Güney Anadolu’dan Yeni Bir Yılanyastığı (Arum) Türü: Arum milleyhanum (Araceae)

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 8 - 19, 30.04.2025

Hasan Yıldırım , Samim Kayıkçı

Öz

Arum milleyhanum Yıldırım & Kayıkçı, Güney Anadolu'da, Hatay/Samandağ'dan keşfedilip bilim dünyası için yeni bir tür olarak tanımlanmıştır. Yeni tür, A. concinnatum Schott (yılan yarpuzu) ve A. italicum L. (domuzlahanası) ile yakın akraba olup, A. meryemianum (Osmaniye tirşiği) ve A. maculatum L. (yılanekmeği) ile bazı morfolojik benzerlikler göstermektedir. Yeni tür, birçok morfolojik özelliğe dayanarak bu ilgili türlerden kolayca ayırt edilebilir. Bu ilgili türlerle paylaşılan ortak morfolojik özellik, sıpata'nın rengidir. Öte yandan, A. meryemianum Yıldırım hariç, toprak yüzeyine göre yatay konumdaki rizomsu-yumruları bakımından A. concinnatum, A. italicum ve A. maculatum ile benzerlikler göstermektedir. Özellikle kirli morumsu-bej renkte, belirgin ve yoğun tüberküllü-çukurlu apendiksi nedeniyle, ilgili tüm türlerden belirgin bir şekilde ayrılmıştır. Ayrıca staminod ve pistillot tüylerinin ve anterlerinin rengi gibi bazı diğer morfolojik özellikleri ile bu türlerden farklıdır. Bunların yanı sıra, coğrafi olarak izole bir popülasyona sahip olması da yeni tür için destekleyici bir parametredir. Bu çalışmada, yeni türün ayrıntılı bir tanımını, yakın ilişkili türlerle morfolojik karşılaştırmaları ve arazi fotoğrafları verilmiştir. Türün yaşadığı alan göçmen kuşlar için güneye göçleri sırasında kritik bir durak noktası olan Milleyha Sulak Alanı'dır. Bu alandaki yüksek antropojenik etki nedeniyle gerek habitatta bozulma gerekse de burada tanımlanan türün gözlemlenen popülasyon kaybı nedeniyle IUCN (2024) tehlike kategorisi kritik derecede tehlike altında (CR) olarak önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arum, yeni tür, endemik, Hatay, Türkiye, kritik tehlike altında

Teşekkür

Arum türleri üzerine yaptığımız herbaryum çalışmalarında, çalışmamıza izin veren yurt içi ve yurt dışı herbaryumlarından AIBU, ANK, E, EGE, G, GAZI, Harran Üniv. Herbaryumu, HUB, ISTE, ISTF, K, LE, NGBB, P (foto), VANF, W ve WU yönetimlerine ve çalışanlarına teşekkürü bir borç biliriz.

A New Arum (Yılanyastığı) (Araceae) Species From South Anatolia: Arum milleyhanum

Öz

Arum milleyhanum Yıldırım & Kayıkçı was described from Hatay/Samandağ, Southern Anatolia and is a new species for science. The new species is closely related to A. concinnatum Schott and A. italicum L. and shows some morphological similarities with A. meryemianum Yıldırım and A. maculatum L. The new species can be easily distinguished from these related species based on many morphological features. A common morphological feature shared with these related species is the color of the sphate. On the other hand, except for A. meryemianum, it shows similarities with A. concinnatum, A. italicum and A. maculatum in terms of its rhizome-tubers horizontally positioned relative to the soil surface. It is clearly distinguished from all related species, especially due to its dirty purplish-beige colored, prominent and densely tuberculated-pitted appendage. It also differs from these species by some other morphological differences such as the color of staminode and pistillote hairs and anthers. In addition, having a geographically isolated population is also a supporting parameter for the new species. This study provides a detailed description of the new species, morphological comparisons with closely related species and field photographs. The species' habitat is the Milleyha Wetland, a critical stopping point for migratory birds on their southward migration. Due to the high anthropogenic impact in this area, both habitat and population loss, the IUCN (2024) threat category has been proposed as Critically Endangered (CR).

Anahtar Kelimeler

Arum, endemic, Hatay, Critically endangered, Türkiye, New species

Kaynakça

• Alpınar, K. (2012). Arum L. Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr.). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler), s. 86– 88. Flora Araştırmaları Derneği ve Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayını, İstanbul.
• Blume, C.L. (1835). Arum L. Rumphia, sive, Commentationes botanicæ imprimis de plantis Indiæ Orientalis, 1: 116–123. Boissier, P.E. (1853). Diagnoses Plantarum Orientalium Novarum, 13:5–10. Geneva.
• Boyce, P.C. (1993). The genus Arum. Kew: Royal Botanic Gardens, HMSO, London.
• Boyce, P.C. (2006). Arum ̶ a decade of change. Aroideana 29: 132–137.
• CoğrafyaHarita (2023). Coğrafya Harita. Türkiye Dilsiz Haritası <http://cografyaharita.com/turkiyedilsizharitalari.html> “er.tar.: 15.03.2025”.
• Engler, A. (1879). Arum. Şu eserde: De Candolle A. ve De Candolle C. (edlr.), Monographiae Phanerogamarum 2: 580–597. Paris.
• IUCN (2024, 10 Eylül). Guidelines for Using the IUCN Red List Categories and Criteria, Version 15.1. Prepared by the Standards and Petitions Committee, International Union for Conservation of Nature, Gland and Cambridge. <https://www.iucnredlist.org/documents/RedListGuidelines.pdf>, " er. tar.: 5.03.2025”.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr.). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, Istanbul.
• Kayıkçı, S., Atahan, A., Gül, O., Atahan, M. ve Gül, M. (2021). Milleyha Sulak Alanının Biyoçeşitliliği ve Güncel Durum Raporu-2021, s.s 45. Antakya Doğa Sanat ve Turizm Derneği & Subaşı Kuş ve Kelebek Gözlem Derneği, Hatay.
• Linz, J., Stökl, J., Urru, I., Krügel, T., Stensmayr, M.C. ve Hansson, B.S. (2010). Molecular phylogeny of the genus Arum (Araceae) inferred from multi-locus sequence data and AFLPs. Taxon 59 (2): 405–415.
• Lobin, W., Neumann, M., Bogner, J. ve Boyce, P.C. (2007). A new Arum species (Areae, Araceae) from NE Turkey and Georgia. Willdenowia 37: 445–449.
• Mayo, S.J., Bogner, J. ve Boyce, P.C. (1997). The genera of Araceae. Kew: Royal Botanic Gardens.
• Menemen, Y., Aytaç, Z. ve Kandemir, A. (2021). Türkçe bilimsel bitki, mantar, suyosunu ve bakteri adları yönergesi. Bağbahçe Bilim Dergisi 8(3): 188-195.
• Mill, R.R. (1984). Arum L. Şu eserde: Davis, P.H. (ed.). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 8: 41–62. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Plants of the World Online (POWO). (2025). Facilitated by the Royal Botanic Gardens, Kew: <http://www.plantsoftheworldonline.org>, “er. tar.: 05.03.2023”.
• Yıldırım, H. ve Altıoğlu, Y. (2016a). Biarum rifatii (Araceae): Güneybatı Anadolu'dan yeni bir Yılanpancarı (Biarum Schott.) türü. Bağbahçe Bilim Dergisi 3(2): 12–19.
• Yıldırım, H. ve Altıoğlu, Y. (2016b). Türkiye için yeni bir takson kaydı: Arum sintenisii (Engl.) P.C.Boyce (Araceae). Bağbahçe Bilim Dergisi 3(1): 47–54.
• Yıldırım, H. (2018). Arum. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.). Resimli Türkiye Florası 2: 545-576. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları. İstanbul.
• Yıldırım, H., Balos, M., Altıoğlu, Y. ve Akan, Y. (2016). Biarum aleppicum J.Thiébaut (Araceae): Türkiye için yeni bir tür kaydı. Bağbahçe Bilim Dergisi 3(1): 41–46.
• Yıldırım, H., Özdöl, T. ve Çelik, M. (2023). Arum meryemianum: Güneydoğu Anadolu’dan Yeni Bir Arum/Yılanyastığı (Araceae) Türü. Bağbahçe Bilim Dergisi 10(1): 32–40.