. Öztopçu, K., Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
- 12. Parlatir, İsmail, Atasözleri ve Deyimler-I Atasözleri, Yargı Yayınevi, Ankara 2008.
- 13. Yoldaşev, İ., Gümüş, M., Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri, Engin Yayınevi, Ankara 1995.
- 14. Yurtbaşi, M., Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul 2012.
Öz
Proverbs, which are one of the ready-made treasures for writers and poets, are stereotypical and anonymized short words that convey the experience of our ancestors as a result of long experience. This powerful language tool was used in works written in different periods, from Old Turkic to the present day. This article will discuss the poems of Divân-ı Hikmet, as well as the use and role of proverbs in these verses by Khoja Ahmet Yassawi. Yusuf Azmun translated into English the Hikmets published in 1994 in Istanbul. The article will reveal the proverbs in Hikmets of Ahmet Yassawi (taking into account the publications of Yusuf Azmun, Kemal Eraslan and Hayati Bizhe), and will also analyze the features of the use of these proverbs and their place in Hikmets as a stylistic indicator. Thanks to these Hikmets, which were passed on from mouth to mouth, religious and moral education was conducted on the basis of oral transmission of these Hikmets. Thus, the use of proverbs, which are a means of transmitting experience and wisdom, in Hikmets are the norm.
Anahtar Kelimeler
Proverbs Hikmets Divân-ı Hikmet Khoja Ahmet Yassawi the Old Turkic language
Kaynakça
- 1. Petek, E., Dağıstan, S., Divân-ı Hikmet’in Yeni Bir Nüshası: Kökşetav Nüshası, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 43, ss. 207-233. 2017.
- 2. Azmun, Yusuf (Yayına Hazırlayan), Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet (Dr. Emel Esin Kütüphanesi Nüshası), Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayını, İstanbul 1994.
- 3. Bice, H. Hoca Ahmed Yesevi Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ankara 1993.
- 4. Eraslan, K., (Hazırlayan), Ahmed-i Yesevî Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bak. Yay. Ankara 1983.
- 5. Karaörs, M., “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-29 Mayıs 1993), Yayına Hazırlayanlar: A.Yuvalı, M. Argunşah, A.Aktan, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri 1993, s.197-212.
- 6. Dilçin, C., “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler”, Türk Dili Aylık Dil Dergisi, S.54, Aralık 1993, s.611- 618.
- 7. Gölpinarli, A., Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2004.
- 8. Gölpinarli, A., Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli “Velâyetnâme”, İstanbul 1958.
- 9. Jarmuhameduli, M. (vd.), Koja Ahmed Yasavi Hikmet Jinak, Jalın Baspası, Almatı 1998.
- 10. Kaymaz, Zeki, “Eski Anadolu Türkçesi Bağlamında Yunus Emre’nin Eserlerindeki Atasözlerine Bir Bakış”, Türk Dünyası, S. 40, Güz 2015, s.101-119.
- 11. Öztopçu, K., Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
- 12. Parlatir, İsmail, Atasözleri ve Deyimler-I Atasözleri, Yargı Yayınevi, Ankara 2008.
- 13. Yoldaşev, İ., Gümüş, M., Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri, Engin Yayınevi, Ankara 1995.
- 14. Yurtbaşi, M., Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul 2012.
Öz
Пословицы, которые являются одним из готовых сокровищ для писателей и поэтов, представляют собой стереотипные и анонимизированные краткие слова, которые передают исторический опыт наших предков. Этот мощный инструмент языка использовался в работах, написанных в разные периоды, начиная с древнетюркского до наших дней. В данной статье рассмотрены стихи Ходжи Ахмета Ясави «Дивани Хикмет» с точки зрения использования в них пословиц и поговорок. Юсуф Азмун перевел хикметы на английский язык и опубликовал в 1994 году в Стамбуле. В статье автор выявляет пословицы в хикметах Ахмета Ясави (с учетом публикаций Юсуфа Азмуна, Кемаля Эраслана и Хаяти Бидже), а также проанализированы особенности использования данных пословиц и их место в хикметах, как стилистический показатель. Благодаря данным хикметам религиозно-нравственное воспитание проводилось на основе устной передачи данных хикметов. Таким образом, использование пословиц, которые являются средством передачи опыта и мудрости народа, в хикметах является нормой.
Anahtar Kelimeler
Пословицы Хикметы Дивани Хикмет Ходжа Ахмет Ясави Древнетюркский язык
Kaynakça
- 1. Petek, E., Dağıstan, S., Divân-ı Hikmet’in Yeni Bir Nüshası: Kökşetav Nüshası, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 43, ss. 207-233. 2017.
- 2. Azmun, Yusuf (Yayına Hazırlayan), Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet (Dr. Emel Esin Kütüphanesi Nüshası), Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayını, İstanbul 1994.
- 3. Bice, H. Hoca Ahmed Yesevi Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ankara 1993.
- 4. Eraslan, K., (Hazırlayan), Ahmed-i Yesevî Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bak. Yay. Ankara 1983.
- 5. Karaörs, M., “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-29 Mayıs 1993), Yayına Hazırlayanlar: A.Yuvalı, M. Argunşah, A.Aktan, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri 1993, s.197-212.
- 6. Dilçin, C., “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler”, Türk Dili Aylık Dil Dergisi, S.54, Aralık 1993, s.611- 618.
- 7. Gölpinarli, A., Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2004.
- 8. Gölpinarli, A., Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli “Velâyetnâme”, İstanbul 1958.
- 9. Jarmuhameduli, M. (vd.), Koja Ahmed Yasavi Hikmet Jinak, Jalın Baspası, Almatı 1998.
- 10. Kaymaz, Zeki, “Eski Anadolu Türkçesi Bağlamında Yunus Emre’nin Eserlerindeki Atasözlerine Bir Bakış”, Türk Dünyası, S. 40, Güz 2015, s.101-119.
- 11. Öztopçu, K., Uygur Atasözleri ve Deyimleri, Doğu Türkistan Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
- 12. Parlatir, İsmail, Atasözleri ve Deyimler-I Atasözleri, Yargı Yayınevi, Ankara 2008.
- 13. Yoldaşev, İ., Gümüş, M., Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri, Engin Yayınevi, Ankara 1995.
- 14. Yurtbaşi, M., Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul 2012.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Halk Bilimi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Nisan 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 94 |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları