Türkiye’de Pediatri Kliniklerinde Yapılan ve Aile Merkezli Bakım Anlayışını Kapsayan Çalışmaların Gözden Geçirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 205 - 214, 23.12.2020

Sema Kaya Gonca Karayağız Gülay Manav

Öz

Amaç: Sistematik derleme, Türkiye’deki kliniklerde aile merkezli bakım kapsamında verilen eğitimin ve bakıma ebeveyn katılımının 0-18 yaş çocuk, ebeveyn ve sağlık personeli üzerindeki etkilerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Veriler, Science Direct, PubMed, Türk Medline, Türkiye Atıf Dizini, YÖK Ulusal Tez Merkezi ve Google Scholar veri tabanlarında, “aile (family), bakım (care), aile merkezli bakım (family centered care), çocuk (child), anahtar kelimeleri kullanılarak taranmıştır. Çalışmaya, 2009-2019 yıllarında yapılan, Türkiye’deki pediatri kliniklerinde uygulanan aile merkezli bakım kriterlerini karşılayan uygulamaları kapsayan, tam metnine ulaşılan, randomize kontrollü, deneysel, yarı deneysel veya kontolsüz deneysel araştırma deseni ile yürütülmüş olan 9 araştırma dahil edilmiştir. Araştırmaların seçiminde Prisma P ve PICOS sistemi kullanılmıştır.
Bulgular: Aile merkezli bakımda ebeveyn katılımı ve eğitiminin aile için; anne-bebek bağlanmasını arttırması, ebeveyn kaygı ve stres düzeyini azaltırken memnuniyetini arttırması gibi yararları bulunurken, çocuk için; hastanede yatan bebeğin tartısını olumlu etkilemesi ve hastanede yatış süresini kısaltması, işlemlerden kaynaklanan ağrı düzeyini azaltması gibi yararlarının olduğu görülmüştür. Hemşirelere verilen aile merkezli bakım içerikli eğitimler hemşirelerin aile merkezli bakım algı ve tutumlarını geliştirmiştir.
Sonuç: Aile merkezli bakım uygulanan gruplarda ve uygulayan sağlık profesyonellerinde olumlu gelişmelere ulaşılmıştır. Bu nedenle hastanelerde çocuk ve ailesine aile merkezli bakımın uygulanması, aile merkezli bakımın uygulanabilirliğinin arttırılması için ülkemizde var olan hastane politikalarının geliştirilmesi önerilir.

Anahtar Kelimeler

aile, bakım, aile merkezli bakım

Kaynakça

• 1. Atay, G., Eras, Z., Ertem, İ. (2011). Çocuk Hastaların Hastane Yatışları Sırasında Gelişimlerinin Desteklenmesi. Çocuk Dergisi. 11(1): 1-4.
• 2. Alptekin, D. (2015) Pansuman İşlemi Sırasında Ebeveynin Çocuğun Yanında Bulunma Durumunun Ağrı Şiddetine Etkisi. Acıbadem Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 3. Albayrak, S. (2018) Aile Merkezli Bakım Modeline Temellendirilmiş Hemşirelik Girişimlerinin Preterm Bebek ve Aile Üzerine Etkisi. Koç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 4. Antunes, D., Diogo, P. (2017). Perioperative Family Centered Care: Nursing Interventions That Support Child and Family's Emotional Management. Rev Port Cir Cardiotorac Vasc, 24(3-4):196.
• 5. Aile Merkezli Bakım Enstitüsü. Erişim Adresi: https://www.ipfcc.org/about/pfcc.html
• 6. Beck, AT., Weıssman, A., Lester, D., Teexler, L. (1974). The Measurement Of Pessımısm: The Hopelessness Scale. Journal ol Consulting and Clinical Psychology, 42(6): 861-865.
• 7. Boztepe, H. (2012). Pediatri Hemşirelerinin Ağrılı İşlemler Sırasında Ebeveynlerin Bulunması Hakkında Görüşleri. Ağrı, 24(4): 171-79.
• 8. Bowlby, J. (1969). Attachment And Loss. New York: Basic Books.
• 9. Campbell, L., DiLorenzo, M., Atkinson, N., Riddel Pillai, R. (2017). Systematic Review: A Systematic Review of the Interrelationships Among Children's Coping Responses, Children's Coping Outcomes, and Parent Cognitive-Affective, Behavioral, and Contextual Variables in the Needle-Related Procedures Context. J Pediatr Psychol, 1;42(6): 611-621.
• 10. Çatalbaş, M., Manav, G., Ocakçı, AF. (2015). Kalp Hastalığı Olan Down Sendromlu Çocukların Ebeveynlerinin Umutsuzluk Düzeylerine Aile Merkezli Hemşirelik Yaklaşımı. MÜSBED, 5(3): 154-161.
• 11. Çamur, Z. (2017). Hastanede Yatan Çocuğun Bakımına Ebeveyn Katılımının Ebeveyn Memnuniyetine, Ebeveyn ve Çocuk Anksiyetesine Etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• 12. Çavuşoğlu H. (2013). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. Cilt 1. Ankara: Sistem Ofset.
• 13. Çelebioğlu, A. (2004). Yenidoğanın Hastaneye Kabulünde Ebeveynlerin Duyguları Ve Hemşirelik Yaklaşımı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 1(1): 3-7.
• 14. Ding, X., Zhu, L., Zhang, R., Wang, L., RN., Wang, TT., Latour, JM. (2018). Effects Of Family-Centred Care İnterventions On Preterm İnfants And Parents İn Neonatal İntensive Care Units: A Systematic Review And Meta-Analysis Of Randomised Controlled Trials. Australian Critical Care. 1-13.
• 15. Etemadifar, S., Heidari, M., Jivad, N., Masoudi, R. (2018). Effects Of Family-Centered Empowerment İntervention On Stress, Anxiety, And Depression Among Family Caregivers Of Patients With Epilepsy. Epilepsy & Behavior, 88, 106–112.
• 16. Fernández Medina, IM., Granero Molina, J., Fernández Sola, C., Hernández Padilla, J.M., Camacho Ávila, M., López Rodríguez, MDM. (2018). Bonding İn Neonatal İntensive Care Units: Experiences Of Extremely Preterm İnfants’ Mothers. Women And Birth, 31(4), 325–33.
• 17. Günay, U. (2014) Aile Merkezli Bakımın Kanserli Çocuk ve Ebeveynlerinin Kaygı Düzeyine Etkisi. Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• 18. Günay, U., Polat, S. (2017). Pediatrik Onkoloji Kliniğinde Verilen Aile Merkezli Bakım Eğitiminin Değerlendirilmesi: Hekim ve Hemşire Görüşleri. Bozok Tıp Dergisi, 7(1): 12-21.
• 19. Günay, U., Polat, S., Arıcıoğlu, A. (2019). Pediatrik Onkoloji Kliniğinde Aile Merkezli Bakım. Geçkil, E., editör. Pediatri Hemşireliğinde Aile Merkezli Bakım. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri.
• 20. İşler, A. (2007). Prematüre Bebeklerde Anne-Bebek İlişkisinin Başlatılmasında Yenidoğan Hemşirelerinin Rolü, Perinatoloji Dergisi, 15(1): 28-35.
• 21. Jolley, J., Shields, L. (2009). The Evolution Of Family-Centered Care. J Pediatr Nurs. 24: 164-170.
• 22. Jabari, AA., Zamani, F., Nadimi, AE., Bonabi, TN. (2020). Effect Of Family Presence During Teaching Rounds On Patient's Anxiety And Satisfaction İn Cardiac İntensive Care Unit: A Double-Blind Randomized Controlled Trial. J Educ Health Promot, 9;22.
• 23. Kıtchen, B. (2005). Family-Centered Care: A Case Study, Japan. 10(2): 93- 97.
• 24. Kara, A. (2018) Aile Merkezli Bakım Eğitiminin Çocuk Hemşirelerinin Tutumlarına Etkisi. Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• 25. Karel, O., Robson, K., Bracht, M., Cruz, M., Lui, K., Alvaro, R., NG, E. (2018). Effectiveness Of Family Integrated Care İn Neonatal İntensive Care Units On İnfant And Parent Outcomes: A Multicentre, Multinational, Cluster-Randomised Controlled Trial. The Lancet Child & Adolescent Health, 2(4), 245–254.
• 26. Kain, ZN., Caldwell Andrews, AA., Mayes, LC., et al. (2007). Family-Centered Preparation For Surgery İmproves Perioperative Outcomes İn Children: A Randomized Controlled Trial. Anesthesiology. 106:65–74.
• 27. Kaya, A., İşler Dalgıç, A. (2019). Pediatride Aile Merkezli Bakıma İlişkin Kanıt Temelli Uygulamalar. Geçkil E, Editör. Pediatri Hemşireliğinde Aile Merkezli Bakım. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri. 49-54.
• 28. Lawoko, S., Soares, JJF. (2002). Distress And Hopelessness Among Parents Of Children With Congenital Heart Disease, Parents Of Children With Other Diseases And Parents Of Healthy Children. Journal of Psychosomatic Research. 52: 193-208.
• 29. McCubbin, M., Balling, K., Possin, P., Frierdich, S., Bryne, B. (2002). Family Resiliency in Childhood Cancer. Family Relations. 51: 103-111.
• 30. Montgomery, L., Benzies, K., Barnard, C. (2016). Effects of an Educational Workshop on Pediatric Nurses’ Attitudes and Beliefs About Family-Centered Bedside Rounds. Journal of Pediatric Nursing, 31(2), 73-82.
• 31. Ocakçı AF. (2006). Çocuğun aile merkezli bakımı. Zonguldak: Dökel.
• 32. Spitz, RA. (1946). Hospitalism, The Psychoanalytic Study of the Child. 2(1): 113-117.
• 33. Spitz, RA., Wolf, K.M. (1947) Autoerotism. The Psychoanalytic Study of the Child. 3(1): 85-120.
• 34. Spitz, RA. (1951) The Psychogenic Diseases İn İnfancy. The Psychoanalytic Study of the Child. 6(1): 255-275.
• 35. Sloper, P., (2000). Experiences And Support Needs Of Siblings Of Children With Cancer. Health and Social Care in the Community, 8(5): 298–306.
• 36. Sagers, H., Ockhuijsen, H., Baarendse, P., Van Eerden, I., Van Den Hoogen A. (2019). The İmpact Of Family Centred Care İnterventions İn A Neonatal Or Paediatric İntensive Care Unit On Parents’ Satisfaction And Length Of Stay: A Systematic Review. Intensive & Critical Care Nursing. 50: 63–70.
• 37. Sağlık Sönmez, D., Çağlar S. (2018). The Effect Of Parental Presence On Pain And Anxiety Levels During İnvasive Prosedures İn The Pediatric Emergeny Department. Journal Of Emergeny Nursing. 1-8.
• 38. Tabak, RS. (2005). Sağlık Hizmetlerinde Sürekli Eğitim ve Sürekli Mesleki Gelişim. Türk Hij Den Biyol Dergisi, 1;62: 59-66.
• 39. Talipoğlu, Y. (2012) Aile Merkezli Bakımın Maternal Bağlanma Düzeyi ile İlişkisinin İncelenmesi. Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• 40. Tural Büyük, E., Bolışık, B. (2017). An Analysis Of The Anxiety Levels Of Mothers Who Participate İn Education And Therapeutic Games About Their Children’s Surgeries. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 1-6.
• 41. Umberger, E., Canvasser, J., Hall, SL. (2018). Enhancing NICU Parent Engagement And Empowerment. Seminars İn Pediatric Surgery, 27(1), 19–24.
• 42. Üğücü, G. (2018) Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde Verilen Standart Hemşirelik Bakımının Ebeveyn Stres Düzeyi ve Aile Merkezli Bakım Algısına Etkisi. Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• 43. Yıldırım, S. (2008) Ebeveyn Katılımlı Tutum Ölçeği’nin Türkiye’deki Geçerlik Güvenirlik Çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 44. World Health Organisation. (2015) Noncommunicable diseases. Fact sheet. Erişim adresi: https://www.who.int/topics/noncommunicable_diseases/factsheets/en/