«ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ

Senbek Utebekov

Araştırma Makalesi

DİVÂN-I HİKMET NÜSHALARINDA İLGİ HÂLİ EKLERİ VE İSİM TAMLAMASI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Sayı: 110, 155 - 186, 25.06.2022

Senbek Utebekov

Öz

Bu çalışmada ‘Divân-ı Hikmet’te kullanılan ilgi hâli ekleri ve ilgi hâli eklerinin yardımıyla kurulmuş izafet terkipleri incelenmiştir. Bunun için eserin Mısır, Kökşetav, İstanbul, St. Petersburg şehirlerinin kütüphanelerinde ve Türk bilim insanı Emel Esin’in özel kitaplığında bulunan nüshaları esas alınmıştır. Öncelikle ‘Divân-ı Hikmet’ nüshalarında karşımıza çıkan isim tamlamalarını Farsçanın sentaktik özelliklerine göre kurulmuş isim tamlamaları ve Türkçenin sözdizimsel özelliklerine göre kurulmuş isim tamlamaları olarak iki grupta incelenmiştir. Ayrıca Türkçenin sözdizimsel özelliklerine göre kurulmuş isim tamlamaları kendi içinde ilgi hâli eklerinin kullanıldığı isim tamlamaları ve ilgi hâli eklerinin kullanılmadığı isim tamlamaları şeklinde ayrı ayrı analiz edilmiştir. Bununla beraber ‘Divân-ı Hikmet’te -nıŋ, -niŋ, -ıŋ, -iŋ, -ın, -in ve -nı, -ni ilgi hâli eklerinin oluşum ve gelişim süreçleri üzerinde durulmuştur. Bunun yanı sıra alanyazında çeşitli Türkologların söz konusu eklerle ilgili görüşleri değerlendirilmiş ve tartışılmıştır. Makalenin bir sonraki bölümünde ise isim tamlamalarının unsurları arasındaki bağ ile anlam özellikleri üzerinde inceleme yapılmıştır. Özellikle isim tamlamalarında ilgi hâli eklerinin kullanılıp kullanılmaması, kelime grubunun anlamına tesirinin olup olmadığı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevi, Divân-ı Hikmet’te nüshaları, ilgi hâli ekleri, isim tamlamaları, izafet terkipleri

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Saygılarımla teşekkür ederim.

Kaynakça

1. Isqаqоv А. Qаzirgi qаzаq tili. 2-bаsılım. – Аlmаtı: Аnа tili, 1994. – 334 b.
2. Ergin M. Türk Dilbilgisi. – İstanbul: Bayrak Yayınları, 1993. – 384 s.
3. Şiyrаliyev M.Ş., Sevоrtyan E.V. Grаmmаtiykа аzerbаydjаnskоgо yazıkа (Fоnetiykа, mоrfоlоgiya iy siyntаksiys). – Bаkuw: İYzdаtelstvо ELM, 1971. – 414 b.
4. Musаev K.M. Siyntаksiys kаrаiymskоgо yazıkа. Mоskvа: «Academia», 2003. s. 347.
5. Korkmaz, Z. Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003. – 1224 s.
6. ÖzR GA Şığısatnuv İnstitutındağı Qoja Ahmet İasawi Hikmetteriniŋ Qoljazba Katalogı. – Türkistan: HQTU Baspahanası, 2006. – 328 b. 7. Sızdıqоvа R. Yasаwi «Hikmetteriniñ» tili. Köptоmdıq şığаrmаlаr jiynаğı. – Аlmаtı: «El-şejire», 2014. – 667 b.
8. Tulum M.M. Dîvân-ı Hikmet: Hikmetler Mecmuası – Mısır Nüshası 1650. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2019. – 350 b.
9. Hikmet jiynаq: Dаnаlıq sır. (Аud: M.Jаrmuhаmedulı, M.Şаfiği, S.Däwitulı). – Аlmаtı: «Jаlın» bаspаsı, 1998. – 656 b.
10. Qоjа Аhmet Yasаwi Diwаni hikmet Kökşetаw nusqаsı. (Аud: İ.Nurmаğаmbetulı). – Аstаnа: Regis-ST Pоligrаf bаspаhаnаsı, 2016. – 288 b.
11. Utebekov S. Divân-ı Hikmet’in Kökşetav Nüshası. Giriş-Gramer Özellikleri-Metin- Dizin. – Çanakkale: Paradigma Akademi, 2021. – 513 s.
12. Eraslan K. Ahmed Yesevi Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler. – Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2007. – 542 s.
13. Azmun Y. Hoca Ahmed Yesevî Divan-ı Hikmet. İstanbul: Yazır Matbaası. – 1994. 326 s.
14. Mаyzel S.S. İzаfet v turetskоm yazıke. Mоskvа-Leningrаd., 1957. – 187 s.
15. İsаev S. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri . – Аlmаtı: «Аbzаl-Аy» bаspаsı, 2014. – 640 b.
16. Jubаnоv X. İssledоvаniya pо kаzаhskоmu yazıku. – Аlmа-Аtа, 1966. – 220 s.
17. Bаskаkоv N.А. Sооtnоşeniye znаçeniy mestоimeniy v tyuwrkskih yazıkаh. Dоklаdı i sооbşçeniya institutа yazıkоznаniya. İzdаtelstvо Аkаdemii Nаuk SSSR, 1952. №1. – 138 s.
18. Grönbech K. Türkçenin Yapısı. (çev. Mehmet Akalın). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1995. – 148 s.
19. Kuznetsov P.İ. Türkiye Türkçesi Morfoetimoljisine Dair // Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1995. – Ankara 1997. 193-261 ss.
20. Deny J. Türk Dili Grameri (çev. Ali Ulvi Flöye). – İstanbul: Maarif Vekaleti, 1995. – 134 s.
21. Meliyоrаnskiy M. Pаmyatnik v çest Kyul Tegiynа. Zvо RАО. t. XII. vıp. II, III, Spb., 1899. – 92 s.
22. Tekin T. Orhon Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016. – 328 s.
23. Аydаrоv G. Оrhоn-Enisey jäne köne uyğır jаzbа eskertkişteriniñ tili. – Аlmаtı: Rаuаn bаspаsı, 1995. – 160 b.
24. Akar А. Bilge Tonyukuk Yazıtı. – İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2020. – 160 s.
25. Eraslan K. Eski Uygur Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2012. – 664 s.
26. Hacıeminoğlu N. Karahanlı Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996. – 214 s.
27. Hacıeminoğlu N. Harezm Türkçesi ve Grameri. – Ankara: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1997. – 194 s.
28. Eckmann J. Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, (çev: Osman Fikri Sertkaya, Çev.). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 438 s.
29. Ata A. Harezm-Altın Ordu Türkçesi. – İstanbul: Kebikeç Yayınları, 2002. – 111 s.
30. Karamanlıoğlu A.F. Kıpçak Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 164 s.
31. Korkmaz Z. Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2020. – 226 s.
32. Akar A. Oğuzların Dili, Eski Anadolu Türkçesine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018. – 335 s.
33. Rаdlоv V. V. Yarlıkiy Tоhtаmışа iy Temir-Kutlugа. – ZVОRАО, 1889 g., t. 3, № 1-2, s. 1-40.
34. Argunşah M., Sağol Yüksekkaya G. Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları, 2015. – 440 s.
35. Gülsevin G. Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 165 s.
36. Tоmаnоv M. Türki tilderiniñ sаlıstırmаlı grаmmаtiykаsı. — Аlmаtı: Qаzаq universiteti bаspаsı, 1992. – 192 b.
37. Kirişçioğlu F. Saha (Yakut) Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 190 s.
38. Аbdurаsulоv YО. Tuwrkiy tillаrning qiyyоsiyy-tаrihiy grаmmаtikаsi. – Tоşkent: «Fаn» nаşriyоti, 2009. – 260 b.
39. Eckmann J. Çağatayca El Kitabı (Çev: Günay Karaağaç), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2017. – 232 s.
40. Mansuroğlu M. Sultan Veled’in Türkçe Manzumeleri. – İstanbul: Pulhan Matbaası, 1958. – 206 s.
41. Caferoğlu, A. Türk Dili Tarihi. I-II. cilt. – Ankara: Erek Kitabevi, 2015. – 197 s.
42. Gemalmaz E. Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili. Atatürk Üniveristesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı: 1. Erzurum, 1994. s. 4-18.
43. Eraslan K. Yesevi’nin Fakr-nâmesi. – Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2016. – 96 s.
44. Argunşah M. Çağatay Türkçesi. – İstanbul: Kesit Yayınları, 2013. – 308 s.
45. Karaörs, Metin, “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması”, Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, 26-29 Mayıs, Kayseri, s. 237-254, 1993.
46. Аbdrаhmаnоvа K.N. Qоjа Аhmet Yasаwidiñ «Diwаni hikmet» eñbegindegi septik jаlğаwlаrdıñ erekşelikteri. – Аlmаtı: «Üş Qiyan» bаspаsı, 2003. – 136 b.
47. Sızdıqоvа R. Yasаwi hiykmetteriniñ tili. – Аlmаtı: «El-şejire», 2004. – 664 b.
48. Uzbek tilining ilmii grаmmаtikаsi uçun mаteriyаllаr. – Tоşkent: UWzFАN, 1941. – 155 b.
49. Nalbant M.V. Çağatay Türkçesinde Görülen {+nI} İlgi Hâli Ekinin Kökeni Üzerine. Türkbilig, Sayı: 38, 2018. s. 21-28.
50. Atıcı A. Sungur Türkçesi (Ses ve Şekil Bilgisi). Konya: Eğitim Yayınevi, 2015. – 492 s.
51. Gülensoy T. Kırgız Türkçesi Grameri (Ses Bilgisi – Şekil Bilgisi). – Ankara: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2004. – 126 s.
52. Başdaş C., Kutlu A. Kırgız Türkçesi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2004. – 282 s.
53. Alkaya E., Kirillova Z. Kreşin Tatar Tükçesi (Dil, Tarih, Kültür). – İstanbul: Kesit Yayınları, 2018. – 356 s.
54. Özkan M. Türkiye Türkçesi Ses ve Yazım Bilgisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2009. – 180 s.
55. Özdemir H. Eski Türkçede İlgi Ve Belirtme Durum Ekleri Üzerine” Adlı Makalede Bir Düzenleme. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 3, Issue: 2, Spring, 2017. s. 155-168.
56. Serbrennikov B.A., Gadjieva N.Z. Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. – 255 s.
57. Аğmаnоv E. Qаzаq tiliniñ tаrihi sintаksisi. – Аlmаtı: «Mektep» bаspаsı, 1986. – 112 b.
58. Toparlı R. Harezm Türkçesi. – Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 1985. – 65 s.
59. Kаtаnоv N.F. Оpıt issledоvаniya uryanhаyskоgо yazıkа s ukаzаniem glаvneyşih rоdstvennıh оtnоşeniy egо k drugim yazıkаm tyurkskоgо kоrnya. Kаzаn: Tipо-litоgrаfiya İmperаtоrskоgо Uniyversitetа, 1903. – 775 s.
60. Dmitriyev N.K. Grаmmаtikа kumıkskоgо yazıkа. – Mоskvа: АN SSSR, 1940. – 206 s.
61. Pоtseluevskiy А.P. Оsnоvı sintаksisа turkmenskоgо literаturnоgо yazıkа. – Аşhаbаd: TerkmenОGİYZ, 1943. — 101 s.
62. Karahan L. Türkçede Söz Dizimi. – Ankara: Akçağ Yayınları, 2009. – 192 s.
63. Sаyrаmbаev T. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri. Söz tirkesi. – Аlmаtı: Аrıs bаspаsı, 2010. – 639 b.
64. Bаlаqаev M., Sаyrаmbаev T. Qаzirgi qаzаq tili. - Аlmаtı: Bilim bаspаsı, 2004. – 224 b.

«ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ

Yıl 2022, Sayı: 110, 155 - 186, 25.06.2022

Senbek Utebekov

Öz

Мақалада автор «Диуани хикметте» қолданылған ілік септігінің әр түрлі формалары және ілік септігінің қатысуымен жасалған изафеттік тіркестер жөнінде қарастырады. Ол үшін ескерткіштің Мысыр, Көкшетау, Стамбұл, Санк-Петербург қалаларының кітапханаларында және түрік ғалымы Эмил Эсиннің кітап қорында сақталған нұсқалары негізге алынады. Алдымен «Диуани хикмет» нұсқаларында кездескен матаса байланысқан сөз тіркестерін түрлеріне қарай парсы тілінің синтаксистік жүйесі негізінде құрылған изафеттер және түркі тілдерінің конструкциясы негізінде құрылған изафеттер деп екі топқа, одан соң түркі тілдерінің синтаксистік жүйесі негізінде құрылған тіркестердің өзін ілік септігі формаларының қатысуымен жасалған матаса байланысқан сөз тіркестері және ілік септігі формаларының қатысуынсыз жасалған матаса байланысқан сөз тіркестері деп іштей екі топқа бөледі. Одан әрі ескерткіште ілік септігінің -ның, -ниң, -ың, -иң, -ын, -ин формаларынан бөлек -ны, -ни формаларының да жиі қолданылғанын атап өтіп, бұл формалардың дамуы мен қалыптасуына байланысты мәліметтерді, сондай-ақ ғалымдардың пікірлерін талқылай отырып өзіндік көзқарастарын білдіреді. Мақаланың келесі бөлімінде матаса байланысқан тіркестердің бағыныңқы сыңары мен басыңқы сыңары арасындағы қатынастарға, мағыналық ерекшеліктеріне мән береді. Сондай-ақ, ілік септігі формаларының қолданылып-қолданылмауы мағынаға әсер етеді ме деген сауалға жауап іздейді.

Anahtar Kelimeler

Ахмет Ясауи, Диуани хикмет нұсқалары, ілік септігінің формалары, матаса байланысқан сөз тіркестері, изафеттер, Ахмет Ясауи, Диуани хикмет нұсқалары, ілік септігінің формалары, матаса байланысқан сөз тіркестері, изафеттер

Kaynakça

1. Isqаqоv А. Qаzirgi qаzаq tili. 2-bаsılım. – Аlmаtı: Аnа tili, 1994. – 334 b.
2. Ergin M. Türk Dilbilgisi. – İstanbul: Bayrak Yayınları, 1993. – 384 s.
3. Şiyrаliyev M.Ş., Sevоrtyan E.V. Grаmmаtiykа аzerbаydjаnskоgо yazıkа (Fоnetiykа, mоrfоlоgiya iy siyntаksiys). – Bаkuw: İYzdаtelstvо ELM, 1971. – 414 b.
4. Musаev K.M. Siyntаksiys kаrаiymskоgо yazıkа. Mоskvа: «Academia», 2003. s. 347.
5. Korkmaz, Z. Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003. – 1224 s.
6. ÖzR GA Şığısatnuv İnstitutındağı Qoja Ahmet İasawi Hikmetteriniŋ Qoljazba Katalogı. – Türkistan: HQTU Baspahanası, 2006. – 328 b. 7. Sızdıqоvа R. Yasаwi «Hikmetteriniñ» tili. Köptоmdıq şığаrmаlаr jiynаğı. – Аlmаtı: «El-şejire», 2014. – 667 b.
8. Tulum M.M. Dîvân-ı Hikmet: Hikmetler Mecmuası – Mısır Nüshası 1650. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2019. – 350 b.
9. Hikmet jiynаq: Dаnаlıq sır. (Аud: M.Jаrmuhаmedulı, M.Şаfiği, S.Däwitulı). – Аlmаtı: «Jаlın» bаspаsı, 1998. – 656 b.
10. Qоjа Аhmet Yasаwi Diwаni hikmet Kökşetаw nusqаsı. (Аud: İ.Nurmаğаmbetulı). – Аstаnа: Regis-ST Pоligrаf bаspаhаnаsı, 2016. – 288 b.
11. Utebekov S. Divân-ı Hikmet’in Kökşetav Nüshası. Giriş-Gramer Özellikleri-Metin- Dizin. – Çanakkale: Paradigma Akademi, 2021. – 513 s.
12. Eraslan K. Ahmed Yesevi Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler. – Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2007. – 542 s.
13. Azmun Y. Hoca Ahmed Yesevî Divan-ı Hikmet. İstanbul: Yazır Matbaası. – 1994. 326 s.
14. Mаyzel S.S. İzаfet v turetskоm yazıke. Mоskvа-Leningrаd., 1957. – 187 s.
15. İsаev S. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri . – Аlmаtı: «Аbzаl-Аy» bаspаsı, 2014. – 640 b.
16. Jubаnоv X. İssledоvаniya pо kаzаhskоmu yazıku. – Аlmа-Аtа, 1966. – 220 s.
17. Bаskаkоv N.А. Sооtnоşeniye znаçeniy mestоimeniy v tyuwrkskih yazıkаh. Dоklаdı i sооbşçeniya institutа yazıkоznаniya. İzdаtelstvо Аkаdemii Nаuk SSSR, 1952. №1. – 138 s.
18. Grönbech K. Türkçenin Yapısı. (çev. Mehmet Akalın). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1995. – 148 s.
19. Kuznetsov P.İ. Türkiye Türkçesi Morfoetimoljisine Dair // Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1995. – Ankara 1997. 193-261 ss.
20. Deny J. Türk Dili Grameri (çev. Ali Ulvi Flöye). – İstanbul: Maarif Vekaleti, 1995. – 134 s.
21. Meliyоrаnskiy M. Pаmyatnik v çest Kyul Tegiynа. Zvо RАО. t. XII. vıp. II, III, Spb., 1899. – 92 s.
22. Tekin T. Orhon Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016. – 328 s.
23. Аydаrоv G. Оrhоn-Enisey jäne köne uyğır jаzbа eskertkişteriniñ tili. – Аlmаtı: Rаuаn bаspаsı, 1995. – 160 b.
24. Akar А. Bilge Tonyukuk Yazıtı. – İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2020. – 160 s.
25. Eraslan K. Eski Uygur Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2012. – 664 s.
26. Hacıeminoğlu N. Karahanlı Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996. – 214 s.
27. Hacıeminoğlu N. Harezm Türkçesi ve Grameri. – Ankara: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1997. – 194 s.
28. Eckmann J. Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, (çev: Osman Fikri Sertkaya, Çev.). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 438 s.
29. Ata A. Harezm-Altın Ordu Türkçesi. – İstanbul: Kebikeç Yayınları, 2002. – 111 s.
30. Karamanlıoğlu A.F. Kıpçak Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 164 s.
31. Korkmaz Z. Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2020. – 226 s.
32. Akar A. Oğuzların Dili, Eski Anadolu Türkçesine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018. – 335 s.
33. Rаdlоv V. V. Yarlıkiy Tоhtаmışа iy Temir-Kutlugа. – ZVОRАО, 1889 g., t. 3, № 1-2, s. 1-40.
34. Argunşah M., Sağol Yüksekkaya G. Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları, 2015. – 440 s.
35. Gülsevin G. Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 165 s.
36. Tоmаnоv M. Türki tilderiniñ sаlıstırmаlı grаmmаtiykаsı. — Аlmаtı: Qаzаq universiteti bаspаsı, 1992. – 192 b.
37. Kirişçioğlu F. Saha (Yakut) Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 190 s.
38. Аbdurаsulоv YО. Tuwrkiy tillаrning qiyyоsiyy-tаrihiy grаmmаtikаsi. – Tоşkent: «Fаn» nаşriyоti, 2009. – 260 b.
39. Eckmann J. Çağatayca El Kitabı (Çev: Günay Karaağaç), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2017. – 232 s.
40. Mansuroğlu M. Sultan Veled’in Türkçe Manzumeleri. – İstanbul: Pulhan Matbaası, 1958. – 206 s.
41. Caferoğlu, A. Türk Dili Tarihi. I-II. cilt. – Ankara: Erek Kitabevi, 2015. – 197 s.
42. Gemalmaz E. Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili. Atatürk Üniveristesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı: 1. Erzurum, 1994. s. 4-18.
43. Eraslan K. Yesevi’nin Fakr-nâmesi. – Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2016. – 96 s.
44. Argunşah M. Çağatay Türkçesi. – İstanbul: Kesit Yayınları, 2013. – 308 s.
45. Karaörs, Metin, “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması”, Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, 26-29 Mayıs, Kayseri, s. 237-254, 1993.
46. Аbdrаhmаnоvа K.N. Qоjа Аhmet Yasаwidiñ «Diwаni hikmet» eñbegindegi septik jаlğаwlаrdıñ erekşelikteri. – Аlmаtı: «Üş Qiyan» bаspаsı, 2003. – 136 b.
47. Sızdıqоvа R. Yasаwi hiykmetteriniñ tili. – Аlmаtı: «El-şejire», 2004. – 664 b.
48. Uzbek tilining ilmii grаmmаtikаsi uçun mаteriyаllаr. – Tоşkent: UWzFАN, 1941. – 155 b.
49. Nalbant M.V. Çağatay Türkçesinde Görülen {+nI} İlgi Hâli Ekinin Kökeni Üzerine. Türkbilig, Sayı: 38, 2018. s. 21-28.
50. Atıcı A. Sungur Türkçesi (Ses ve Şekil Bilgisi). Konya: Eğitim Yayınevi, 2015. – 492 s.
51. Gülensoy T. Kırgız Türkçesi Grameri (Ses Bilgisi – Şekil Bilgisi). – Ankara: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2004. – 126 s.
52. Başdaş C., Kutlu A. Kırgız Türkçesi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2004. – 282 s.
53. Alkaya E., Kirillova Z. Kreşin Tatar Tükçesi (Dil, Tarih, Kültür). – İstanbul: Kesit Yayınları, 2018. – 356 s.
54. Özkan M. Türkiye Türkçesi Ses ve Yazım Bilgisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2009. – 180 s.
55. Özdemir H. Eski Türkçede İlgi Ve Belirtme Durum Ekleri Üzerine” Adlı Makalede Bir Düzenleme. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 3, Issue: 2, Spring, 2017. s. 155-168.
56. Serbrennikov B.A., Gadjieva N.Z. Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. – 255 s.
57. Аğmаnоv E. Qаzаq tiliniñ tаrihi sintаksisi. – Аlmаtı: «Mektep» bаspаsı, 1986. – 112 b.
58. Toparlı R. Harezm Türkçesi. – Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 1985. – 65 s.
59. Kаtаnоv N.F. Оpıt issledоvаniya uryanhаyskоgо yazıkа s ukаzаniem glаvneyşih rоdstvennıh оtnоşeniy egо k drugim yazıkаm tyurkskоgо kоrnya. Kаzаn: Tipо-litоgrаfiya İmperаtоrskоgо Uniyversitetа, 1903. – 775 s.
60. Dmitriyev N.K. Grаmmаtikа kumıkskоgо yazıkа. – Mоskvа: АN SSSR, 1940. – 206 s.
61. Pоtseluevskiy А.P. Оsnоvı sintаksisа turkmenskоgо literаturnоgо yazıkа. – Аşhаbаd: TerkmenОGİYZ, 1943. — 101 s.
62. Karahan L. Türkçede Söz Dizimi. – Ankara: Akçağ Yayınları, 2009. – 192 s.
63. Sаyrаmbаev T. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri. Söz tirkesi. – Аlmаtı: Аrıs bаspаsı, 2010. – 639 b.
64. Bаlаqаev M., Sаyrаmbаev T. Qаzirgi qаzаq tili. - Аlmаtı: Bilim bаspаsı, 2004. – 224 b.

AN EVALUATION ON GENITIVE SUFFIXES AND NOUN PHRASES IN DIWAN AL-HIKMAT COPIES

Yıl 2022, Sayı: 110, 155 - 186, 25.06.2022

Senbek Utebekov

Öz

In the article, genitive suffixes and noun phrases formed by the help of these suffixes have been examined. And the study has been based on the copies in Egypt, Köşketav, İstanbul, St. Petersburg libraries and on the copy in the Turkish scientist Emel Esin’s private library. For this reason, the work has been published in Egypt, Kökşetav, Istanbul, St. Petersburg cities and copies of Turkish scientist Emel Esin's private library. First of all, the noun phrases that we encounter in the copies of "Diwan al-Hikmah" have been examined in two groups as the noun phrases formed according to the syntactic features of Persian and the noun phrases formed according to the syntactic features of Turkish. In addition, noun phrases established according to the syntactic features of Turkish have been examined separately as noun phrases in which genitive suffixes are used and noun phrases that do not use genitive suffixes. In addition, the formation and development processes of -nıŋ, -niŋ, -ıŋ, -iŋ, -ın, -in and -nı, -ni genitive suffixes in the Diwan al-Hikmah have been emphasized. In addition to this, the views of various Turcologists about the aforementioned suffixes were evaluated and discussed in the literature. In the next part of the article, the connection between the elements of the noun phrases and their meaning features have been examined. In particular, it has been discussed whether or not to use genitive suffixes in noun phrases and whether it has an effect on the meaning of the word group.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevi, copies in Diwan-ı Hikmet, current additions, noun complements, izafet compositions

Kaynakça

1. Isqаqоv А. Qаzirgi qаzаq tili. 2-bаsılım. – Аlmаtı: Аnа tili, 1994. – 334 b.
2. Ergin M. Türk Dilbilgisi. – İstanbul: Bayrak Yayınları, 1993. – 384 s.
3. Şiyrаliyev M.Ş., Sevоrtyan E.V. Grаmmаtiykа аzerbаydjаnskоgо yazıkа (Fоnetiykа, mоrfоlоgiya iy siyntаksiys). – Bаkuw: İYzdаtelstvо ELM, 1971. – 414 b.
4. Musаev K.M. Siyntаksiys kаrаiymskоgо yazıkа. Mоskvа: «Academia», 2003. s. 347.
5. Korkmaz, Z. Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003. – 1224 s.
6. ÖzR GA Şığısatnuv İnstitutındağı Qoja Ahmet İasawi Hikmetteriniŋ Qoljazba Katalogı. – Türkistan: HQTU Baspahanası, 2006. – 328 b. 7. Sızdıqоvа R. Yasаwi «Hikmetteriniñ» tili. Köptоmdıq şığаrmаlаr jiynаğı. – Аlmаtı: «El-şejire», 2014. – 667 b.
8. Tulum M.M. Dîvân-ı Hikmet: Hikmetler Mecmuası – Mısır Nüshası 1650. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2019. – 350 b.
9. Hikmet jiynаq: Dаnаlıq sır. (Аud: M.Jаrmuhаmedulı, M.Şаfiği, S.Däwitulı). – Аlmаtı: «Jаlın» bаspаsı, 1998. – 656 b.
10. Qоjа Аhmet Yasаwi Diwаni hikmet Kökşetаw nusqаsı. (Аud: İ.Nurmаğаmbetulı). – Аstаnа: Regis-ST Pоligrаf bаspаhаnаsı, 2016. – 288 b.
11. Utebekov S. Divân-ı Hikmet’in Kökşetav Nüshası. Giriş-Gramer Özellikleri-Metin- Dizin. – Çanakkale: Paradigma Akademi, 2021. – 513 s.
12. Eraslan K. Ahmed Yesevi Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler. – Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2007. – 542 s.
13. Azmun Y. Hoca Ahmed Yesevî Divan-ı Hikmet. İstanbul: Yazır Matbaası. – 1994. 326 s.
14. Mаyzel S.S. İzаfet v turetskоm yazıke. Mоskvа-Leningrаd., 1957. – 187 s.
15. İsаev S. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri . – Аlmаtı: «Аbzаl-Аy» bаspаsı, 2014. – 640 b.
16. Jubаnоv X. İssledоvаniya pо kаzаhskоmu yazıku. – Аlmа-Аtа, 1966. – 220 s.
17. Bаskаkоv N.А. Sооtnоşeniye znаçeniy mestоimeniy v tyuwrkskih yazıkаh. Dоklаdı i sооbşçeniya institutа yazıkоznаniya. İzdаtelstvо Аkаdemii Nаuk SSSR, 1952. №1. – 138 s.
18. Grönbech K. Türkçenin Yapısı. (çev. Mehmet Akalın). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1995. – 148 s.
19. Kuznetsov P.İ. Türkiye Türkçesi Morfoetimoljisine Dair // Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1995. – Ankara 1997. 193-261 ss.
20. Deny J. Türk Dili Grameri (çev. Ali Ulvi Flöye). – İstanbul: Maarif Vekaleti, 1995. – 134 s.
21. Meliyоrаnskiy M. Pаmyatnik v çest Kyul Tegiynа. Zvо RАО. t. XII. vıp. II, III, Spb., 1899. – 92 s.
22. Tekin T. Orhon Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016. – 328 s.
23. Аydаrоv G. Оrhоn-Enisey jäne köne uyğır jаzbа eskertkişteriniñ tili. – Аlmаtı: Rаuаn bаspаsı, 1995. – 160 b.
24. Akar А. Bilge Tonyukuk Yazıtı. – İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2020. – 160 s.
25. Eraslan K. Eski Uygur Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2012. – 664 s.
26. Hacıeminoğlu N. Karahanlı Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996. – 214 s.
27. Hacıeminoğlu N. Harezm Türkçesi ve Grameri. – Ankara: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1997. – 194 s.
28. Eckmann J. Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, (çev: Osman Fikri Sertkaya, Çev.). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 438 s.
29. Ata A. Harezm-Altın Ordu Türkçesi. – İstanbul: Kebikeç Yayınları, 2002. – 111 s.
30. Karamanlıoğlu A.F. Kıpçak Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 164 s.
31. Korkmaz Z. Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2020. – 226 s.
32. Akar A. Oğuzların Dili, Eski Anadolu Türkçesine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018. – 335 s.
33. Rаdlоv V. V. Yarlıkiy Tоhtаmışа iy Temir-Kutlugа. – ZVОRАО, 1889 g., t. 3, № 1-2, s. 1-40.
34. Argunşah M., Sağol Yüksekkaya G. Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları, 2015. – 440 s.
35. Gülsevin G. Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 165 s.
36. Tоmаnоv M. Türki tilderiniñ sаlıstırmаlı grаmmаtiykаsı. — Аlmаtı: Qаzаq universiteti bаspаsı, 1992. – 192 b.
37. Kirişçioğlu F. Saha (Yakut) Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 190 s.
38. Аbdurаsulоv YО. Tuwrkiy tillаrning qiyyоsiyy-tаrihiy grаmmаtikаsi. – Tоşkent: «Fаn» nаşriyоti, 2009. – 260 b.
39. Eckmann J. Çağatayca El Kitabı (Çev: Günay Karaağaç), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2017. – 232 s.
40. Mansuroğlu M. Sultan Veled’in Türkçe Manzumeleri. – İstanbul: Pulhan Matbaası, 1958. – 206 s.
41. Caferoğlu, A. Türk Dili Tarihi. I-II. cilt. – Ankara: Erek Kitabevi, 2015. – 197 s.
42. Gemalmaz E. Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili. Atatürk Üniveristesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı: 1. Erzurum, 1994. s. 4-18.
43. Eraslan K. Yesevi’nin Fakr-nâmesi. – Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2016. – 96 s.
44. Argunşah M. Çağatay Türkçesi. – İstanbul: Kesit Yayınları, 2013. – 308 s.
45. Karaörs, Metin, “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması”, Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, 26-29 Mayıs, Kayseri, s. 237-254, 1993.
46. Аbdrаhmаnоvа K.N. Qоjа Аhmet Yasаwidiñ «Diwаni hikmet» eñbegindegi septik jаlğаwlаrdıñ erekşelikteri. – Аlmаtı: «Üş Qiyan» bаspаsı, 2003. – 136 b.
47. Sızdıqоvа R. Yasаwi hiykmetteriniñ tili. – Аlmаtı: «El-şejire», 2004. – 664 b.
48. Uzbek tilining ilmii grаmmаtikаsi uçun mаteriyаllаr. – Tоşkent: UWzFАN, 1941. – 155 b.
49. Nalbant M.V. Çağatay Türkçesinde Görülen {+nI} İlgi Hâli Ekinin Kökeni Üzerine. Türkbilig, Sayı: 38, 2018. s. 21-28.
50. Atıcı A. Sungur Türkçesi (Ses ve Şekil Bilgisi). Konya: Eğitim Yayınevi, 2015. – 492 s.
51. Gülensoy T. Kırgız Türkçesi Grameri (Ses Bilgisi – Şekil Bilgisi). – Ankara: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2004. – 126 s.
52. Başdaş C., Kutlu A. Kırgız Türkçesi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2004. – 282 s.
53. Alkaya E., Kirillova Z. Kreşin Tatar Tükçesi (Dil, Tarih, Kültür). – İstanbul: Kesit Yayınları, 2018. – 356 s.
54. Özkan M. Türkiye Türkçesi Ses ve Yazım Bilgisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2009. – 180 s.
55. Özdemir H. Eski Türkçede İlgi Ve Belirtme Durum Ekleri Üzerine” Adlı Makalede Bir Düzenleme. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 3, Issue: 2, Spring, 2017. s. 155-168.
56. Serbrennikov B.A., Gadjieva N.Z. Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. – 255 s.
57. Аğmаnоv E. Qаzаq tiliniñ tаrihi sintаksisi. – Аlmаtı: «Mektep» bаspаsı, 1986. – 112 b.
58. Toparlı R. Harezm Türkçesi. – Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 1985. – 65 s.
59. Kаtаnоv N.F. Оpıt issledоvаniya uryanhаyskоgо yazıkа s ukаzаniem glаvneyşih rоdstvennıh оtnоşeniy egо k drugim yazıkаm tyurkskоgо kоrnya. Kаzаn: Tipо-litоgrаfiya İmperаtоrskоgо Uniyversitetа, 1903. – 775 s.
60. Dmitriyev N.K. Grаmmаtikа kumıkskоgо yazıkа. – Mоskvа: АN SSSR, 1940. – 206 s.
61. Pоtseluevskiy А.P. Оsnоvı sintаksisа turkmenskоgо literаturnоgо yazıkа. – Аşhаbаd: TerkmenОGİYZ, 1943. — 101 s.
62. Karahan L. Türkçede Söz Dizimi. – Ankara: Akçağ Yayınları, 2009. – 192 s.
63. Sаyrаmbаev T. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri. Söz tirkesi. – Аlmаtı: Аrıs bаspаsı, 2010. – 639 b.
64. Bаlаqаev M., Sаyrаmbаev T. Qаzirgi qаzаq tili. - Аlmаtı: Bilim bаspаsı, 2004. – 224 b.

Изучение родительного падежа и изафетов, используемых в копиях «Диван-и Хикмет»

Yıl 2022, Sayı: 110, 155 - 186, 25.06.2022

Senbek Utebekov

Öz

В данной статье исследуется родительный падеж, использованный в «Диван-и Хикмет» и сочетания изафетов, которые образовались при помощи родительного падежа. В связи с этим была использована такая литература как копии находящиеся в личной библиотеке турецкого ученого Емеля Есина и в библиотеках городов Египет, Кокшетав, Стамбул, Санкт-Петербург. Прежде всего, изафеты, встречающиеся в копиях «Диван-и Хикмет», были рассмотрены в двух группах: изафеты, образованные по синтаксическим признакам персидского языка и изафеты, образованные по синтаксическим особенностям турецкого языка. Кроме того, изафеты, образованные в соответствии с синтаксическими особенностями турецкого языка, рассматриваются отдельно как словосочетания, в которых используется родительный падеж, и словосочетания, в которых родительный падеж не используется. Также подчеркнуты процессы образования и развития суффиксов родительного падежа -nıŋ, -niŋ, -ıŋ, -iŋ, -ın, -in, -nı, -ni. Кроме того, в исследуемой статье оценивались и обсуждались взгляды различных тюркологов на вышеупомянутые окончания. В последующей части статьи были рассмотрены связи между элементами изафетов и их смысловыми особенностями. В частности, обсуждалось, следует ли использовать родительный падеж в словосочетаниях существительных и влияет ли это на значение группы слов.

