IMAM JA’FAR AL-SADİQ’S APPROACH TO POLİTİCS AND THE AHL-İ BAİT’SREBELLİON MOVEMENTS

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 7 - 36, 30.06.2015

Yunus Gördük

Öz

Imam Ja’far is one of the biggest Muslim leaders. According to Shia, he is the one of holy “Twelve Imams”. According to Ahl al-Sunnah, he is a very important scholar of religious. He was a descendant Prophet and Ali from his father’s side. This status was adding a special value to his personality. During his life, Imam Ja’far advised people -especially Ahl al Bait-to stay awayfrom politics and rebellion movements against the Umayyads and Abbasid administration. He was busy with learning, teaching and students training. In this process, unfortunatelly thousands of Muslims were killed in various riots movements and this situation showed that Ja’far was right. As a result, his correct approach to politics, political administrations and rebellion movements is significant example for Muslims.

Anahtar Kelimeler

Imam, Ja’far as-Sadiq, rebellion movements, politics, Ahl al Bait

İmam Cafer es-Sâdık’ın Siyasete ve Ehl-i Beyt’in İsyan Hareketlerine Karşı Tutumu

Öz

Şîa’ya göre “on iki imam”dan biri olan İmam Cafer es-Sâdık (v. 148/765), Ehl-i Sünnet’e göre de önemli bir din âlimidir. Baba tarafından Hz. Peygamber’in ve Hz. Ali’nin torunu olması onun şahsiyetine özel bir değer katmaktadır. İmam Cafer, hayatı boyunca insanlara ve özellikle Ehl-i Beyt’e siyasetten ve Emevî-Abbasi yönetimlerine karşı isyandan uzak durmalarını tavsiye etmiş, kendi vaktini de ilim öğrenmek, ilim öğretmek ve öğrenci yetiştirmekle geçirmiştir. Maalesef süreç içinde binlerce Müslüman neticesiz ayaklanma hareketlerinde öldürülmüş ve bu durum İmam Cafer es-Sâdık’ın haklı olduğunu göstermiştir. Onun siyasete, siyasi yönetimlere ve isyan hareketlerine karşı bu isabetli tutumu Müslümanlar için önemli bir örnektir.

Anahtar Kelimeler

İmam, Cafer es-Sâdık, isyan hareketleri, siyaset, Ehl-i Beyt

Kaynakça

• Âdil Edîb, el-Eimmetü’l-İsnâ‘aşer, Müessesetü’l-A’lemî, Beyrut 1985.
• Ahmed Atıyyetullah, el-Kâmusu’l-İslâmî, Kahire 1963.
• Ahmed Emîn, Duha’l-İslam, Dâru’l-Kitabi’l Arabî, Beyrut ts.
• -----------, Zuhru’l-İslam, I-IV, Mektebetü’n-Nehdati’l Mısriyye, 1966.
• Apak, Âdem, Ana Hatlarıyla İslam Tarihi-3 (Emevîler Dönemi), Ensar Neşriyat, İstanbul 2008.
• Atalan, Mehmet, Cafer-i Sadık, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.
• Azimli, Mehmet, “Abbasiler Dönemi Muhammed en-Nefsü’z-Zekiyye ve Kardeşinin İsyanı”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, (2008) VIII/3, ss. 55-74.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Cabir (ö. 279/892), Kitâbu’l-Cümel min Ensâbi’l-Eşrâf, I-XIII (nşr.: Süheyl Zekkar-Riyaz Ziriklî), Daru’l-Fikr, Beyrut 1996.
• Beydûn, İbrahim, ed-Devletü’l-Emeviyyetu ve’l-Mu‘ârada, (Van Vloten’in “es-Saytaratu’l-Arabiyye” kitabına giriş) el-Müessesetü’l-Câmia, Beyrut 1985.
• Büyükkara, Mehmet Ali, İmamet Mücadelesi ve Haşimoğulları (Hicrî II. Asır), Rağbet Yayınları, İstanbul 1999.
• Cafer el-Halîlî, el-Medhal İlâ Mevsûati’l-‘Atebâti’l-Mukaddese, Müessesetü’l- A‘lemî, Beyrut/ Lübnan 1987.
• Cehşiyârî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdus b. Abdullah el-Kûfî (331/942), Kitabü’l-Vüzerâ ve'l-Küttâb (nşr.: Mustafa Sekkâ, Şeriketü Mustafa el-Bâbi el-Halebî), Kahire 1980.
• el-Cündî, Abdülhalim, “el-İmam Cafer es-Sâdık”, tahk.: Kemal es-Seyyid, Müessesetü Ensȃriyan, Kum 1995.
• ------------ “Cafer es-Sâdık” Menşûratü’l-Meclisi’l-A‘lâ li’ş-Şuûni’l- İslâmiyyeti fî Cumhûriyyeti Mısri’l-Arabiyye, Kahire 1977.
• ed-Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasan (ö. 990/1582), Tarihu’l-Hamîs fi Ahvali Enfesi’n-Nefis, Beyrut, ts.
• Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, (Komisyon), I-XIII, Ed. Kenan Seyithanoğlu, Çağ Yayınları, İstanbul 1992.
• Donaldson, Dwight M.,The Shi’ite Religion, London 1933.
• Draz, M. A., “Ja‘far Ibn Muhammad al-Sadiq”, Encyclopedia Of The Holy Qur’an,Delhi 2000.
• ed-Dûrî, Abdülaziz, el-Asru’l-Abbasiyyi’l-Evvel, Dırâsetün fi’t-Târîhi’s-Siyasiyyi ve’l İdariyyi ve’l-Mâlî, Dâru’t-Talîa, Beyrut 1988.
• Ebû’l-Meâlî Bahauddîn el-Bağdâdî, Muhammed b. el-Hasan b. Muhammed b. Ali b. Hamdûn (ö. 562/1166-7), et-Tezkiretu’l-Hamdûniyye, I-X, Dâru Sâdır, Beyrut 1997.
• Ebû Nuaym, Hâfız Ahmed b. Abdullah el-Isfahânî (ö. 430/1038), Hilyetü’l-Evliya ve Tabakâtu’l-Asfiyâ, I-X, Matbaatu’s-Saâde, 1974.
• Ebû Zehra, Muhammed, İmam Cafer, Çeviri; İbrahim Tüfekçi, Şafak yayınları, İstanbul 1992.
• Fığlalı, Ethem Rûhi, İmȃmiyye Şîası, (Cȃferiyye Mezhebi) Doğuşu, Gelişmesi ve Görüşleri, Selçuk Yayınları-Kent Basımevi, İstanbul 1984.
• Gördük, Yunus Emre, İmam Cafer es-Sâdık ve Ona İsnad Edilen İşâri Tefsir, İnsan Yayınları, İstanbul 2011.
• Güneş, Hüseyin, “Kutsal Değerlerin Siyasete Alet Edilmesi Bağlamında Abdullah b. Ali İsyanı”, Hitit Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/2, XI/22, ss. 75-103.
• el-Habîb b. Tȃhir, (Tunus Din İşleri Bakanlığı), “Cafer es-Sȃdık, Ebû Abdillah Cafer b. Muhammed el-Bȃkır” Mevsûatu ‘A‘lâmi’l-Ulema ve’l-Üdebâi’l-Arabi’l-Müslimîn, I-XV, Tunus: el-Munazzamatu’l-Arabiyye li’t-Terbiye ve’s-Sekâfe ve’l-ʻUlûm, Dâru’l-Cîl, Beyrut 2005.
• el-Hakîmî, Şeyh Muhammed Rıza, Levlâ es-Senetan Leheleke’n-Nu‘man, yy., 1985.
• Hammâde, Muhammed Mâhir, el-Vesâiku’s-Siyasiyyetu ve’l-İdâriyyetu’l-Âidetu li’l-Asri’l-Abbâsiyyi’l-Evvel, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1981.
• Hasan el-Emîn, “Cafer es-Sâdık”, Dâiretü’l-Maârifi’l-İslâmiyyeti’ş-Şîîyye, I-XXIII, Dâru’t-Teârüf, Beyrut 2001.
• Hasan İbrahim Hasan, İslam Tarihi, trc. Sadreddin Gümüş-İsmail Yiğit, I-VIII, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1991.
• el-Hâşimî, Abdülmün‘im, el-Hilâfetü’l-Abbâsiyye, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2003.
• Haydar, Esed, Câmiatü’l-İmam es-Sâdık ve Medârisü’l-İslami’l-Uhrâ, haz.: Abbas el-Mûsevî (Kemal es-Seyyid) Müessesetü Ensâriyân, Kum 2008.
• el-Hâzin, Vilyem, el-Hadâretü’l-Abbasiyye, Menşuratü’l-Camiati’l-Lübnaniyye (nşr.: Mektebetü’ş-Şarkiyye), Beyrut 1974.
• Hodgson, Marshall. G. S., İslâm’ın Serüveni (I. Cilt: İslâm’ın Klasik Çağı), trc.: kurul, İz Yayıncılık, İstanbul 1993.
• -----------, “Dja‘far al-Sâdık”, The Encyclopedia Of Islam, Leiden, II, ss. 374-375.
• Vâizzade Horasânî, Hüccetü’l-İslam, “Devrü’l-İmami’s-Sâdık- fî Hareketi’l-İlmiyyeti fî Sadri’l-İslam”, el-İmam Cafer es-Sâdık-Dırasât ve Ebhâs, Müsteşâriyyetü’s-Sekâfe, Şam, ts.
• Hüseynî, Seyyid Ali, İmam Cafer es-Sâdık ve Fikri Akımlar, Kevser Yayınları, İstanbul 2001.
• İbn Abdi Rabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelusî, el-Ikdu’l-Ferîd (nşr.: Ali Şîrî), Beyrut 1989.
• İbnu’l-Cevzî, Cemâlüddin Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (ö. 597/1201), Sıfâtu’s-Safve, I-II, thk. Ahmed b.Ali, Daru’l-Hadîs, Kahire 2000.
• İbnü’l-Esîr, İzzuddin Ebu’l- Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed (ö. 630/1232), el-Kâmil fi’t-Târih, I-XIII, Dâru Beyrut, Beyrut 1982.
• İbn Hacer el-Askalânî, el-Hâfız Ebû’l-Fadl Şihabüddin Ahmed b. Ali (ö. 773/852), el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, , I-IX, Beyrut, 1910.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ahmed el-Mekkî (ö. 974/1566), es-Savâıku’l-Muhrıka fî’r-Reddi Alâ Ehli’l- Bid‘âi ve’z-Zendeka, İstanbul 1994.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed Ebû Zeyd (ö. 808/1406), Mukaddime, I-III, çev.: Zakir Kadirî Ugan, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1997.
• ------------, Dîvanu'l-Mübtedei ve'l-Haber fî Tarîhi'l-Arabi ve'l-Berberi Ve Men Âserehüm Zevi'l-Şe'ni'l-Ekberi (Tarîhu İbn Haldûn), I-VIII, thk. Halil Şehade, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1988.
• İbnü’l-İberi Ebü'l-Ferec Cemalüddin Yuhanna Mar Grigorius b. Ehrun (Harun - Aaron) b. Toma el-Malati (ö. 685/1286), Tarîhu Muhtasari’d-Düvel, thk. Anton Salihânî el-Yesûî, Dâru’ş-Şark, Beyrut 1992.
• İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer, (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV, çev.: Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul 1996.
• İbn Kuteybe ed-Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (ö. 276/889), eş-Şi’ru ve’ş-Şuarâ, I-II, Dâru’l-Hadîs, Kahire 2002.
• İbn Tıktaka, Muhammed b. Ali b. Tabatabâ, (ö. 709/1309), el-Fahrî fî Âdâbi’s- Sultâniyye ve’d-Düveli’l-İslamiye, Dâru’l-Kalem, Beyrut 1997.
• İpek, Ali, Abbasiler Döneminde Âl-i Beyt-Hilafet İlişkileri (762-815), Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınevi, Kars 2002.
• Karabiber, Namık Kemal, Ehl-i Beyt Tasavvuru ve Erken Dönemdeki Yansımaları (Hicrî I ve II. Asırlar), (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2007.
• Kehhale, Ömer b. Rıza b. Muhammed Râğıb b. Abdülğanî (ö. 1408/1987), Mu‘cemu’l-Müellifîn, I-XIII, Mektebetü’l-Müsennâ, Beyrut ts.
• Kuleynî, Ebû Cafer Sikâtu’l-İslam Muhammed b. Ya‘kûb b. İshak (ö. 329/940), el-Usûl Mine’l-Kâfî (Usûlu’l Kâfî), I-IV, (Seyyid Cevâd Mustafavî’nin Farsça tercüme ve şerhiyle birlikte) İntişârât-ı İlmiyye, Tahran h.1389.
• Kusayy el-Hüseyin, Tecdîdü’d-Devleti’l-Arabiyye (Zemenü’l-Emeviyyîn), eş-Şeriketü’l-Alemiyyeti li’l-Kitab, Lübnan 1997.
• Mağribî, Kâdî Ebî Hanîfe en-Nu‘man b. Muhammed et-Temîmî (ö. 363/974), Şerhü’l-Ahbar fî Fedâili’l-Eimmeti’l-Athar, I-III, Dâru’s-Sekaleyn, Beyrut 1993.
• Makrîzî, Takiyuddîn Ahmed b. Ali (ö. 845/1422), Kitâbu’l-Mevâ’îz ve’l-İ‘tibâr bi Zikri’l-Hıtât ve’l-Âsâr, Mektebetü’s-Sekafeti’d-Dîniyye, Kâhire ts.
• Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Takî b. Maksûd Ali (ö. 1110/1698), Bihâru’l- Envâri’l-Câmia li-Düreri Ahbâri’l-Eimmeti’l-Athâr, I-CX, II. Baskı, Müessesetü’l Vefâ, Beyrut 1983.
• el-Mes‘ûdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Hüseyin (ö. 345/956), Murûcu’z-Zeheb ve Meâdînu’l-Cevher, I-IV, Beyrut 1965.
• el-Mizzî, Cemalüddin Ebu’l-Haccac Yusuf (ö. 746/1335), Tehzîbü’l-Kemal fî Esmâi’r-Rical, I-XXXV, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1985.
• Muhammed el-Halîlî, Min Emâlî’l-İmâm es-Sâdık, I-IV, Müessesetü’l-A‘lemî li’l- Matbû‘, Beyrut 1984.
• Muhsin el-Emîn, İmam Seyyid (ö. 1952), A‘yânu’ş-Şîa, Dâru’t-Teârüf, Beyrut 1983.
• Muhammed b. Şâkir el-Kütübî, Fevâtü’l-Vefâyât ve’z-Zeylü Aleyha, Dârü’s-Sadr, Beyrut 1973.
• en-Nablûsî, Şeyh Afîf, “el-imam Cafer es-Sâdık”, el-İmam Cafer es-Sâdık- Dırasât ve Ebhâs, Müsteşâriyyetü’s-Sekâfe, Şam ts.
• en-Neşşâr, Ali Sâmi (1400/1980), İslamda Felsefe Fikrinin Doğuşu, Dâru’l-Maârif, Kahire 1977.
• en-Nevbahtî, Ebî Muhammed el-Hasan b. Mûsa (ö. 300-310/912-922), Fıraku’ş-Şî‘a, Dâru’l-Advâ, Beyrut 1984.
• Nûreddîn Âl Alî, el-İmam Cafer es-Sâdık fî Nazari Ulemâi’l-Garb, Redaksiyon: Vedî‘ Filıstîn, Dârü’l-Fâdıl, Dımaşk 1996.
• Onat, Hasan, Emevîler Devri Şîi Hareketleri ve Günümüz Şîiliği, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1993.
• Öz, Mustafa, “Cafer es-Sâdık”, DİA, VII, İstanbul 1993, ss.1-3.
• Öztürk, Yaşar Nuri, İmam Âzam Ebu Hanîfe, Yeni Boyut, İstanbul 2009.
