Қ.А.ЯСАУИ ІЛІМІ - ҰЛТТЫҚ ӘДЕБИЕТІМІЗДІҢ АСЫЛ ЖЕЛІСІ

Yıl 2013, Sayı: 65-66, 112 - 124, 23.12.2013

Zhanymgul Kamalkyzy

Öz

Мақалада Қ.А.Ясауидің сопылық ілімі немесе адам санасын тәрбиелейтін хал ілімінің бүкіл қазақ әдебиетіне еткен әсері және оның маңызы туралы айтылады. Қ.А.Ясауи заманында жаңалық болып енген сопылық ілім негіздері біртіндеп, көркемдік дәстүрге айналды. Ясауи ілімі құрғақ насихатпен емес, көркемдік ойлау жүйесіне түсіріліп, сол арқылы жастан кәріге дейін түсінікті түрде халық санасына сіңірілгенін автор әдебиеттің түрлі жанрлары арқылы түсіндіреді. Қазақ мақалдарындағы, аңыздары мен ертегілеріндегі, халық әндері мен ғұрыптық жырлардағы Ясауи ілімінің көріністерін нақты мысалдармен дәлелдейді. Халық ауыз әдебиетін кейінгі толқынға жеткізген айтушылар өздері терең түсінген Ясауи ілімін бұрыннан келе жатқан оқиға астарына шебер үйлестірген. Сол арқылы ұлттың рухани тірегі болған ілімді түсінікті және жеңіл меңгеруге мүмкіндік жасағанын сөз етеді. Ясауи ілімін халық санасына қайтадан бұрынғыдай сіңіру үшін автор әдебиет нұсқаларын балабақшадан бастап оқу орындарында дұрыс оқытуды жолға қоюды ең тиімді әдіс деп көрсетеді.

Anahtar Kelimeler

көркемдік дәстүр жалғастығы, көркемдік жаңашылдық, жүрек тазалығы, сопылық таным, діндар дәуірдегі жанрлық өзгерістер, дәруіш, хикмет, ертегі, мақал, аңыз, жыр

LEARNING IS A.YASAVI - THE MAIN THREAD OF OUR NATIONAL LITERATURE

Öz

The article refers to the impact on the entire value of the Kazakh literature and Sufi teachings H.A.Yasavi, that is the spiritual teachings which fosters human consciousness. H.A.Yasavi identified the main foundations of a new era in that Sufi teachings and turned it into an artistic tradition. Learning is Yasavi not consist of dry instructions, and is a system of creative thinking that has allowed him to bring all generations and to introduce into the consciousness of the people through a variety of literary genres. The manifestation of the elements in the teaching Yasavi Kazakh proverbs and sayings, legends and fairy tales, folk songs, poems and traditions, it is proved by concrete examples. Representatives of oral folk literature skillfully passed the national spiritual support - Scientists A.Yasavi - from generation to generation, thus it is easy to learn to explore it. To apprenticed A.Yasavi again could be easily mastered by the national consciousness, the author believes the most effective way to properly teach the literary works of the great scientist in kindergarten and school.

Anahtar Kelimeler

Succession of artistic tradition, artistic innovation, purity of heart, Sufi knowledge, genre changes in the religious era, wisdom, fairy tale, proverb, legend, poem

Kaynakça

• 1. Әбдіғазиұлы Б. Шәкәрім әлемі. Алматы. «Раритет». 2008. 408 б.
• 2. Келімбетов Н. Көркемдік дәстүр жалғастығы. Астана. «Елорда». 2000. - 288 б.
• 3. Б.Қорғанбеков. Қожа Ахмет Ясауидің «Диуани хикметі» және қазақ фольклоры. Астана. «Нұра –Астана». 2011. – 208 б.
• 4. Байтұрсынов А. Ақжол. Алматы. 1991 ж. «Жалын». -462 б.
• 5. Қожа Ахмет Ясауи есімімен байланысты аңыз, әпсана, хикаялар (құр.Б.Қорғанбеков). Алматы. «Эффект». 2009. -152 б.
• 6. Бердібай Р. Бес томдық шығармалар жинағы. 2,4- томдар. Алматы. «Қазығұрт». 2005.
• 7. Аяз би. Кіт: Әдебиет: Жалпы білім беретін мектептің 5- сыныбына арналған оқулық. Алматы: Атамұра. 2001. – 304 б.
• 8. Қ.А.Ясауи. Диуани хикмет (Ақыл кітабы). Алматы: «Мұраттас» ғылыми-зерттеу және баспа орталығы. 1993.- 262 б.