Alternatif Sayısının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Sonuçlarına Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 18, 239 - 264, 25.11.2018

Rahim Arslan , Hüdaverdi Bircan

Öz

Aynı
seçim ya da sıralama problemlerinde birden fazla ÇKKV yöntemi
kullanılabilmekte, kullanılan yöntemlerin sonuçları farklılıklar gösterebilmektedir.
Çünkü yöntemlerin kullanım amaçları farklıdır. Yöntemlerden bazıları
alternatifleri belirli referans noktasına uzaklığa göre, bazıları ise
alternatifleri kriterlerin üstünlüklerine göre sıralamaktadır. Böyle bir
durumda hangi ÇKKV yönteminin uygulanmasının doğru olacağı çözüm bekleyen bir
sorundur. Bu soruna çözüm önermek amacıyla çalışmada TOPSIS, GİA, VIKOR,
COPRAS, MOORA, MOORA Referans Nokta ve ARAS yöntemleriyle OECD üyesi 23 ülke
ilk olarak sıralanmıştır. Daha sonra 23 ülke arasından 12 ülke rastgele
seçilmiş, seçilen 12 ülke bu yöntemlerle tekrar sıralandığında ülkelerin
üstünlüğünü koruyup koruyamadığı incelenmiştir. Uygulama sonucunda ARAS, MOORA, COPRAS yöntemlerinden elde edilen
sonuçlara göre rastgele seçilen 12 alternatifin ilk üstünlüğünü koruduğu
görülmüştür. Dolayısıyla bu üç yöntemin alternatifleri kriter üstünlüğüne göre
sıralama yaptığı sonucuna ulaşılmıştır. TOPSIS, GİA, VIKOR, MOORA Referans
Nokta yöntemlerinde ilk sıralamaya göre ikinci sıralamada üstünlüğün kısmen bozulduğu
görülmüştür. Bunun nedenlerinden birinin bu yöntemlerin çözüm adımında yer alan
fark işlemi olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla bu yöntemlerin alternatifleri
üstünlüklerine göre sıralamada değil, referans olarak alınan bir noktaya
uzaklıklarına göre sıralamada kullanılmasının daha tutarlı olacağı
belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV), TOPSIS, GİA, VIKOR, COPRAS, MOORA, ARAS

Kaynakça

• AKSOY, Esra, ÖMÜRBEK, Nuri ve KARAATLI, Meltem (2015), Ahp Temelli Multımoora Ve Copras Yöntemi İle Türkiye Kömür İşletmeleri’nin Performans Değerlendirmesi, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 33, Sayı 4, s. 1-28.ALPAR, Reha (2011), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler, Üçüncü Baskı, Detay Yayıncılık, Ankara.BAŞ, Metin ve ÇAKMAK, Zeki (2010), Gri İlişkisel Analiz Ve Lojistik Regresyon Analizi İle İşletmelerde Finansal Başarısızlığın Belirlenmesi Ve Bir Uygulama, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 12 Sayı 3: s. 63-82.Braueres, W. K. M. and Zavaskas, E. K., (2006), The MOORA Method And Its Application To Privatization In A Transition Economy. Control And Cybernetics”, Vol. 35 No. 2: s. 445-469.DENG, Julong (1989), Introduction To Grey System Theory, The Journal Of Grey System, Vol.1, No. 1: s. 1–24.Ertuğrul, İ. ve Özçil, A. (2014), Çok Kriterli Karar Vermede TOPSIS ve VIKOR Yöntemleriyle Klima Seçimi, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, , Cilt 4, Sayı 1: s. 267-282.KAKLAUSKAS, Arturas, Edmundas Kazimieras, ZAVADSKAS, Jurga, NAIMAVICIENE, Mindaugas, KRUTINIS, Vytautas, PLAKYS ve Donatas, VENSKUS (2010), Model for a Complex Analysis of Intelligent Built Environment, Automation in Construction, 19 (3), pp. s. 326–340.Kar, M., Nazlioglu, S., ve Agir, H. (2011), Financial Development And Economic Growth Nexus İn The MENA Countries: Bootstrap Panel Granger Causality Analysis, Economic Modelling, 28, s. 685-693. KUNDAKÇI, Nilsen (2016), Combıned Multı-Crıterıa Decısıon Makıng Approach Based On Macbeth And Multı-Moora Methods, The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems, Volume 4, Issue 1, s. (7-26.KUZU, Sultan, (2014), “VIKOR Yöntemi” (Fatih Yıldırım, Emrah ÖNDER), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Dora Basım Yayın Dağıtım Ltd. Şti. 1. Baskı, Bursa S. 117-125.MANİSALI, Ekrem (1981), Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesinde Çok Ölçütlü Model Yaklaşımı, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İ.T.Ü. İstanbul Nik, H. A., ve diğ. (2013), The Relationship Between Financial Development İndicators And Human Capital İn Iran, Management Science Letters, 3 s. 1261–1272.Opricovic, S., Tzeng ve Gwo-H. (2004), The Compromise Solution By MDCM Methads: A Camoarative Analysis of VIKOR and TOPSIS, European Journal Of Operational Research, Vol. 178: s. 445-455.Ömürbek, N. ve Aksoy, E. (2016), Bir Petrol Şirketinin Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri İle Performans Değerlendirmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, , C.21, S.3, s.723-756.Önay, O. ve Çetin, E. (Haziran 2012), Turistlik Yerlerin Popülaritesinin Belirlenmesi: İstanbul Örneği, İ. Ü. İşletme Fakültesi İktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, yıl:23, sayı:72, s. (0-109. ÖZBEK, Aşır, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri Ve Excel İle Problem Çözümü, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.ÖZDEMİR, Muhlis (2015),“TOPSIS”, (Bahadır Fatih YILDIRIM ve Emrah ÖNDER), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Dora Yayıncılık, s. 133-153. ÖZTEL, Ahmet (2016), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi Seçiminde Yeni Bir Yaklaşım, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.Podvezko, V. (2011), The Comparative Analysis of MCDA Methods SAW and COPRAS, Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 22(2), s. 134-146.Sarıçalı, G. ve Kundakcı N. (2016), AHP Ve Copras Yöntemleri İle Otel Alternatiflerinin Değerlendirilmesi, İnternational Rewiew Of Economics And Management, Volum 4, N. 1, s. 45-46.Shahbaz, M., Ahmed, N., ve ALİ, L. (2008), Stock Market Development And Economic Growth: ARDL Causality İn Pakistan”, International Research Journal of Finance and Economics, 14, s. 182-195.Shariati, S., Yazdani-Chamzini, A., Salsani, A., Tamosaitiene, J., Propasing, (2014), A New Model For Waste Dump Site Selection: Case Study Of Ayerma Phosphate Mine, Inzinerine Ekonomika Engineering Ecnomics, 25(4), s. 410-41).SUBAŞI, Habibe (2011), Çok Kriterli Karar Vermede Kullanılan TOPSIS Ve AHP Yöntemlerinin Karşılaştırılması Ve Bir Uygulama, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.Supçiller, A. ve Çarpraz, E. (2011), AHP-TOPSIS Yöntemine Dayalı Tedarikçi Seçimi Uygulaması, Ekonometri ve İstatistik, Sayı:13 (12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması, İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı) s. 1–22.TEKİN, Mahmut (2008), Sayısal Yöntemler, Nobel Kitap, Ankara.Turskis, Z., ve Zavadskas, E. K. (2010), A new additive ratio assessment (ARAS) method in multicriteria decision-making, Technological and Economic Development of Economy, (2), S. 159-172.Tzeng, G.H. ve Huang, J.J., (2011), Multiple Attribute Decision Making Methods and Applications, United States Of America: CRC Press Taylor & Francis Group, LLC, s. 69-71.WEİ Jianli (2010), TOPSIS Method for Multiple Attribute Decision Making with Incomplete Weight Information in Linguistic Setting, Journal of Convergence Information Technology, 5(10), s. 181-187.YILDIRIM Fatih Bahadır (2014), “Gri İlişkisel Analiz”, (Fatih Bahadır YILDIRIM ve Emrah ÖNDER), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Dora Yayıncılık s. 227-242. Zardari, N.H., et al., “Weighting Methods and Their Effects on Multi-Criteria Decision Making Model Outcomes in Water Resources Management”, (2014: Springer).Zavadskas, E. K., Turskis, Z., and Vilutiene, T. (2010), Multiple Criteria Analysis Of Foundation İnstalment Alternatives By Applying Additive Ratio Assessment (ARAS) Method, Archives Of Civil And Mechanical Engineering, 10(3), s. 123-141.Zavadskas, E.K., Kaklauskas A., Turskis Z., Tamosaitiene, J. (20-23 May 2008), Contractor Selection Multi-Attribute Model Applynig COPRAS Method With Grey Interval Numbers, International Conference 20th EURO Mini Conference Continuous Optimization and Knowledge-Based Technologies, Neringa, Lithuania, s. 241-247.Zopounidis, C. and Pardalos, P., (2010), Handbook Of Multicriteria Analysis, Springer Science and Business Media.