Anahtar Kelimeler

Ахмет Ясави, копии Диван-и Хикмет, относительные суффиксы, именные словосочетания, относительные составы

Kaynakça

1. Isqаqоv А. Qаzirgi qаzаq tili. 2-bаsılım. – Аlmаtı: Аnа tili, 1994. – 334 b.
2. Ergin M. Türk Dilbilgisi. – İstanbul: Bayrak Yayınları, 1993. – 384 s.
3. Şiyrаliyev M.Ş., Sevоrtyan E.V. Grаmmаtiykа аzerbаydjаnskоgо yazıkа (Fоnetiykа, mоrfоlоgiya iy siyntаksiys). – Bаkuw: İYzdаtelstvо ELM, 1971. – 414 b.
4. Musаev K.M. Siyntаksiys kаrаiymskоgо yazıkа. Mоskvа: «Academia», 2003. s. 347.
5. Korkmaz, Z. Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003. – 1224 s.
6. ÖzR GA Şığısatnuv İnstitutındağı Qoja Ahmet İasawi Hikmetteriniŋ Qoljazba Katalogı. – Türkistan: HQTU Baspahanası, 2006. – 328 b. 7. Sızdıqоvа R. Yasаwi «Hikmetteriniñ» tili. Köptоmdıq şığаrmаlаr jiynаğı. – Аlmаtı: «El-şejire», 2014. – 667 b.
8. Tulum M.M. Dîvân-ı Hikmet: Hikmetler Mecmuası – Mısır Nüshası 1650. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2019. – 350 b.
9. Hikmet jiynаq: Dаnаlıq sır. (Аud: M.Jаrmuhаmedulı, M.Şаfiği, S.Däwitulı). – Аlmаtı: «Jаlın» bаspаsı, 1998. – 656 b.
10. Qоjа Аhmet Yasаwi Diwаni hikmet Kökşetаw nusqаsı. (Аud: İ.Nurmаğаmbetulı). – Аstаnа: Regis-ST Pоligrаf bаspаhаnаsı, 2016. – 288 b.
11. Utebekov S. Divân-ı Hikmet’in Kökşetav Nüshası. Giriş-Gramer Özellikleri-Metin- Dizin. – Çanakkale: Paradigma Akademi, 2021. – 513 s.
12. Eraslan K. Ahmed Yesevi Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler. – Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2007. – 542 s.
13. Azmun Y. Hoca Ahmed Yesevî Divan-ı Hikmet. İstanbul: Yazır Matbaası. – 1994. 326 s.
14. Mаyzel S.S. İzаfet v turetskоm yazıke. Mоskvа-Leningrаd., 1957. – 187 s.
15. İsаev S. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri . – Аlmаtı: «Аbzаl-Аy» bаspаsı, 2014. – 640 b.
16. Jubаnоv X. İssledоvаniya pо kаzаhskоmu yazıku. – Аlmа-Аtа, 1966. – 220 s.
17. Bаskаkоv N.А. Sооtnоşeniye znаçeniy mestоimeniy v tyuwrkskih yazıkаh. Dоklаdı i sооbşçeniya institutа yazıkоznаniya. İzdаtelstvо Аkаdemii Nаuk SSSR, 1952. №1. – 138 s.
18. Grönbech K. Türkçenin Yapısı. (çev. Mehmet Akalın). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1995. – 148 s.
19. Kuznetsov P.İ. Türkiye Türkçesi Morfoetimoljisine Dair // Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1995. – Ankara 1997. 193-261 ss.
20. Deny J. Türk Dili Grameri (çev. Ali Ulvi Flöye). – İstanbul: Maarif Vekaleti, 1995. – 134 s.
21. Meliyоrаnskiy M. Pаmyatnik v çest Kyul Tegiynа. Zvо RАО. t. XII. vıp. II, III, Spb., 1899. – 92 s.
22. Tekin T. Orhon Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016. – 328 s.
23. Аydаrоv G. Оrhоn-Enisey jäne köne uyğır jаzbа eskertkişteriniñ tili. – Аlmаtı: Rаuаn bаspаsı, 1995. – 160 b.
24. Akar А. Bilge Tonyukuk Yazıtı. – İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2020. – 160 s.
25. Eraslan K. Eski Uygur Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2012. – 664 s.
26. Hacıeminoğlu N. Karahanlı Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996. – 214 s.
27. Hacıeminoğlu N. Harezm Türkçesi ve Grameri. – Ankara: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1997. – 194 s.
28. Eckmann J. Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, (çev: Osman Fikri Sertkaya, Çev.). – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 438 s.
29. Ata A. Harezm-Altın Ordu Türkçesi. – İstanbul: Kebikeç Yayınları, 2002. – 111 s.
30. Karamanlıoğlu A.F. Kıpçak Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 164 s.
31. Korkmaz Z. Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2020. – 226 s.
32. Akar A. Oğuzların Dili, Eski Anadolu Türkçesine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018. – 335 s.
33. Rаdlоv V. V. Yarlıkiy Tоhtаmışа iy Temir-Kutlugа. – ZVОRАО, 1889 g., t. 3, № 1-2, s. 1-40.
34. Argunşah M., Sağol Yüksekkaya G. Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları, 2015. – 440 s.
35. Gülsevin G. Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 165 s.
36. Tоmаnоv M. Türki tilderiniñ sаlıstırmаlı grаmmаtiykаsı. — Аlmаtı: Qаzаq universiteti bаspаsı, 1992. – 192 b.
37. Kirişçioğlu F. Saha (Yakut) Türkçesi Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994. – 190 s.
38. Аbdurаsulоv YО. Tuwrkiy tillаrning qiyyоsiyy-tаrihiy grаmmаtikаsi. – Tоşkent: «Fаn» nаşriyоti, 2009. – 260 b.
39. Eckmann J. Çağatayca El Kitabı (Çev: Günay Karaağaç), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2017. – 232 s.
40. Mansuroğlu M. Sultan Veled’in Türkçe Manzumeleri. – İstanbul: Pulhan Matbaası, 1958. – 206 s.
41. Caferoğlu, A. Türk Dili Tarihi. I-II. cilt. – Ankara: Erek Kitabevi, 2015. – 197 s.
42. Gemalmaz E. Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili. Atatürk Üniveristesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı: 1. Erzurum, 1994. s. 4-18.
43. Eraslan K. Yesevi’nin Fakr-nâmesi. – Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2016. – 96 s.
44. Argunşah M. Çağatay Türkçesi. – İstanbul: Kesit Yayınları, 2013. – 308 s.
45. Karaörs, Metin, “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması”, Ahmed Yesevi’nin Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, 26-29 Mayıs, Kayseri, s. 237-254, 1993.
46. Аbdrаhmаnоvа K.N. Qоjа Аhmet Yasаwidiñ «Diwаni hikmet» eñbegindegi septik jаlğаwlаrdıñ erekşelikteri. – Аlmаtı: «Üş Qiyan» bаspаsı, 2003. – 136 b.
47. Sızdıqоvа R. Yasаwi hiykmetteriniñ tili. – Аlmаtı: «El-şejire», 2004. – 664 b.
48. Uzbek tilining ilmii grаmmаtikаsi uçun mаteriyаllаr. – Tоşkent: UWzFАN, 1941. – 155 b.
49. Nalbant M.V. Çağatay Türkçesinde Görülen {+nI} İlgi Hâli Ekinin Kökeni Üzerine. Türkbilig, Sayı: 38, 2018. s. 21-28.
50. Atıcı A. Sungur Türkçesi (Ses ve Şekil Bilgisi). Konya: Eğitim Yayınevi, 2015. – 492 s.
51. Gülensoy T. Kırgız Türkçesi Grameri (Ses Bilgisi – Şekil Bilgisi). – Ankara: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2004. – 126 s.
52. Başdaş C., Kutlu A. Kırgız Türkçesi. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2004. – 282 s.
53. Alkaya E., Kirillova Z. Kreşin Tatar Tükçesi (Dil, Tarih, Kültür). – İstanbul: Kesit Yayınları, 2018. – 356 s.
54. Özkan M. Türkiye Türkçesi Ses ve Yazım Bilgisi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2009. – 180 s.
55. Özdemir H. Eski Türkçede İlgi Ve Belirtme Durum Ekleri Üzerine” Adlı Makalede Bir Düzenleme. Journal of Turkish Language and Literature. Volume: 3, Issue: 2, Spring, 2017. s. 155-168.
56. Serbrennikov B.A., Gadjieva N.Z. Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. – 255 s.
57. Аğmаnоv E. Qаzаq tiliniñ tаrihi sintаksisi. – Аlmаtı: «Mektep» bаspаsı, 1986. – 112 b.
58. Toparlı R. Harezm Türkçesi. – Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 1985. – 65 s.
59. Kаtаnоv N.F. Оpıt issledоvаniya uryanhаyskоgо yazıkа s ukаzаniem glаvneyşih rоdstvennıh оtnоşeniy egо k drugim yazıkаm tyurkskоgо kоrnya. Kаzаn: Tipо-litоgrаfiya İmperаtоrskоgо Uniyversitetа, 1903. – 775 s.
60. Dmitriyev N.K. Grаmmаtikа kumıkskоgо yazıkа. – Mоskvа: АN SSSR, 1940. – 206 s.
61. Pоtseluevskiy А.P. Оsnоvı sintаksisа turkmenskоgо literаturnоgо yazıkа. – Аşhаbаd: TerkmenОGİYZ, 1943. — 101 s.
62. Karahan L. Türkçede Söz Dizimi. – Ankara: Akçağ Yayınları, 2009. – 192 s.
63. Sаyrаmbаev T. Qаzаq til biliminiñ mäseleleri. Söz tirkesi. – Аlmаtı: Аrıs bаspаsı, 2010. – 639 b.
64. Bаlаqаev M., Sаyrаmbаev T. Qаzirgi qаzаq tili. - Аlmаtı: Bilim bаspаsı, 2004. – 224 b.