• er-Ruhaylî, Süleyman b. Selîmullah, et-Tarîhu İnde İbn Ebî Şeybe, el-Camiatu’l-İslamiyye, Medîne 1997.
• es-Sâfedî, Salâhuddin Halil b. Aybek, Kitâbu’l-Vâfî bi’l-Vefâyat, I-XXII (nşr.: Sven Dedering), Wiesbaden 1974.
• Seyyid Abdülaziz Sâlim, Târîhü’d-Devleti’l-Arabiyye (Cahiliye Asrından Emevîlerin Çöküşüne Kadar), Dâru’n-Nehdati’l-Arabî, Beyrut 1986.
• Sırma, İhsan Süreyya, Abbasiler Dönemi, Beyan Yayınları, İstanbul 2002.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Tarîhu’l-Hulefa (nşr.: Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), Mısır 1952.
• eş-Şâmî, Ahmed, ed-Devletü’l-İslamiyyetu fî Asri’l-Abbasiyyi’l-Evvel, Demmam 1983.
• Şehîdî, Seyyid Cafer, Ez Dirûz Tâ İmrûz, Neşr Katre, Tahran 1962.
• eş-Şehristânî, Ebû’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim (ö. 548/1153), el-Milel ve’n-Nihal (nşr.: Ahmed Fehmî Muhammed), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts.
• Şemseddîn Sâmî, Kâmûsü’l-A‘lâm, Mihran Matbaası, İstanbul 1891.
• eş-Şeyyal, Cemâlüddîn, Târîhü’d-Devleti’l-Abbasiyye, yayınevi yok, İskenderiye 1967.
• et-Taberî, Ebî Cafer Muhammed b. Cerîr b. Rüstem (ö. 310/922), Târîhü’l-Ümem ve’l-Mülûk, I-XI, Beyrut ts.
• Taylor, John B., “Ja’far al-Sadiq”, Biographical Encyclopedia Of Sufis: Central Asia and middle East, New Delhi 2002.
• Tebrâiyan, Muhammed Hasan, “Hayâtu’l-İmami’s-Sâdık ve Kabasün min Ahlâkıhî ve Âdâbihî”, Mü’temerü’l-İmam Cafer es-Sâdık ve’l-Mezâhibi’l-İslâmiyye, Yayın: Müsteşâriyyetü’s-Sekâfe el-Cumhuriyyetu’l İslamiyyetu’l-İraniyye, Beyrut 1997.
• el-‘Iş, Yusuf, ed-Devletü’l-Umeviyye ve’l-Ehdâsü’lleti Sebekatha ve Mehhedet leha İbtidâen min Fitneti Osman, Dâru’l-Fikr, Dımaşk 1985.
• Uyar, Gülgûn, Ehl-i Beyt- İslam Tarihinde Alî-Fâtıma Evladı, Gelenek Yayınları, İstanbul 2004.
• Ünlü, Nuri, İslam Tarihi-I (Başlangıçtan Osmanlı’ya Kadar), I-III, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1992.
• Varol, Bahaüddin, Hilafet Mücadelesinde Ehl-i Beyt Nesli, Yediveren Kitap, Konya 2004.
• Vedâd, el-Hacc Hüseyin, Ehl-i Beyt, yy., ts.
• Yakûbî, Ahmed b. Ebû Ya‘kûb İshak b. Cafer b. Vehb b. Vâdıh (ö. 284/897), Târîhu’l-Yakûbî, I-II, Dârü’s-Sâdır, Beyrut ts.
• Yıldız, Hakkı Dursun, “Abbâsiler”, DİA, I, İstanbul 1988, ss. 31-56.
• Yiğit, İsmail, “Emevîler”, DİA, XI, İstanbul 1995, ss. 87-108.
• Yunus Emir Ali, “İmam Cafer”, Mevsûatü’l-Arabiyye, I-XVIII, Müdîri’l-Âm: Mes‘ud Bubu, Hey’etü’l-Mevsûati’l-Arabiyye, Dımaşk 2003.
• Ziriklî, Hayreddin (ö. 1976), el-A‘lam, yy., 1954.
• ez-Zehebî, Şemsüddîn Ebî Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Tarîhu’l-İslam ve Vefâyâtu’l-Meşâhîr ve’l-A‘lam, I-X, tahk.: Avvȃd Maʻrûf, Dâru’l-Garbi’l- İslâmî, Beyrut 2003.
• -----------, Tezkiretü’l Huffâz, y.y., Haydarabad 1956.
• -----------, Mîzânu’l-İ‘tidâl, I-IV, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1963.
• Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li Dırasâti’ş-Şerîati’l-İslamiyye, Mektebetü’l-Kudüs, Bağdat 1976.
• Zuhaylî, Vehbe, “el-İmam Sâdık, Hasâisuhu-Fıkhuhu”, İmam Cafer es-Sâdık Dırasât ve Ebhâs, Müsteşâriyyetü’s-Sekâfe, Şam ts.