Hz. Hatice / Mevlîd-i Fâtıma Evi’nin Dönüşümleri Hakkında

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 125 - 141, 30.07.2020

Sevde Topcu İbrahim Numan

Öz

Bâzı mekânlar, binâlar, yerler vardır ki kendilerinde veya çevrelerinde yaşanmış olan hayatlardan, ya da sâkinlerinden dolayı tarihî perspektif içinde câmia, halk veya ümmet ölçeklerinde birer hâfıza mekânı olarak kıymet kazanmışlardır. Burada, çeşitli yönleri ve yaşadığı süreçler ile bu neviden bir mekân ele alınmıştır.
Hz. Peygamber ve Hz. Hatîce’nin evlilikleriyle yerleşmiş olduklarına şâhid olduğumuz bu ev, Hz. Fâtıma’nın burada doğması sebebiyle Mevlîd-i Fâtıma olarak da bilinmektedir. Yirmi beş yıllık evliliğin ardından Hicret’e üç yıl kala Hz. Hatîce vefat etmiştir. Hz. Peygamber, evi hicret sırasında Âkil b. Ebî Talîb’e hibe etmiş ve ardından ev, Muaviye tarafından satın alınıp mescide çevrilmiştir. İlk kubbe ve mihrâbın Kanûnî Sultan Süleyman tarafından yaptırılmış olduğu bilinmektedir. Hayatiyetini Osmanlı idâresi boyunca da mescid olarak sürdüren ev, Suudi Arabistan idâresi tarafından yıktırılıp yerine açık ibâdet alanları ve servisler inşâ edilmiştir. Burada, bahsedilen bu dönüşüm süreci, aşamaları ile birlikte ele alınmıştır.
Bu çalışmada, günümüzde hâfızalardan silinme sürecini yaşamakta olan mezkûr ev/mekânın tarihî serüveni içinde kazanmış olduğu mâşerî kıymetleri ile geçirmiş bulunduğu ve bulunmakta olduğu mîmârî dönüşümler gerek fizîkî açıdan, gerekse toplum idrâkindeki kabuller bakımından tartışmaya açılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mekke, Mekke evleri

Kaynakça

• AKKUŞ, M., 2011. Hicaz hâtırası muharriri El-Hac Hüseyin Vassaf. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı.
• AL- BATNOONİ ve LABEEB, M., 2013. The Hijaz journey. Egypt: Al-Jamaliah Press.
• ANONİM, tb. İslam sanatı tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi ATA-AÖF.
• EVLİYÂ ÇELEBİ, 2011. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi. Haz: S. A. KAHRAMAN, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• EYÜP SABRİ PAŞA, 2018. Mir’ât-ı Mekke. Haz: Ö. F. CAN ve F. Z. CAN, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, c. I-II.
• FÂKIHÎ, 1986-87. Aḫbaru Mekke. Mekke: Abdülmelik b. Abdullah b. Dehîş (nşr).
• FARSÎ, M. S., 1982. Architecture & urban pattern of the pilgrimage cities in Saudi Arabia. İskenderiye: Alexandria University Press.
• İBN BATTÛTA, 1997. Er-Riḥle. Rabat: Abdülhâdî et-Tâzî (nşr).
• İMAM BUHÂRÎ, 1987. Sahih-I Buhari ve tercemesi. Çev: M. SOFUOĞLU, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İMAM MÜSLİM, 1980. Sahih-i Müslim tercüme ve şerhi. Çev: A. DAVUDOĞLU, İstanbul: Sönmez Neşriyat.
• MİRZA, M. N., SHAWOOS, A. S. ve MİRZA, M. M., 2017. The digital illustrated atlas of Makkah & the holy environs from the 11 th century to the present. Makkah: Umm al Qura University.
• MUHAMMED B. ABDULLAH EL-EZRAKĪ, 1986-8. Aḫbâru Mekke ve mâ câʾe fîhâ mine’l-âs̱âr. Beyrut: Rüşdî Sâlih Melhas (nşr), I-II.
• NASR, S. H., 2013. Mecca the blessed, Medina the radiant: the holiest cities of Islam. ABD: Tuttle Publishing.
• ÖZBEK. Y., 2004. Mekke, Medine ve Hicaz rehberi. İstanbul: Ocak Yayıncılık.
• ÖZTÜRK, N., 2010. Fotoğraflarla kutsal topraklar Hicaz albümü. 8. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• İBRAHiM RIFAT PAŞA, 2010. Mir’atü’l-Harameyn. Çev: L. YAVUZ, İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• ULUENGİN, B. ve ULUENGİN, N., 1993. Homes of old Makkah. Aramco World. 44 (2), s. 20-29.
• UĞURLU, A. H., “Müceddid” Osmanlı Sultanı III. Selim’in Siyasi söyleminde “Kutsalların” rolü. 2019. İçinde: Kutsal Mekânlar ve Kentsel Ağlar, Kasım 2019, İstanbul. İstanbul: Anamed. s. 105–117.
• ANONİM, 2009. Home. Office. İçinde: Cambridge Learner’s Dictionary. Cambridge: Cambridge University Press.
• AYVERDİ, İ., 2005. Kevn. İçinde: M. TARHALI ve H. BİLECİK ed. Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları.
• AYVERDİ, İ., 2005. Vüfud. İçinde: M. TARHALI ve H. BİLECİK ed. Misalli büyük Türkçe sözlük, İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları.
• KANDEMİR, M. Y., 1997. İçinde: TDV İslâm ansiklopedisi. Cilt 16, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 466.
• KÜÇÜKAŞÇI, M. S., 2003. İçinde: TDV İslâm ansiklopedisi. Cilt 28, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• TANMAN, M. B., 1994. İçinde: TDV İslâm ansiklopedisi. Cilt 9, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• SANATIN YOLCULUĞU, 2019. Kasrul Tuba [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.sanatinyolculugu.com/kasrul-tuba/ [Erişim Tarihi 31 Mart 2020].
• HESENZADE, A., 2012. Harem genişletme çalışmalarında evin kalıntıları [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://arazhesenzade.files.wordpress.com/2012/06/318174_275499429215955_615911773_n.jpg [Erişim Tarihi 05 Nisan 2020].
• KARUL, A., 2011. Hz. Muhammed (S.A.V.) Efendimizin Mekkedeki evi [çevrimiçi]. Erişim adresi: http://www.kalpaynasi.com/haber/584-aile-cuzdani-rasulullah-sav-efendimizin-mekkedeki-evi.html [Erişim Tarihi 05 Nisan 2020].
• OMRANIA, 2018. Vernacular architecture of Makkah [çevrimiçi]. Erişim adresi: omrania.com [Erişim Tarihi 20 Mart 2020]. Arşiv belgeleri
• ANONİM, 1776. Belge. [arşiv belgesi] Cevdet Tasnifi, Evkaf Evrakı (C.EV.). Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (B.O.A.), 147/7302, Evahir-i Ra, H: 29/03/1190, M: 10-19/05/1776, İstanbul.
• ANONİM, 1730. Belge. [arşiv belgesi] Topkapı Sarayı Müzesi Arşiv Defterleri. 10090, H: 19/03/1143, İstanbul.