TOPLUMSAL BELLEK: ALTAY KAZAKLARININ GÖÇÜ

Yıl 2024, Sayı: 119, 1 - 20

Aray Rakhimzhanova

https://doi.org/10.59358/ayt.1531841

Öz

Bu makale, 1950’lerin başında İstanbul’a yerleşen Kazakların toplumsal belleği ve etnik kimlik oluşturma süreçlerini incelemektedir. Sayıları şu anda 20.000 civarında olan bu Kazaklar, 1930 ve 1940’larda Çin hükümetine karşı yapılan başarısız ayaklanmaların ardından kendi tarihî vatanı Sincan-Uygur Özerk Bölgesi'ndeki anavatanı Altai dağlarını terk etmek zorunda kaldılar. Onlar Hindistan’da biraz zaman geçirdikten sonra Türkiye'ye iltica başvurusunda bulundular. Çalışma, 1930'lu ve 1940'lı yıllardaki Kazak göçüne odaklanıyor ve bu tarihin Kazakların bugünkü kimliğini nasıl şekillendirdiğini vurguluyor. Bu göçün travması, toplumsal bellekte derin bir şekilde yerleşmiş durumdadır; bu olayın Kazakların yalnızca kimliklerini ve siyasi görüşlerini değil, aynı zamanda oy verme, siyasi ittifaklar ve hatta çocuklarına isim koyma gibi günlük kararlarını da etkilediği görülmektedir. Makale esas olarak yazarın 2020 yılında savunulan doktora tezindeki bulgulardan yararlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kazak göçü, toplumsal bellek, göç, diaspora, kimlik

ҰЖЫМДЫҚ ЖАДЫ: АЛТАЙ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ КӨШІ

Öz

Бұл мақала 1950 жылдардың басында Түркияның Ыстамбұл қаласында қоныстанған қазақтардың ұжымдық жады мен мәдени-этникалық бірегейлігінің жүзеге асу үдерісін қарастырады. Қазір саны 20 мыңға жуықтаған бұл қазақтар 1930–1940 жылдардағы Қытай үкіметіне қарсы сәтсіз көтерілістерден кейін Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданындағы атамекендерінен алыс елдерге көшуге мәжбүр болды. Алғашында Үндістанда біраз уақыт тұрақтап, артынша бауырлас мемлекет Түркиядан бассауға сұрайды. Олардың өтініші қанағаттандырылып, Түркия еліне «iskanlı goçmenler», яғни түркі текті жəне түрік мəдениетімен біте қайнасқан қоныс аударушылар статусымен қабылданды. Зерттеу 1930-1940 жылдардағы қазақтардың қоныс аударуына назар аудара отырып, олардың болмысына тарих қалай әсер еткенін көрсетеді. Қазақтардың Алтайдан көшуі ұжымдық жадында жарақат ретінде терең сақталған. Ұжымдық жадыда орын алған жарақат элементі олардың жеке басы мен саяси көзқарастарына ғана емес, сонымен қатар дауыс беру, саяси партияға мүше болу, тіпті балаларына ат қою сияқты күнделікті шешімдеріне әлі күнге дейін әсер етіп келеді. Бұл мақала негізінен автордың 2020 жылы қорғаған PhD диссертациясының нәтижелеріне сүйенеді.

Anahtar Kelimeler

Қазақ көші, ұжымдық жады, миграция, диаспора, бірегейлік

COLLECTIVE MEMORY: KAZAKH EXODUS FROM ALTAY MOUNTAINS

Öz

This paper examines the collective memory and identity processes of Kazakhs in Istanbul, Turkey, who settled there in the early 1950s. Now numbering around 20,000, these Kazakhs fled their homeland in the Xinjiang-Uyghur Autonomous Region after failed uprisings against the Chinese government in the 1930s and 1940s. After a period in India, they were accepted into Turkey as migrants with Turkish ancestry. The study focuses on the Kazakh exodus during the 1930s and 1940s, emphasizing how this history shapes their present identity. The trauma of this migration remains deeply embedded in their collective memory, influencing not only their identity and political views but also their decisions in areas such as voting, political alliances, and even the naming of their children. The paper primarily draws on the findings from the author’s PhD dissertation, which was defended in 2020.

Anahtar Kelimeler

collective memory, migration, diaspora, identity, loss and trauma

КОЛЛЕКТИВНАЯ ПАМЯТЬ: ИСХОД КАЗАХОВ ИЗ АЛТАЯ

Öz

В данной статье исследуются процессы коллективной памяти и этнической идентичности казахов Стамбула (Турция), поселившихся там в начале 1950-х годов. Эти казахи, насчитывающие сейчас около 20 000 человек, покинули свою родину в Синьцзян-Уйгурском автономном районе после неудавшихся восстаний против китайского правительства в 1930-х и 1940-х годах. После периода пребывания в Индии их приняли в Турцию как мигрантов турецкого происхождения. Исследование фокусируется на исходе казахов в 1930-е и 1940-е годы, подчеркивая, как эта история формирует их нынешнюю идентичность. Травма этой миграции глубоко укоренились в их коллективной памяти, влияя не только на их идентичность и политические взгляды, но и на повседневные решения людей, при таких действиях как голосование, вступление в политическую партию и даже при выборе имен для детей. В статье в основном использованы результаты PhD диссертации автора, защищенной в 2020 году.

Anahtar Kelimeler

Казахская миграция, коллективная память, миграция, диаспора, идентичность

Kaynakça

• Altay, H. (2014) Estelikterim. Almaty. pp. 116-130.
• Benson, L. (1990). The Ili Rebellion. The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang 1944-1949. New York: An East Gate Book. pp. 10-67.
• Benson, L. and Svanberg, I. (1998). China's last nomads. 1st ed. Abingdon, Oxon: Routledge. pp. 3-30.
• Connerton, P. (1990). How Societies Remember. Cambridge University. pp. 6-41.
• Elias-Varotsis, S. (2006). Festivals and events – (re)interpreting cultural identity. Tourism Review. Vol. 61, No.2, pp.24-29.
• Evren, B. (2006). Surların öte yanı Zeytinburnu. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• Gayretullah, H. (2017). Altaylarda Kanlı Günler. Istanbul: Bilge Kültür Sanat. pp.11-47.
• Genina, A. (2015). Claiming Ancestral Homelandsː Mongolian Kazakh migration in Inner Asia (Ph.D). The University of Michigan.
• Islambek, K. (2017). Anadolu’dan Anayurda. Maneviyat önderi Halife Altay. Istanbul:Kalender Yayınevi. pp. 24, 25, 50, 67, 107-111.
• Jacobs, J. (2010). The Many Deaths of a Kazak Unaligned: Osman Batur, Chinese Decolonization, and the Nationalization of a Nomad. American Historical Review, pp. 1291, 1307.
• Kahuno, M. (2017). Constructıng Identıty Through Festıvals: The Case Of Lamu Cultural Festıval In Kenya (Master Thesis). University of Pretoria.pp. 20-41.
• Kara, A. (2019). Causes and Consequences of Kazakh Migration from Eastern Turkestan to Turkey. In: Noda, J. & Ono, R. (ed.) Emigrants/Muhacir from Xinjiang to Middle East during 1940-60s. Studia Culturae Islamicae no. 110. MEIS-NIHU Series no. 1. pp. 1-11.
• Kusçu, I (2016). Changing perception of homeland for the Kazakh diaspora. Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity. Vol. 44, No. 3, pp. 380-396.
• Lias, G. (1956). Chapter X. Disaster at Gezkul. (1st ed.). Plymouth Z.: Oakfield Press. Retrieved 30 December 2019, from http://pratyeka.org/books/kazak- exodus/#chapter1
• Meyer, J.W. et al. (1997). World Society and the Nation-State. American Journal of Sociology Vol. 103, No. 1 pp. 144-181.
• Meyer, J.W. (2010). World Society, Institutional Theories and the Actor. Annual Review of Sociology. Vol. 36, No. 1-20. pp. 1-15.
• Oraltay H. (1976). Hürriyet Uğrunda Doğu Türkistan. Kazak Türkleri. pp.29-35; 40-41.
• Oraltay, H. (2005). Elim-aylap Ötken Ömir. Almaty: Bilim.pp.120-126.
• Rakhimzhanova, A. (2015) Qara Jorğa in the Process of Transformation from Local Knowledge to National Symbol. Yüksek lisans tezi.
• Rakhimzhanova, A. (2020). NEGOTIATING DIASPORA IDENTITES: KAZAKHS IN TURKEY [PhD dissertation, University of Hacettepe]. https://openaccess.hacettepe.edu.tr/bitstream/handle/11655/23300/Microsoft%20Word%20-%20Tez_Aray_Formatted_180121.doc.pdf?sequence=4&isAllowed=y