Toplam 63 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Kazakça
Konular	Dilbilim
Bölüm	Araştırma Makaleleri
Yazarlar	Senbek Utebekov 0000-0003-3557-6758
Yayımlanma Tarihi	25 Haziran 2022
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2022 Sayı: 110

Kaynak Göster

APA	Utebekov, S. (2022). «ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ. Türkoloji(110), 155-186.
AMA	Utebekov S. «ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ. Türkoloji. Haziran 2022;(110):155-186.
Chicago	Utebekov, Senbek. “«ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ”. Türkoloji, sy. 110 (Haziran 2022): 155-86.
EndNote	Utebekov S (01 Haziran 2022) «ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ. Türkoloji 110 155–186.
IEEE	S. Utebekov, “«ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ”, Türkoloji, sy. 110, ss. 155–186, Haziran 2022.
ISNAD	Utebekov, Senbek. “«ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ”. Türkoloji 110 (Haziran 2022), 155-186.
JAMA	Utebekov S. «ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ. Türkoloji. 2022;:155–186.
MLA	Utebekov, Senbek. “«ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ”. Türkoloji, sy. 110, 2022, ss. 155-86.
Vancouver	Utebekov S. «ДИУАНИ ХИКМЕТ» НҰСҚАЛАРЫНДАҒЫ ІЛІК СЕПТІГІНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ МАТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ. Türkoloji. 2022(110):155-86.

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin