KAZAK VE TÜRK ÖĞRENCİLERİN TÜRK KÜLTÜRÜNE İLİŞKİN FARKINDALIKLARI ÜZERİNE BİR DURUM ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Sayı: 114, 91 - 124, 30.06.2023

Fahri Temizyürek , Erol Barın , Özlem Baş

https://doi.org/10.59358/ayt.1289392

Öz

Bu makalede Türk Kültür coğrafyasında yer alan iki ülkenin (Türkiye ve Kazakistan) üniversite öğrencilerinin Türk kültürü hakkındaki farkındalıkları ele alınmıştır. Araştırma ortak kültür mirasımızın iki ülke gençlerince nasıl algılandığını ortaya koyması bakımından önem taşımaktadır. Bu minvalde araştırma problemi; “Kazakistanlı ve Türkiyeli öğrencilerin Türk kültürü hakkındaki farkındalıkları nasıldır?”sorusudur. Bu araştırma nitel araştırma modelinde bir durum çalışması olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu gönüllü olarak katılımcı olan 24 Kazak Türk’ü öğrenci ile 24 Türk üniversite öğrencisidir. Öğrenciler amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme esas alınarak araştırmaya dâhil edilmiştir.Bu araştırmada görüşme yöntemi kullanılmıştır. Bunun için araştırmacılar tarafından Görüşme Formu Yaklaşımı doğrultusunda bir görüşme formu hazırlanmıştır. Elde edilen veriler elle analiz edilerek MAXQDA nitel analiz programında görselleştirilmiştir.

Kazak ve Türk öğrencilerin Türk kültürüne ilişkin farkındalıkları üzerine yapılan bu araştırmanın verilerinden elde edilen bulgular üç tema etrafında toplanmıştır. Bu temalar : (1) Türk kültürüne ait ögeler, (2) Türk kültüründe yaşam tarzı, (3) Türkçenin sözlü ve yazılı ürünleridir.Her iki gruptaki katılımcılarda Türk kültürü denince ilk akla gelen kavramların ortak noktası yemek kültürü ve bağımsızlığa verilen önemdir. Katılımcılar özellikle renkler, rakamlar, tamgalar, dinî semboller ve sanat eserleriyle ilgili örnekler vermiştir. Türk kültüründe özel günler vardır, doğum, düğün, ölüm gibi durumlarda bu önemli günlerde (cuması, kırkı gibi…) belirli sosyal paylaşımlar yapılır. Hem Kazak katılımcıların hem de Türk katılımcıların kodları ortak olmakla birlikte Tasau Kesu ve Bel Kuda gelenekleri Kazaklara özgü günlerdir. Bu özel günlerde ve yaşam tarzında sofra kurmak büyük öneme sahiptir. Kodlarda adı geçen yemeklerin kültürümüzce bilinen yemekler olmasının yanı sıra Türkiye’deki farklı bölgelere özgü yöresel yemekler olduğu dikkati çekmektedir. Kazakların Türk mutfağına özgü yemeklerle ilgili verdikleri kodlarda çorbalar dikkati çekmektedir.Türk kültürünün maddi ve manevi unsurları kategorisinde Kazak katılımcılar maddi unsurlarla ilgili ağırlıklı cevaplar verirken Türk katılımcılarda manevi unsurlar ağırlıklı cevaplar vermişlerdir.Ancak Kazak Türklerinde maneviyat açısından ziyaret kültürününtürbelerle bağlantısı düşünüldüğünde maddi ve manevi ögelerbir arada yorumlanmalıdır. Türk destanlarıyla ilgili elde edilen sonuçların coğrafi farklılıklardan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Orhun abideleri, Türk kültürü için ilk ve en önemli kaynaklardan biridir.Araştırma sonuçları göstermektedir ki araştırmaya katılan Kazaklar Türkiye’deki Türklere nazaran farklı lehçelerde (Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Azeri Türkçesi, Çuvaşça) daha fazla sözcük bilmektedir. Türk lehçeleri arasındaki farklılıkların en önemli sebeplerinden biri katılımcıların farklı siyasî sınırlarda yaşıyor olmalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Türk kültürü, Kazak

ҚАЗАҚ ЖӘНЕ ТҮРІК СТУДЕНТТЕРІНІҢ ТҮРІК МӘДЕНИЕТІНЕН ХАБАРДАРЛЫҒЫ ЖАЙЫНДА БІР ЖАҒДАЯТТЫҚ ЗЕРТТЕУ

Öz

Бұл мақалада Түрік Мәдени кеңістігінде орналасқан екі елдің (Түркия мен Қазақстан) университет студенттерінің Түрік мәдениеті жайында хабардарлығы қарастырылды. Екі елдің жастарының ортақ мәдени мұрамызды танып білуі тұрғысынан зерттеу жұмысының маңызы зор. Сондықтан зерттеу жұмысының мәселесі «Қазақстандық және Түркиялық студенттердің Түрік мәдениеті жайында хабардарлығы қандай?» деген сұраққа жауап іздеу болды. Зерттеу жұмысы сапалық зерттеу моделіне негізделген кейс-стади әдісімен дайындалды. Зерттеудің жұмыс тобын ерікті түрде қатысқан 24 қазақ студенті мен 24 түрік студенті құрады. Студенттердің зерттеу жұмысына қатынасуы мақсатты іріктеме әдістерінің ішінен критерийлі іріктемені негізге ала отырып жүргізілді. Зерттеу жұмысында интервью әдісі қолданылды. Сол үшін зерттеушілер Интервью Формасы Тәсіліне сай бір интервью анкетасын дайындады. Алынған мәліметтер қол күшімен талданды және MAXQDA cапалық талдау бағдарламасында көрнекілендірілді.

Қазақ және түрік студенттерінің Түрік мәдениетінен хабардарлығы жайлы жасалған зерттеу жұмысының мәліметтерінен алынған нәтижелер үш тақырып аясында топтастырылды. Бұл тақырыптар: (1) Түрік мәдениетіне тиесілі элементтер, (2) Түрік мәдениетінде тұрмыс-салт, (3) Түрікшенің ауызша және жазбаша мұралары. Екі топтағы қатысушылардың Түрік мәдениеті дегенде ең әуелі ойыңызға не келеді сұраққа берген жауаптарының ортақ тұсы тағам мәдениеті мен тәуелсіздіктің маңызы болды. Қатысушылар әсіресе түстер, сандар, тамғалар, діни символдар және өнер туындыларына байланысты мысалдар берген. Түрік мәдениетінде маңызды күндер бар және туу, той, өлім секілді жағдайларда осы арнайы күндері (жұмасы, қырқы тәрізді) көпшілікке арнап жиындар өткізіледі. Қазақ қатысушылары мен түрік қатысушыларының кодтары ортақ болса да Тұсау кесу және Бел Құда салттары қазақтарға тән. Мұндай маңызды күндері және тұрмыста дастархан жаюдың маңызы өте зор. Кодтарда аталып өтілген тағамдардың мәдениетімізде танымал тағамдар болуымен қатар Түркияның түрлі аймақтарына тән жергілікті тағамдардың да кездесуі назар аудартады. Қазақтардың Түрік асханасына тән тағамдарға байланысты берген жауаптарында сорпалардың ерекшеленіп алға шыққанын байқаймыз. Түрік мәдениетінің материалдық және рухани элементтері категориясында Қазақ қатысаушылар материалдық элементтерге байланысты молдау жауап берсе Түрік қатысушылардың жауаптарында рухани элементтер басым түсті. Алайда Қазақтарда руханият тұрғысынан зиярат ету салтының кесенелермен байланысы есепке алынғанда материалдық және рухани элементтер қоса талданылуы қажет. Түрік дастандарына қатысты алынған нәтижелердің географиялық жағдайларға қатысты өзгеріп отыратыны байқалады. Орхұн ескерткіштері, Түрік мәдениеті үшін алғашқы және ең маңызды дереккөздердің бірі. Зерттеу қорытындылары көрсеткендей, зерттеу жұмысына атсалысқан Қазақстардың Түркиядағы түріктерге қарағанда түркі тілдерінде (Қазақша, Қырғызша, Әзірбайжанша, Чувашша) көбірек сөз білетін болып шықты. Түркі тілдері арасындағы ерекшеліктердің ең маңызды себептерінің бірі қатысушылардың әртүрлі саяси аумақтарда өмір сүруіне байланысты дей аламыз.

Anahtar Kelimeler

ҚАЗАҚ, ТҮРІК МӘДЕНИЕТІ, СТУДЕНТТЕР

A CASE STUDY ON THE AWARENESS OF TURKISH AND TURKISH STUDENTS ABOUT TURKISH CULTURE

Öz

This article delves into the level of awareness among university students in Turkey and Kazakhstan about Turkish culture, considering their shared cultural geography. The significance of this research lies in its ability to shed light on how the youth of both countries perceive their cultural heritage. The research question at hand is "What is the extent of Kazakh and Turkish students' familiarity with Turkish culture?" Employing a qualitative research approach, the study was designed as a case study. The research group included 24 Kazakh Turkish students and 24 Turkish university students who willingly participated in the study, selected through purposeful criterion sampling. To conduct the interviews, the researchers formulated an interview form following the Interview Form Approach. The collected data were then manually analyzed and visualized through the use of MAXQDA qualitative analysis program.

The findings obtained from the data of this research on Kazakh and Turkish students' awareness of Turkish culture were grouped around three themes. These themes are: (1) elements of Turkish culture, (2) lifestyle in Turkish culture, (3) oral and written products of Turkish. The common point of the first concepts that come to mind when it comes to Turkish culture among the participants in both groups is the food culture and the importance given to independence. Participants gave examples especially about colors, numbers, tamgas, religious symbols and works of art. There are special days in Turkish culture, such as births, weddings, deaths, etc., and on these important days (such as Friday, 40th...) certain social exchanges are made. Although the codes of both Kazakh and Turkish participants are common, Tasau Kesu and Bel Kuda traditions are Kazakh-specific days. Setting the table is of great importance in these special days and lifestyle. It is noteworthy that the dishes mentioned in the codes are not only dishes known to our culture, but also local dishes specific to different regions in Turkey. Soups stand out in the codes given by Kazakhs about the dishes specific to Turkish cuisine. In the category of material and spiritual elements of Turkish culture, Kazakh participants gave predominant answers about material elements, while Turkish participants gave predominant answers about spiritual elements. However, considering the connection of visitation culture with tombs in terms of spirituality in Kazakh Turks, material and spiritual elements should be interpreted together. It is understood that the results obtained about Turkish epics are due to geographical differences. Orkhon monuments are one of the first and most important sources for Turkish culture. The results of the research show that Kazakhs who participated in the research know more words in different dialects (Kazakh Turkish, Kyrgyz Turkish, Azeri Turkish, Chuvash) than Turks in Turkey. One of the most important reasons for the differences between Turkic dialects is that the participants live in different political borders.

Anahtar Kelimeler

Türkish, Kazak, Turkish culture

ПРИМЕР ОСВЕДОМЛЕННОСТИ ТУРЕЦКИХ И ТУРЕЦКИХ СТУДЕНТОВ О ТУРЕЦКОЙ КУЛЬТУРЕ

Öz

В данной статье рассматривается осведомленность о тюркской культуре студентов университетов двух стран (Турции и Казахстана) расположенных напространстве тюркской культуры. Исследование важно с точки зрения выявления того, как наше общее культурное наследие воспринимается молодежью двух стран. В этом контексте проблема исследования звучит так: "Какова осведомленность казахстанских и турецких студентов о тюркской культуре?". Данная исследовательская работа было разработано по принципу кейс-стади на основе модели качественного исследования.Исследовательская группа исследования состоит из 24 казахских и 24 турецких студентов университетов которые добровольно приняли участие в исследовании. Студенты были включены в исследование на основе критериальной выборки из числа методов целенаправленной выборки. В исследовании был использован метод интервью. Для этого исследователями была подготовлена форма интервью в соответствии с подходом "Форма интервью". Полученные данные были проанализированы вручную и визуализированы в программе качественного анализа MAXQDA.

Выводы, полученные из данных этого исследования об осведомленности казахских и турецких студентов о тюркской культуре, были сгруппированы вокруг трех тем. Эти темы: (1) элементы тюркской культуры, (2) образ жизни в тюркской культуре, (3) устные и письменные продукты тюркского языка. Участники обоих групп на вопрос о первых понятях, которые приходят на ум при упоминании тюркской культуры, ответили культура еды и то значение, которое придается независимости. Участники приводили в пример, цветы, числы, религиозные символы и произведения искусства. В тюркской культуре есть особые дни, как рождение ребенка, свадьба, смерть.В эти особенные дни (например, пятница, сорок дней...) проводятся собрания для народа. Несмотря на то, что коды у казахскихи турецких участников являются общими, традиции Тусау Кесу и Бел Куда - являются специфическими для казахов днями. Накрытие стола имеет большое значение в эти особые дни и образ жизни. Примечательно, что блюда, упомянутые в кодах - это местные блюда, характерные для различных регионов Турции, а также блюда, известные нашей культуре. В кодах, приведенных казахами о блюдах, характерных для турецкой кухни, выделяются супы. В категории материальных и духовных элементов тюркской культуры казахские участники дали преобладающие ответы о материальных элементах, в то время как турецкие участники дали преобладающие ответы о духовных элементах. Однако, учитывая связь культуры посещения с могилами в плане духовности у казахов, материальные и духовные элементы следует интерпретировать вместе. Понятно, что полученные результаты о тюркских эпосах обусловлены географическими различиями. Орхонские памятники являются одним из первых и наиболее важных источников для тюркской культуры. Результаты исследования показывают, что казахи, принявшие участие в исследовании, знают больше слов на различных тюркских языках (казахский, кыргызский, азербайжанский, чувашский), чем турки. Одной из наиболее важных причин различий между тюркскими языками является то, что участники исследования живут в разных политических границах.

Anahtar Kelimeler

турецкий, ДЖЕМПЕР, турецкая культура

Kaynakça

• Demir, S. (2017), “Türk Toplumunun Kültürel Belleği Bağlamında Orhun Abidelerini Yeniden Düşünmek: Taşın Bedeni ve Belleği.” Journal of History Culture and Art Research, 6(2), 422-440.
• Ermeçli, S. (2022), Anadolu Sahası Türk Kültüründe Törensel Yemekler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Göktaş, B. ve Çangal, Ö. (2023), Cezayirli Türkoloji Öğrencilerinin Türk Kültürüne Yönelik Farkındalıkları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(1), 305-327.
• Güzel, A. ve Barın,E. (2020), Yabancı Dil Olarak Türkçe öğretimi, 3. Baskı, Akçağ Yay., Ankara.
• Horata, Osman (2017), “Türk Dünyası’nın Kültürel Ufukları: Tarihsel Bağlam İçinde Genel Bir Değerlendirme.” Bilig - Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 82: 117-131.
• Karaca, O. S. (2010), “Kazak Türkçesinde Söz Dizimi Düzeyinde Rusça Etkisi.” Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5/2 s. 1192-1209.
• Karaca, O. S. (2011), “Çağdaş Türk Lehçelerinin Söz Varlığındaki Ortaklığa Karşılaştırmalı Bir Bakış.” Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/1, p. 1340-1352.
• Karataş, S. (2017), Türk Kültüründe Renkler Ve Karahüseyinli Köyü Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılınç, H.Ç. (2003), Türk Kültüründe İnanç ve İnanışlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koca, S. K. (2017), Türk Kültürünün Gelecek Kuşaklara Aktarılmasında Sembollerin Önemi, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Dergisi, 5(11), s. 530-554.
• Koca,S. K. ( 2012), Türk Kültüründe Sembollerin Dili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994), Qualitative Data Analysis (2nd ed.) Thousan Oaks, CA: Sage.
• Selçuk, H. (2018), Kazak Kültüründe Mezar Geleneği ve Günümüzdeki Ziyaret Yerleri ( Güney Kazakistan), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Suleimenova, A. (2018), Kazak Destanlarında Deyimler ve Türkiye Türkçesi Karşılıkları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Şahin, D. (2017), Türk Kültürünün Avrupa’daki Etkileri ve Türk Kırmızısı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tanrıbuyurdu, G. (2016), “Klasik Türk Şiirinde Bir Sembol Dili Olarak Kına.” İnsan ve toplum bilimleri araştırmaların dergisi. Cilt 5, sayı 1, s. 102-115.
• Tazebay, İ. ve Akpınar, N. (2010), “Türk Kültüründe Bahçe.” Bilig- Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 54, s. 243-253.
• Topsakal, U.Ü. ve Topsakal, İ. (2019), “Fenemenolojik Bir Çalışma: Türk Kültüründe Kurt Kültü Üzerine Öğrenci Düşünceleri.” Bilig- Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. İlkbahar 2019, Sayı 89, ss. 77-94.
• Yılbır, S. (2006), Türk Destanlarında İnanç ve İnanışlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yozgat, S. (2019), Türk Mitolojisindeki Grafik Sembollerin Günümüz Logo Tasarımına Yansımaları: Kuş Figürü Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.