Osmaneli’nin Kırsal Mimarlık Mirasının Korunmuşluk Durumunun Sayısal Olarak Değerlendirilmesi

Year 2024, , 67 - 85, 31.01.2024

Engin Aktürk , Banu Çelebioğlu

https://doi.org/10.61807/babdergisi.1353376

Abstract

Çalışmaya konu olan Osmaneli kırsalı, Marmara Bölgesinde Bilecik iline bağlı bir ilçedir. İlçenin kentsel ve kırsal alanları zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Osmaneli kırsalında farklı büyüklükte 27 köy ve bu köylerin çoğunda geleneksel tekniklerle yapılmış konutlar, fırın ve ahır gibi müştemilat yapıları bulunmaktadır. Bazı köylerde geleneksel yapılar tarihi kırsal peyzaj oluşturacak kadar yoğun ve korunmuş durumdadır. Çalışma kapsamında her köy için yöresel mimarlık mirası öğeleri ile köylerin doğal ve ekonomik özelliklerini niteleyen envanterler oluşturulmuş ve köylerde günümüze ulaşmış özgün geleneksel yapıların rölöveleri alınarak belgelenmeye çalışılmıştır. Ancak köylerde kırsal mimarlık mirasının varlığı ve korunmuşluk durumu farklı nedenlerden dolayı değişmektedir. Yerleşimlerdeki geleneksel dokunun yoğunluğu ve korunmuşluk durumlarını ölçmek amacıyla elde edilen veriler sayısallaştırılarak bir değerlendirme tablosu oluşturulmuştur. Bu tabloda köyler aldıkları sayısal değerlere göre A, B, C ve D olarak 4 grupta sınıflandırılmıştır. En fazla kültürel miras öğelerine sahip ve iyi korunmuş köyler A grubunda yer almakta olup, B ve C gruplarındaki yerleşimlerde kültür varlıkları ve korunmuşluk durumları azalarak devam etmektedir. D grubu köylerinde ise yöresel mimarinin kaybolduğu, yeni yapılaşmanın yoğunlaştığı köyler yer almaktadır. Bu çalışma ile Osmaneli kırsalındaki yöresel mimarisinin belgelenmesi, köylerdeki tarihi kırsal peyzajın korunmuşluk durumlarının ölçülmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Yöresel Mimari, Koruma, Sınıflandırma, Bilecik, Osmaneli

Thanks

Bu makale Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Üniversitesi, Dr. Öğr. Üye. Banu Çelebioğlu Yergün danışmanlığında yürütülen “Bilecik Osmaneli Kırsalı Kültürel Peyzajının Değerlendirilmesi ve Sürdürülebilir Koruma Politikalarının Üretilmesi” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir.

Numerical Evaluation of the Conservation Status of Osmaneli's Rural Architectural Heritage

Abstract

The study focuses on the Osmaneli countryside in the Bilecik (Türkiye) province of the Marmara Region, which has a rich cultural heritage in both urban and rural areas. The countryside consists of 27 villages, many of which have traditional houses and outbuildings like furnaces and barns. Some villages have well-preserved traditional buildings, creating a historical rural landscape. This study formed inventories and documented the local architectural heritage, as well as the natural and economic characteristics of each village. Presence and conservation of rural architectural heritage vary across villages for different reasons. To assess the density and preservation status of the traditional texture in the settlements, collected data were quantified and an evaluation table was constructed. The villages were classified into four groups (A, B, C, and D) based on their numerical values. Group A includes villages with the highest number of cultural heritage items and best-preserved villages, while the cultural assets and conservation status decrease in groups B and C. Group D consists of villages where local architecture has been lost and new construction predominates. This study aims to document the local architecture in rural Osmaneli and evaluate the conservation status of the historical rural landscape in the villages.

