MİLLİ BİRLİK VE EĞİTİM SORUNU; HOCA AHMET YESEVİ ÖĞRETİLERİNDE GENÇLİĞİN EĞİTİMİ

Yıl 2019, Sayı: 96, 109 - 124, 27.08.2019

R. Beısetayev

Öz

Bu makalede Hoca Ahmet Yesevi'nin öğretileri ile Türk toplumunda tasavvufi gelenek temelinde ulusal bütünlük oluşumu ele alınmaktadır. Tasavvuf kültürüne uygun olarak Kazak yurdunda İslami anlayışın ulusal bütünlüğü kavramı oluşturuldu. Bu bağlamda çalışma, Tengrian dünya görüşünün uyumu, milli geleneklerin yanı sıra yerel halkların manevi ve maddi değerlerinin ilgili İslami kavramlarla uyumu yoluyla Türk manevi birliği ve ulusal bütünlüğün oluşumu anlatılmaktadır. Hoca Ahmet Yesevi'nin tasavvufi öğretileri, göçebe Türk topluluklarının eğitim ve ahlaka davet edilmesiyle Türk halkının kültüründe önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Tasavvuf öğretileri sayesinde çok etnik gruptan oluşan bir Türk toplumu dini, manevi ve milli birliği oluşturdu. Yukarıda bahsedildiği üzere yazar, gençleri Hoca Ahmet Yesevi’nin tasavvuf öğretilerinin Türk toplumunda milli ve manevi birliğin oluşumunda katkıları hakkında bilgilendirmeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Hoca Ahmet Yesevi, Tasavvuf öğretileri, İslam dünya görüşü, Milli ve manevi bütünlük

ҰЛТТЫҚ ТҰТАСТЫҚ ЖӘНЕ АХМЕТ ЯСАУИ ІЛІМІНДЕГІ ЖАСТАРҒА РУХАНИ ТӘРБИЕ МЕН БІЛІМ БЕРУ МӘСЕЛЕСІ

Öz

Мақалада Ахмет Ясауидің сопылық ілімі және оның негізінде Түрік қоғамында ұлттық тұтастықтың қалыптасуы мәселесі қарастырылды. Сопылық мәдениетке сай, қазақ елінде ұлттық тұтастық ұғымы исламдық сыйпатта қалыптасты. Осыған орай, Түрік елінде рухани бірлік пен ұлттық тұтастықтың жергілікті халықтардың дәстүрлі Тәңірлік дүниетанымының, наным-сенімінің, салт-дәстүрінің, рухани-материалдық құндылықтарының Исламдық сәйкес ұғымдармен үйлесіммен құрылуы баяндалды. Қожа Ахмет Ясауидің сопылық ілімі көшпелі түрік қауымын білім мен имандылыққа шақыру арқылы түрік халықтары мәдениетіне үлкен өзгеріс енгізді. Ғұламаның сопылық ілімі мен мәдениеті арқылы көп ұлтты Түрік қоғамында діни-рухани бірлік пен ұлттық тұтастық қалыптасты. Автор мақалада жоғарыда айтқанымыздай, жастарға Ахмет Ясауидің сопылық ілімінің түрік жұртында рухани бірлік пен ұлттық тұтастықты қалыптастыруы туралы ақпарат беруді мақсат еткен.

Anahtar Kelimeler

Ислам діні, Қожа Ахмет Ясауи, Сопылық ілім, Тәңірлік дүниетаным, Ұлттық дәстүр, Рухани біртектілік, Ұлттық тұтастық

NATIONAL INTEGRITY AND THE PROBLEM OF EDUCATION AND YOUTH EDUCATION IN THE TEACHING OF AHMET YASAWI

Öz

The article considers the teachings of Ahmet Yasawi and the problem of the establishment of national integrity in the Turkic society on the basis of his teachings of Sufism. In accordance with the culture of Sufism, the concept of the national integrity of the Islamic sense was formed in the country. In this regard, the work describes the creation in the Turkic country of spiritual unity and national integrity through the harmony of the Tengrian worldview, national traditions, as well as spiritual and material values of local peoples with the corresponding Islamic concepts. The Sufi teachings of Khoja Ahmet Yasawi made significant changes in the culture of the Turkic people thanks to the invitation of the Turkic community of nomads to education and morality. Thanks to the Sufi teachings and culture of Gulama, a multi-ethnic Turkic society has formed a religious and spiritual unity and national unity. As mentioned above, the author seeks to inform youth about the teachings of Sufism of Ahmet Yasawi about the formation of spiritual unity and national unity in Turkic society.

