Mimarlıkta Süreç ve Deneyimin Yona Friedman'ın Mobil Mimarlık Teorisi Bağlamında İrdelenmesi: Uzamsal Kent Örneği

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 244 - 259, 30.07.2020

Cem Çetin Ece Ceylanbaba

Öz

Bu çalışma, Yona Friedman’ın mimarlığa bakış açısı ve fikirlerinin günümüzdeki ve gelecekteki olası yeri ve önemine vurgu yaparak, mevcut mimari düzene eleştirel bir yaklaşım sergilemektedir. Friedman’ın Mobil Mimarlık Teorisi, mimarlıkta süreç ve deneyimin sonuçtan daha önemli olduğu savı üzerine kurulmuştur. Teoriyi en iyi yansıtan projelerden biri olan Uzamsal Kent projesi çalışma kapsamında kuramsal ve mimari öğeler bağlamında incelenmiştir. Friedman, mimarlığa estetik kaygılarla değil, sosyal gerçeklikler bağlamında yaklaşmaktadır. Mimar veya kent planlamacısı tarafından tasarlanmış, bir bakıma dayatılmış bir mimarinin, kullanıcı tatmini barındırmadığı ve ekonomik bakımlardan sürdürülebilir bir yaklaşım sergilemediği durumlar ortaya çıkabilmektedir. Mimar, tasarlamış olduğu proje ile kullanıcının mevcut ihtiyaçlarını karşılasa dahi, gelecekteki ihtiyaçlarını önceden öngörmesi mümkün değildir. Bu durum kullanıcı sayısı arttıkça, mimar açısından daha da imkansız bir hale gelmektedir. Yona Friedman bu sorunsala alternatif bir çözüm üretmiştir. Kullanıcının öngörülemezliğini temel alan Friedman, kullanıcının, mimari süreçlere dahil edilmesini ve mimarın rolünün değişmesinin gerektiğini öne sürmektedir. Buna göre, mimari süreçlerde tüm yetki ve kontrolün mimardan ziyade, deneyimi yaşayacak olan kullanıcıya verilmesi fikri önem kazanmaktadır. Özetle, her insanın kendi yaşadığı çevreye, mimari bağlamda müdahale edebilme hakkına sahip olmasının gerekliliği vurgulanmaktadır. Mimari süreci önceleyen Friedman’ın Mobil Mimarlık Teorisi, küresel ölçekte günümüz ve gelecekteki problemlere potansiyel çözümler barındıran sürdürülebilir ve zamansız bir mimari anlayış olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Yona Friedman, mimari süreç, kullanıcı öngörülemezliği, mobil mimarlık teorisi, uzamsal kent

A Discussion on Process and Experience in Architecture within the Context of Yona Friedman's Mobile Architecture Theory: The Spatial City as a Case

Öz

This article demonstrates a critical approach to the current architectural approaches with Friedman's perspective and focuses on the current and future anticipations. In Friedman’s Mobile Architecture Theory, process and experience in architecture is more important than the result. The Spatial City project which is one of the most well-known examples of mobile architecture is examined with its theory and architectural elements. Friedman explains architecture with social reality, not with aesthetic concerns. An architecture which is designed only by an architect may not end up with user satisfaction and may cause economical consequences. Even if the architect meets the current needs of the user with the pre-determined design, it’s not possible to foresee future needs. This situation becomes even impossible if the number of users increases. Friedman has an alternative solution for these problems. Based on the unpredictability of the user, Friedman's theory states that the user should be involved in architectural processes and the roles of architects should change. Accordingly, the idea of bringing the user in an authoritarian position becomes important. In this context, every individual should have the right to have a role in designing their architectural environment. Focusing on the process rather than the result, Mobile Architecture Theory can be considered as a sustainable and timeless architectural approach that has possible solutions to today's capital / global world and possible future problems.

