An Assessment of the Impact of the Adaptive Reuse of Mimar Sinan’s Madrasas in Istanbul for Healthcare Functions on the Character of Historic Spaces

Year 2025, Volume: 6 Issue: 2, 209 - 228, 31.07.2025

Muradiye Sımsek , Suphi Saatçi

https://doi.org/10.61807/babdergisi.1412100

Abstract

Madrasas are educational buildings with a distinctive architectural character, built in Ottoman architecture from the 14th century onwards. Of the more than 200 madrasas built in Istanbul, 26 were designed by Mimar Sinan. After madrasahs lost their function at the beginning of the 20th century, one of the functions requiring the most spatial and structural interventions was healthcare. Some of Mimar Sinan's madrasas were also used for this function for many years. In this study, the conservation-refunctioning status of Mimar Sinan madrasas that were used or are still used for health purposes during the functional changes in Istanbul was evaluated in a cross-section taken as of 2023, and it was found that 3 madrasas continue their health use. Consequently, advances in healthcare technology and conservation have demonstrated that outpatient clinic uses are incompatible with the structural and spatial character of madrasas. The sensitive, conservative approach to structural interventions is noteworthy in reuse. However, the inadequacy of this to the interior highlights the need for legislative changes to preserve the historic spatial character. When this can be achieved, the legacy of Mimar Sinan will be properly protected and this heritage will be transferred to future generations in the best way possible.

Keywords

Medrese , Refunctioning , Mimar Sinan , Architectural conservation , Cultural heritage

Mimar Sinan’ın İstanbul’da İnşa Ettiği Medreselerin Sağlık İşleviyle Yeniden Kullanımlarının Tarihi Mekân Karakterine Etkilerinin Değerlendirilmesi

Abstract

Medreseler, Osmanlı mimarisinde 14’üncü yüzyıldan itibaren inşa edilmiş özel mimari karakterde eğitim yapılarıdır. İstanbul’daki 200’den fazla medreseden 26’sı Mimar Sinan yapısıdır. Medreselerin 20. Yüzyıl başında işlevini kaybetmesinden sonra konu edildiği kullanımlarda en fazla mekânsal ve yapısal müdahale gerektiren fonksiyonlardan biri sağlık amaçlı kullanımlardır. Mimar Sinan medreselerinden bazıları da uzun yıllar bu fonksiyonla kullanılmıştır. Bu çalışmada İstanbul’da işlev değişiklikleri sürecinde sağlık amaçlı kullanılmış veya halen kullanılan Mimar Sinan medreselerinin 2023 yılı itibariyle alınan bir kesitte koruma kullanım durumları değerlendirilmiş, 3 medresenin sağlık kullanımını sürdürdüğü görülmüştür. Sonuç olarak, sağlık ile ilgili teknolojik ve koruma anlayışındaki gelişmeler, poliklinik kullanımlarının medreselerin yapısal ve mekânsal karakteri ile uyumlu olmadığını göstermektedir. Yeniden işlevlendirmelerde yapısal müdahalelerde hassas korumacı tutum dikkat çekmektedir. Ancak bunun iç mekânda yeterince görülememesi, tarihi iç mekân karakterinin korunması için mevzuat düzenlemesi ihtiyacını ortaya koymaktadır. Bu sağlanabildiğinde, Mimar Sinan’ın mirasına layıkıyla sahip çıkılmış olacak ve bu miras gelecek nesillere mümkün olan en iyi biçimde aktarılmış olacaktır.

Keywords

Medrese , Yeniden işlevlendirme , Mimar Sinan , Mimari koruma , Kültürel miras

References

• Baltacı, C. (2005). XV-XVI. asırlarda Osmanlı medreseleri -I-. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Cansever, T. (2005). Mimar Sinan. İstanbul: Albaraka Türk Yayınları.
• Çetintaş, S. (2011). İstanbul ve mimari yazıları (İ. Dervişoğlu, Yay. Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Konyalı, İ. H. (1976). Abideleri ve kitabeleriyle Üsküdar tarihi (Cilt 2). İstanbul: Türkiye Yeşilay Cemiyeti.
• Kuran, A. (1986). Mimar Sinan. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Kurşun, Z., Cantemir, B., & Güleç, M. (2008). Medaris-i İstanbul: Yaşayan İstanbul medreseleri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kütükoğlu, M. (2000). XX. asra erişen İstanbul medreseleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Saatçi, S. (2022). Marmara’nın mimarı Sinan. İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Ahunbay, Z. (1988). Mimar Sinan'ın eğitim yapıları: Medreseler, darülkurralar, mektepler. S. Bayram (Ed.), Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı çağ ve eserleri (ss. 239–309). İstanbul: Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Vakıfbank Genel Müdürlüğü Yayını.
• Zorlu, T. (2002). Süleymaniye Tıp Medresesi I. Osmanlı Bilimi Araştırmaları (3), 79-124.
• Bilim ve İnsan Vakfı. (2021). Bilim ve İnsan Vakfı resmi web sitesi. https://www.bilimveinsanvakfi.org.tr/index.php
• Habertürk. (2017, Ekim 19). Mihrimah Sultan Medresesi. https://www.haberturk.com/mihrimah-sultan-camii-medresesinin-tavani-aynalarla-kaplandi-1661640
• Halil Onur Mimarlık. (2016). Eyüp Sokullu Medresesi fikir projesi. http://www.halilonurmimarlik.com/tr/?sa=etkinlikler&id=63
• İstanbul Eğitim Araştırma Hastanesi. (2017). Süleymaniye Doğumevi tarihçemiz. https://istanbuleah.saglik.gov.tr/TR-19335/tarihcemiz.html
• EVOS. (2022). Elektronik Vakıf Otomasyon Sistemi [Elektronik veritabanı]. Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• İBB Encümen Arşivi. (2015).
• Koç Üniversitesi. (2020). Karagümrük, Cedid (Semiz) Ali Paşa Medresesi'nin 1959 yılı restorasyon çalışmalarına ait albüm [Dijital koleksiyon]. https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/CTA/id/4538/
• Milliyet. (2016, Ekim 27). Sokullu Mehmet Paşa Medresesi. https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/istanbul/tarihi-kentler-birliginden-eyupe-bir-odul-daha-11593430
• SALT Araştırma Arşivi. (2023). Sokullu Mehmet Paşa Medresesi. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/75627
• Şimşek, M. (2023). Muradiye Şimşek kişisel arşivi.
• Türk Tarih Kurumu Dijital Arşivi. (2025). Süleymaniye vaziyet planı (Tarihsiz rölöve). https://kutuphane.ttk.gov.tr/resource?itemId=417133&dkymId=62277
• Üveysuna, D. (2013). İstanbul tarihi yarımadada seçilmiş medrese örneklerindeki revakların güncellenme sorunu (Yayımlanmamış Yüksek mekâns Tezi). Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, İstanbul.