Urbanization Process of Kütahya Province and Conservation Problems of Traditional Housings

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 105 - 125, 12.07.2021

Ali Hürata , İbrahim Numan , Zeynep Aygen

Öz

Kütahya is an Anatolian city carrying the footsteps of different civilizations accumulated during its long history. While possessing the remains of the ancient civilizations; Kütahya is rich with its architectural heritage under Turkish rule. In the Republican era, developments in industry and transportation have occurred. As a consequence of rural migration to urban areas triggering changes in parallel with the urbanization processes, the traditional urban fabric in the historic center with authentic urban identity deteriorated. In this article, the state of conservation for the cultural heritage comprising the civil architecture, and the problems of the planned urbanization stages, and the changes in the districts with intense traditional residential fabric are presented based on the current data collected from the Kütahya Regional Board of Preservation of Cultural Entities, Municipality of Kütahya, and similar other institutions, as well as studies, carried out in the field. To conclude, based on the example of Kütahya, we argue that a new financial and organizational structure with a sustainable conservation approach is required to prevent the loss of the examples of civil architecture, most of which have similar conservation problems as in the case of Kütahya, and constitute more than half of Turkey's architectural heritage.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, urbanization process, zoning plan, examples of civil architecture, conservation problem

Kütahya İlinin Kentleşme Süreci ve Geleneksel Konut Dokusunun Koruma Sorunları

Öz

Kütahya, tarihsel süreçte ev sahipliğini yaptığı farklı uygarlıkların kültürel izlerini taşıyan ve bu süreçte biriktirdiği kültürel değerlerinin yanı sıra, Türklerin hakimiyetine girmesi sonrasında da sahip olduğu günümüze kadar ulaşmış zengin mimari mirasıyla öne çıkan bir Anadolu şehridir. Cumhuriyet sonrası ülkedeki sanayi ve ulaşım alanındaki gelişmeler ile kırsal kesimden kente göç vb. nedenlerin tetiklediği değişimlere paralel olarak yaşanan kentleşme sürecinde, tarihi kent merkezinde yer alan ve kente kimlik kazandıran çoğunluğu son yüzyıllarda oluşmuş geleneksel konut dokularında bozulmalar meydana gelmiştir. Bu makalede Kütahya’nın kentleşme sürecindeki planlı hayata geçiş evreleri ve geleneksel konut dokularının yoğunluklu olduğu mahallelerdeki değişim, gerek Kütahya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ve Kütahya Belediyesi gibi ilgili kurum ve kuruluşlardan elde edilen güncel veriler ışığında gerekse mahallinde yapılan saha çalışmalarıyla incelenmiş ve bu mahallelerdeki sivil mimari örneği yapıların korunmuşluk durumları ve sorunları ortaya konulmuştur. Sonuç olarak Kütahya örneğinden yola çıkarak, Türkiye’nin mimari miras kültür varlıklarının yarısından fazlasını oluşturan ve Kütahya örneğinde olduğu gibi benzer koruma sorunları bulunan çoğu özel mülkiyeti haiz sivil mimari örneklerinin kaybolmaması için sürdürülebilir koruma yaklaşımıyla yeni bir finansal ve örgütsel yapıya ihtiyacın olduğuna vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, kentleşme süreci, imar planı, sivil mimari örneği yapılar, koruma problemleri

Kaynakça

• Kitapta Bölüm ALTUN, A., 1981. Kütahya'nın Türk devri mimarisi. İçinde: S. ARMAN, B. MEREYER, O. ASLANAPA, S. YETKİN, H. D. YILDIZ, A. ALTUN ve İ. TOPÇUOĞLU, ed. Atatürk’ün doğumunun 100. yılına armağan: Kütahya. Kütahya: Kütahya Belediyesi Yayınları. s. 171-700.
• TULAY, A. S., 1981. Kütahya arkeolojisi. İçinde: S. ARMAN, B. MEREYER, O. ASLANAPA, S. YETKİN, H. D. YILDIZ, A. ALTUN ve İ. TOPÇUOĞLU, ed. Atatürk’ün doğumunun 100. yılına armağan: Kütahya. Kütahya: Kütahya Belediyesi Yayınları. s. 53–68.
• Dergide makale AKÇURA, T. ve ÇAPAR, M., 1973. İmar planlarında tarihi kent dokusu ve tarihi eserlerde ilgili tutumların incelenmesi. Mimarlık. (8), s. 8-10.
• AKOK, M., 1965. Kütahya ve Uşak şehirlerinin eski evleri. Türk Etnografya Dergisi. (6), s. 5-17.
• EYİCE, S., 1972. Celal Esad Arseven. TTK Belleten. 142 (XXXVI), s. 173-202.
• GÖKDÜL, A. ve YAMAN, M., 2020. Yerel yönetimlerde kent planlaması anlayışının dönüşüm evrelerine bir örnek: Kütahya kenti (1923-1960). Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi. (29), s. 35-65.
• BAYARTAN, M., 2009. Osmanlıdan günümüze Kütahya şehrinin yapı taşları: mahalleler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Coğrafya Dergisi (18), s. 57-70.
• ÇETIN, S., 2012. Geç Osmanlıdan erken Cumhuriyete İç Batı Anadolu’da kentsel yapının değişimi: Manisa, Afyon, Burdur ve Isparta Kentleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. METU JFA, 29 (2), s. 89-129.
• ERUZUN, C., 1988. Kütahya kentsel SİT planlaması. Mimarlık Dergisi, 26 (2), s. 45-51.
• Konferansta bildiri AYKUT, N. S. ve TAŞKINSU, F., 1994. Kütahya koruma imar planı planlama-uygulama sürecinin irdelenmesi. İçinde: ÇUBUK, M., 2. Kentsel Koruma Yenileme ve Uygulamalar Kolokyumu, 15 Nisan 1994, Beyoğlu. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi. s. 54.
• SOLMAZ, N. A. ve TAŞKINSU, F., 1994. Kütahya koruma imar planı planlama-uygulama sürecinin irdelenmesi. İçinde: ÇUBUK, M., 2. Kentsel Koruma Yenileme ve Uygulamalar Kolokyumu, 15 Nisan 1994, Beyoğlu. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi. s. 46.
• Tez KARADENİZ, B., 2019. Kütahya tarihi kent dokusunun 20. yüzyıl başından günümüze değişim süreci ve korunmasına yönelik öneriler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• İnternet kaynağı KÜTAHYA VALİLİĞİ, 2020. Kütahya tarihçesi [çevrimiçi]. Erişim adresi: http://www.kutahya.gov.tr/tarihce [Erişim Tarihi 12 Mart 2021].
• Arşiv Belgesi ANONİM, 1930. Kütahya şehir planı [harita]. Mustafa Hakkı Yeşil Arşivi, Kütahya.
• ANONİM, 1935. 1930’lu yıllarda kale dışı (etekleri) eski mahalleler [fotoğraf]. Mustafa Hakkı Yeşil Arşivi, Kütahya.
• ARSEVEN, C. E., 1935. 1935 Kütahya kurma planı [harita]. Mustafa Hakkı Yeşil Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BBYA, 1935. 1930’lu yıllarda Kütahya şehrinin genel görünümü, Yeşil Cami ve civarı [fotoğraf]. Kütahya Belediyesi Basın Yayın Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BBYA, 1960a. Yeşil Cami ve önündeki günümüzde bulunmayan hapishane binası [fotoğraf]. Kütahya Belediyesi Basın Yayın Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BBYA, 1960b. Börekçiler Mahallesi’nde Ulu Cami ve günümüzde üstü kapatılmış Kapan çayı [fotoğraf]. Kütahya Belediyesi Basın Yayın Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BBYA, 1980a. 1980’li yıllarda Karagözpaşa Cami ve civarı [fotoğraf]. Kütahya Belediyesi Basın Yayın Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BBYA, 1980b. 1980’li yıllarda Kütahya şehrinden genel bir görünüm [fotoğraf]. Kütahya Belediyesi Basın Yayın Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BELEDİYESİ, 2016. Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyonu [harita]. Kütahya Belediyesi Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BELEDİYESİ, 2020a. Kütahya KVKBK’nın 29.11.2019 tarih ve 5551 sayılı kararı sonucu belirlenen sit sınırları [harita]. Kütahya Belediyesi İmar İşleri Müdürlüğü, Kütahya.
• KÜTAHYA BELEDİYESİ, 2020b. Pirler Mahallesi sınırları [harita]. Kütahya Belediyesi Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA BELEDİYESİ, 2020c. İstiklal Mahallesi sınırları [harita]. Kütahya Belediyesi Arşivi, Kütahya.
• KÜTAHYA KVKBK, 2019. 29.11.2019 tarihli ve 5551 sayılı Kütahya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararı [belge]. Kütahya KVKBK Arşivi, Kütahya.