Anahtar Kelimeler

Islam, Khoja Ahmet Yasawi, the Teachings of Sufism, Tengrian Worldview, National Traditions, Spiritual Homogeneity, National Integrity

НАЦИОНАЛЬНАЯ ЦЕЛОСТНОСТЬ И ПРОБЛЕМА ВОСПИТАНИЯ И ОБРАЗОВАНИЯ МОЛОДЕЖИ В УЧЕНИИ АХМЕТА ЯСАВИ

Öz

В статье рассмотрены учения Ходжи Ахмета Ясави и проблема становления национальной целостности в Тюркском обществе на основе его учения суфизма. В соответствии культуре суфизма, в стране сформировалось понятие национальной целостности Исламского толка. В связи с этим, в работе описаны создание в Тюркской стране духовного единства и национальной целостности путем гармонии Тенгрианского мировоззрения, национальных традиций, а также духовных и материальных ценностей местных народов с соответствующими Исламскими понятиями. Суфийское учение Ходжи Ахмета Ясави внесло значительные изменения в культуру тюркского народа благодаря приглашению тюркской общины кочевников к образованию и нравственности. Благодаря суфийскому учению и культуре ученого, многоэтническое тюркское общество сформировало религиозно-духовное и национальное единство. Как уже упоминалось выше, автор ставит своей целью проинформировать молодежь об учении суфизма Ахмета Ясави, о формировании духовного и национального единства в тюркском обществе.

Anahtar Kelimeler

Ислам, Ходжа Ахмед Ясави, Суфийское учение, Исламское мировоззрение, Национальные традиции, Духовное единство, Национальное единство

Kaynakça

• 1. Иасауи Қ.А. Хикмет Хазірет Сұлтан Қожа Ахмет Иасауи. – Алматы: Жалын, 2002. – 272 б.
• 2. Ясауи Қожа Ахмет. Даналық кітабы. /Ауд. Ж.Әбдірашев. – Шымкент, 1993. – 109 б.
• 3. Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. 6 том (Қ-Н). /Бас ред. Б. Аяған. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2004. – 696 б.
• 4. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: "Аруна Ltd." ЖШС, 2010. – 592 б.
• 5. Нысанбаев Ə. Қожа Ахмет Иассауидің дүниетанымы мен философиясы /Қазақ даласының ойшылдары (ІХ-ХІІ ғғ.). – Алматы: Ғылым, 1995. – 136 б.
• 6. Кенжетай Д. Қожа Ахмет Иасауи дүниетанымы. – Түркістан: [б. и.], 2004. – 341 б.
• 7. Кенжетаев Д.Т. Қожа Ахмет Иасауи философиясы және оның түркі дүниетанымы тарихындағы орны. //Док. дисс. – Алматы, 2007. – 259 б.
• 8. Кенжетаев Д. Исламдағы діни таным және оның ерекшеліктері //Ясауи әлемі. Түркістан: – 2011. – № 3-4 (8). – Б. 47-53.
• 9. Кенжетай Д. Ясауиді танудың кейбір проблемалары. //Ясауи әлемі. Түркістан: – 2009. № 1 (1). – Б. 179-184.
• 10. Жандарбек З. Насаб-нама нұсқалары және түркі тарихы. – Алматы: Дайк-Пресс, 2002. – 168 б.
• 11. Алтаев Ж. Қожа Ахмет Ясауидің сопылық ілімі. Қазақ философиясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2017. – 220 б.
• 12. Аташ Б.М., Маханова Н.Б. Қазақтың көркемдік-эстетикалық танымы //Ұлттық тәрбие. – 2013. – № 6 (20). – Б. 93-99.
• 13. Мейірманов А. Қожа Ахмет Ясауи мұрасының көркемдік рәміздік мазмұны. //Адам әлемі. – 2012. – № 4 (54). – Б. 34-43.
• 14. Мырзабеков М. Суфизмнің моральдік-этикалық философиясы //Ясауи әлемі. Түркістан: 2010, № 1. – Б. 36-40.
• 15. Орынбеков М.С. Духовные основы консолидации казахов. Алматы: «Аркаим», 2001. 252 б. - ISBN 9965-603-02-2.
• 16. Ошақбаева Ж.Б. Ясауи шығармашылығы дәстүрлі қазақ дүниетанымының негізі. //Ясауи әлемі. Түркістан. – 2011. – № 3-4. – Б. 79-87.
• 17. Бейсетаев Р., Жакин А. Иман және Ясауи іліміндегі жастарды имандылыққа тәрбиелеу мәселесі. //Ясауи әлемі: – 2009. № 1 (1). – Б. 140-152.
• 18. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. /Құраст.: Ə.Қ. Муминов, Б. Қорғанбек, С.Моллақанағатұлы жəне т.б. – Алматы, 2009. – 200 б.
• 19. Мұстапаева Д. Асыл мұра – қасиетті тайқазан. – Алматы: Арыс, 2008. – 200 б.
• 20. Түркістан: Фотоальбом /Құраст. Р.Насыров. – Алматы: Өнер, 1993. – 200 б.