Anahtar Kelimeler

Yona Friedman, architectural process, user unpredictability, mobile architecture theory, the spatial city

Kaynakça

• LEVESQUE, C., 2007. Actions in indeterminability: exploring the possibilities of temporary architecture reconciling poetics and ethics in architecture. Montreal: McGill University School of Architecture.
• RAGON, M., 2010. Modern mimarlık ve şehircilik tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SADLER, S. ve HUGHES, J., 2000. Non-Plan: essays on freedom, participation and change in modern architecture and urbanism. London: Routledge.
• CÜNDİOĞLU, D., 2014. Mimarlık ve felsefe. İstanbul: Kapı Yayınları.
• ANTONELLI, P., MICHELIS, M., RILEY, T. ve DEYONG, S., 2002. The changing of the avant-garde: visionary architectural drawings from the Howard Gilman collection. New York: The Museum of Modern Art.
• WIGLEY, M., 1999. Constant’s New Babylon: The hyper-architecture of desire. Rotterdam: 010 Publishers.
• FRAMPTON, K., FRIEDMAN, Y., OBRIST, H. U., ORAZI, M. ve RODRIGUEZ, M. I., 2011. Architecture with the people, by the people, for the people. Barcelona: Actar.
• FRIEDMAN, Y., 1975. Towards a scientific architecture. Cambridge: The MIT Press.
• FRIEDMAN, Y., 2006. Pro domo. Barcelona: Actar.
• DELEUZE G. ve GUATTARI F., 2005. A thousand plateaus: capitalism and schizophrenia. London: University of Minnesota Press.
• RUDOLF, A., 1977. The dynamics of architectural form. Los Angeles: University of California Press.
• TOFT, A. E. ve RÖNN, M., 2017. Urban mobility: architectures, geographies and social space. Sverige: Nordic Academic Press of Architectural Research.
• MOMA, 2012. In search of lost art: Kurt Schwitters’s Merzbau [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.moma.org/explore/inside_out/2012/07/09/in-search-of-lost-art-kurt-schwitterss-merzbau/ [Erişim Tarihi 6 Nisan 2020].
• IAAC, 2012. IAAC closing lecture 2012 - Yona Friedman interview [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=BEX1dk0cJxw [Erişim Tarihi 5 Nisan 2020].
• LOUİSİANA CHANNEL, 2017. Yona Friedman interview: architecture of trial and error [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=gstOx9egIf4 [Erişim Tarihi 6 Nisan 2020].
• MUSEOMAXXI, 2017. Yona Friedman mobile architecture, people's architecture [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=gSwyGcsK5EM [Erişim Tarihi 7 Nisan 2020].
• BAYDAR, G., 2016. Mimarlığın değişen gündemi [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.e-skop.com/skopbulten/mimarligin-degisen-gundemi/2802 [Erişim Tarihi 14 Temmuz 2020].
• DE GRAAF, R., 2016. Few architects have embraced the idea of user participation; a new movement is needed [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.architectural-review.com /essays/few-architects-have-embraced-the-idea-of-user-participation-a-new-movement-is-needed/10008549.article?search=https%3a%2f%2fwww.architectural-review.com %2fsear charticles%3fqsearch%3d1%26keywords%3duser+participation [Erişim Tarihi 15 Temmuz 2020].
• HARRIS, W., 2016. Cities in the sky: re-evaluating Yona Friedman [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.3ammagazine.com/3am/cities-in-the-sky-re-evaluating-yona-friedman/ [Erişim Tarihi 14 Temmuz 2020].
• TAN, P., 2010. The architecture of survival learning from Yona Friedman [çevrimiçi]. Erişim adresi: http://yona.kek.org.hu/index.html%3Fp=442.html [Erişim Tarihi 15 Temmuz 2020].
• ARCHDAILY, 2019. Box house / studio bark [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www .archdaily.com/919381/box-house-studio-bark [Erişim Tarihi 13 Temmuz 2020].
• NUIJSINK, C., 2008. Less money, more creativity. [çevrimiçi]. Erişim adresi: http://www. elementalchile.cl/wp-content/uploads/080814_QM_Mark_Magazine_HQ.pdf [Erişim Tarihi 13 Temmuz 2020].
• SPATIAL AGENCY, tb. John Turner [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.spatialagency.net /database/john.turner [Erişim Tarihi 16 Temmuz 2020].
• ART BASEL, 2015. Salon architect talk constant's new babylon [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Bgv4cL77n38 [Erişim Tarihi 14 Temmuz 2020].
• YONA FRIEDMAN HOMEPAGE, tb. Yona Friedman biography [çevrimiçi]. Erişim adresi: http://www. yonafriedman.nl/?page_id=1751 [Erişim Tarihi 17 Temmuz 2020].
• THOMAS, E., 2012. In search of lost art: Kurt Schwitters’s Merzbau [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.moma.org/explore/inside_out/2012/07/09/in-search-of-lost-art-kurt-schwitterss-merzbau/ [Erişim Tarihi 15 Temmuz 2020].
• LEE, Y., 2006. Design participation tactics: redefining user participation in design. Co-Design. 4 (1), s. 31-50.