Notitia’da Süleymaniye Bölgesi

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 207 - 227, 30.07.2020

Cahide Nur Özdemir Hasan Diker

Öz

Üzerine yapılan meşhur Külliye ile anılan, Süleymaniye’nin, Darius’un M.Ö. 513 yılında gerçekleşen İskit seferi öncesinden beri yerleşim alanı olduğu düşünülmektedir. Bölge, 330 yılında Konstantinus şehrini kurup surlarını yaptığı dönemden bu yana da şehrin sınırları içindedir. Bu metin, Süleymaniye bölgesi nerededir ve Süleymaniye bölgesinde neler vardır sorusunu Konstantinopolis şehrinin 5. yüzyıla ait envanter listesi Notitia Urbis Constantinopoletae üzerinden soracaktır. Notitia, II. Theodosius (hd 401-450) dönemine ait bir envanter listesidir. Bu liste antik yazarların gerçekliği şüpheli şehir tasvirlerinden farklı olarak, idari bir yarar gözeterek yapılmış olduğu sanılmakta ve bu sebeple gerçeklikten uzaklaşmadığı düşünülmektedir. Ayrıca bu liste hazırlandığı dönemin çağdaşıdır. Bu yönüyle de geçmişin ışıltısını anlatan antik yazarlardan ayrılır. Araştırma sınırları bugün Süleymaniye bölgesi için bilinen iki sınır üzerinden belirlenmiştir. Bunlar Süleymaniye bölgesinin Unesco Dünya Miras listesiyle belirlenen koruma sınırı, ikincisi bölge için 2006 yılında ilan edilen yenileme sınırıdır. Bu iki sınır koruma sınırlarında çakışmakta, yenileme sınırı koruma sınırını Haliç kıyılarına doğru genişletmektedir. Güncel sınırlarda üzerinden, bir başka ve antik sınır belirleyicisi Notitia’nın tariflerinin anlaşılması hedeflenmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Süleymaniye, Notitia, Konstantinopolis, envanter, bölgeler

Süleymaniye in Notitia Urbis Constantinopoletae

Öz

It is thought that Süleymaniye, which is mentioned with the famous mosque and complex built on it, had been a settlement since before Darius' Scythian campaign. The region has also been within the boundaries of the city since Constantine founded the city and built its fortifications in 330. This article will ask the question of where is the region of Süleymaniye and what is in the region of Süleymaniye through the Notitia Urbis Constantinopoletae, a fifth-century inventory list of the city of Constantinople. Notitia, is an inventory list which belongs to II. Theodosius (hd 401-450) period. This list is thought to have been made with an administrative benefit, unlike the questionable city depictions of the ancient authors, and therefore does not stray from reality. In addition, this list is contemporary and true to the period it was prepared. In this aspect, it is also separated from the ancient writers who describe the glow of the past. Research boundaries have been determined over two boundaries known today for the Süleymaniye region. The first one of these set research boundaries is the conservation boundary of the Sülaymaniye region, designated by Unesco World Heritage List, and the second one is the renewal boundary for the region, declared in 2006. These two boundaries coincide and overlap at the conservation boundaries, while the renewal boundary extends the conservation boundary towards the Golden Horn shores. In this article, it is aimed to understand the ancient depictions of Notitia, another border determiner, over the current borders.

Anahtar Kelimeler

Notitia, Constantinople, Süleymaniye, inventory, regions

Kaynakça

• DE CLARI, R., 1994. İstanbul’un zaptı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• DEMİRKENT, I., 1997. Haçlı seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• DIONYSIOS, B., 2010. Boğaziçi’nde bir gezinti (Anaplous Bosporou). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• DU CANGE, C., 1680. Constantinopolis christiana, seu descriptio urbis Constantinopolitanæ, qualis exstitit sub imperatoribus christianis, ex variis scriptoribus contexta & adornata. Paris: Libri Quatuor.
• GILLES, P., 1729. The antiquities of Constantinople. Londra: John Ball.
• GYLLIUS, P., 1997. İstanbul’un tarihi eserleri. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• KUBAN, D., 2010. İstanbul bir kent tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• MAMBOURY, E. 1951. Istanbul touristique. İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
• MANGO, C. A., 1993. Studies on Constantinople. Hampshire, Aldershot: Gt. Brit Variorum.
• OUSTERHOUT, R. G., 2019. Eastern medieval architecture: the building traditions of Byzantium and neighboring lands. New York: Oxford University Press.
• SEECK, O., 1876. Notitia dignitatum, accedunt Notitia Urbis Constantinopolitanae et laterculi provinciarum. Berolini: Apud Weidmannos.
• VAN MILLINGEN, A., 1899. Byzantine Constantinople, the walls of the city and adjoining historical sites. London: J. Murray.
• WIENER, W. M., 2016. İstanbul’un tarihsel topografyası. 4. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ZOSIMUS., 1814. The history of count Zosimus. London: J. Davis.
• DRAKOULIS, D., 2012. The functional organization of early Byzantine Constantinople according to the Notitia Urbis Constantinopolitanae. İçinde: P. DOUKELLIS, TH. KORRES, SP. SFETAS ve F. TOLOUDI, ed. "Ανοιχτοσύνη" - "Openness". Thessaloniki: Vanias. s. 153-184.
• KUBAN, D., 1994. Polieuktos kilisesi. İçinde: İ. TEKELİ, ed. Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi. 6.Cilt. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. s. 277.
• MAGDALINO, P., 2001. Aristocratic oikoi in the tenth and eleventh regions of Constantinople. İçinde: N. NECİPOĞLU, ed. Byzantine Constantinople: monuments, topography and everyday life, medieval Mediterranean. Leiden: Brill. s. 53-69.
• MATTHEWS, J., 2012. The Notitia Urbis Constantinopolitanae, İçinde: L. GRIG ve G. KELLY, ed. Two Romes: Rome and Constantinople in late antiquity. Oxford: Oxford University Press. s. 81-115.
• BERGER, A., 1997. Regionen und straßen im frühen Konstantinopel. Istanbuler Mitteilungen. 47, s. 349-414.
• BURY, J. B., 1916. The date of the notitia of Constantinople. English Historical Review. 31, s. 442‑443.
• EYİCE, S., 1975. Bertrandon de la Broquiere ve seyahatnamesi 1432-1433. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi . VI (1-2), s. 85- 126.
• MANGO, M., 2000. The commercial map of Constantinople. Dumbarton Oaks Papers. 54, s. 189-207.
• SAV, M., 2011. Süleymaniye Camii çevresinin arkeotopografyası ve Mimar Sinan'ın alan seçimi. Restorasyon Yıllığı Dergisi. 3, s. 62-79.
• STOREY, G., 2002. Regionaries-type insulae 2: architectural/residential units at Rome. American Journal of Archaeology. 106 (3), s. 411-434.
• TALBOT, A.M., 1993. The restoration of Constantinople under Michael VIII. Dumbarton Oaks Papers. 47, s. 243-261.
• DİKER, H. F. ve CÜNÜK, C. N., 2017. Aynı mekânda, ayrı zamanlardaki "komşuluk": İstanbul'da Süleymaniye semti örneği. İçinde: AKANSEL, S., UMAROĞULLARI, F. ve CANITEZ, T., X.Uluslararası Sinan Sempozyumu, 27-28 Nisan 2017, Edirne: Trakya Üniversitesi. s. 257-266.
• ERTUĞRUL, Ö., 2010. Süleymaniye’nin bin yılı. İçinde: ERTAN, M. H., AYTEKIN, M. ve AY, U., Süleymaniye: Ulusal Sempozyum : Şehir ve Medeniyet, 23-25 Kasım 2007, Darüzziyafe-Süleymaniye, İstanbul: KOCAV (Kültür Ocağı Vakfı). s. 51-56.
• AĞIR, A., 2001. İstanbul’un eski “Venedik ticaret kolonisi”nin “Osmanlı ticaret bölgesi’ne dönüşümü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• ALAN BAŞKANLIĞI, 2018a. İstanbul tarihi yarımada yönetim planı, idari sınırlar [çevrimiçi]. Erişim adresi: http://www.alanbaskanligi.gov.tr/analitic.html [Erişim tarihi 14 Mayıs 2020].
• ALAN BAŞKANLIĞI, 2018b. İstanbul tarihi yarımada yönetim planı,taşınmaz kültür varlıklarının dağılımı [çevrimiçi]. Erişim adresi: http://www.alanbaskanligi.gov.tr/tya/samples/magazine/slider.html#page/103 [Erişim tarihi 4 Nisan 2020].
• DIGITAL BODLEIAN, 1436. Notitia dignitatum, etc. ms. canon. misc. 378 [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://digital.bodleian.ox.ac.uk/inquire/Discover/Search/#/?p=c+0,t+,rsrs+0,rsps+10,fa+,so+ox%3Asort%5Easc,scids+,pid+3eb32a9c-616b-4ce6-ae15-411881ee1625,vi+557836ae-25ee-46ea-a918-b80c8a90c748 [Erişim tarihi 14 Mayıs 2020].
• ORTHODOX CHURCH IN AMERICA, 2010. Saint Paul the Confessor, archbishop of Constantinople [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://oca.org/saints/lives/2010/11/06/103185-st-paul-the-confessor-the-archbishop-of-constantinople [Erişim tarihi 12 Nisan 2020].