Keywords

Vernacular Architecture, Conservation, Classification, Bilecik, Osmaneli

References

• AKPINAR, A. ve AKSU, G. A., 2017. Gelişim sürecinde Osmaneli. Bilecik: Osmaneli Belediyesi Yayınları.
• AKKAYAN, T., 1990. Osmaneli değişen bir Anadolu kasabası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• THE HERITAGE COUNCIL., 2012. Community-led village design statements in Ireland toolkit. Dublin: The Heritage Council.
• BAŞKAYA, Z., 2013. Coğrafi faktörlerin köy yerleşmeleri üzerindeki etkilerinin Osmaneli ilçesi (Bilecik) örneğinde incelenmesi. Asia Minor Studies. 1 (1), s. 12-41.
• GÖĞEBAKAN, A. Y. ve Saban F. D., 2021. Kültürel özelliklerin kırsal mimariye yansıması: Ceyhan Burhanlı köyü örneği. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi. 22, s. 32-63. https://doi.org/10.17365/TMD.2021.TURKEY.22.05
• GÜLER, A. C., 2019. Tarihi kırsal peyzaj kavramının getirdiği yeni açılımlar. Mimar.ist. 66, s. 30-40.
• İPEKOĞLU, B., 2006. An architectural evaluation method for conservation of traditional dwellings. Building and Environment. 41, s. 386–394.
• KARAMAN, S., 2006. Hayvansal üretimden kaynaklanan çevre sorunları ve çözüm olanakları. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi. 9 (2), s. 133-139.
• KAYMAZ, I., BAKİ, E., SARIHAN, F. ve PERÇİN, H., 2019. Doğayla yeniden bağ kurma: Bilecik Kent Botanik Bahçesi tasarımı. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi. 16, s.199-228.
• KILIÇ, T. ve KARAKAŞ, E., 2013. Osmaneli’de (Bilecik) fonksiyonel özelliklerini kaybetmiş ev eklentilerine bir örnek: Biber kurutma evleri. Marmara Coğrafya Dergisi. 27, s. 476-486.
• NİJKAMP, P., 1989. Quantity and quality: Evaluation indicators for our cultural-architectural heritage. Serie Research Memoranda. 0046, s. 1-31.
• ÖĞDÜL, H., 2019. Kırsal alanların değişimi ve kırsal planlama çerçevesinde bir değerlendirme. Mimar.ist. 66, s. 41-49.
• EMECEN, F., 1992. Bilecik, TDV İslâm Ansiklopedisi [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/bilecik [Erişim tarihi 10 Ocak 2024]
• ICOMOS, 2013. ICOMOS Türkiye mimari mirası koruma bildirgesi [çevrimiçi]. Erişim Adresi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf [Erişim tarihi 08 Kasım 2023]
• ICOMOS-IFLA, 2017. Principles concerning rural landscapes as heritage [çevrimiçi]. Erişim Adresi:https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/General_Assemblies/19th_Delhi_2017/Working_Documents-First_Batch-August_2017/GA2017_6-3-1_RuralLandscapesPrinciples_EN_final20170730.pdf [Erişim tarihi 08 Kasım 2023]
• TÜİK, 2021. Merkezi dağıtım sistemi [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr [Erişim tarihi 03 Ocak 2023]
• UNESCO, 2023. Cultural landscapes [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://whc.unesco.org/en/culturallandscape/#4 [Erişim tarihi 03 Ocak 2023]
• WIKIPEDIA, 2024. Bilecik location districts [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bilecik_location_districts.png [Erişim tarihi 10 Ocak 2024]
• AKÇURA, S. U., 2018. Bilecik-Osmaneli Günüören köyü tarihi kırsal peyzaj koruma projesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• BAŞKAYA, Z., 2012. Osmaneli ilçesinin beşeri ve ekonomik coğrafyası. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi.
• ERDEM, M., 2012. Kırsal yerleşim peyzaj kimlik özelliklerinin tespiti, korunması ve geliştirilmesine yönelik değerlendirme matrisi önerisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• GÜLER, K., 2016. Türkiye’de nüfusunu yitiren kırsal yerleşimlerin korunması için bir yöntem önerisi: Ödemiş-Lübbey köyü örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• TURĞUT, Y., 2019. Osmaneli Günüören köyü geleneksel mimari dokusunun koruma bağlamında değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.