BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ NECATİBEY EĞİTİM FAKÜLTESİ’NDE ÖĞRENİM GÖREN ÖĞRETMEN ADAYLARININ İNSAN HAKLARI EĞİTİMİNE YÖNELİK TUTUMLARI

Yıl 2010, Cilt: 13 Sayı: 24, 54 - 69, 01.12.2010

Seda Çarıkçı , Kema Oğuz Er

Öz

Problem Durumu: İnsan hakları ve demokrasi bilincinin oluşmasında ve yerleşmesinde etkili olan en önemli faktörlerden birinin eğitim olduğu savunulabilir. Bu bilincin oluşturulmasında okullara ve öğretmenlere büyük görevler düşmektedir. Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının insan hakları ve demokrasiye karşı tutumlarının belirlenmesi ve özellikle öğretmen adaylarına bu konularda eğitim verilmesi önemlidir. Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumlarını ve bu tutumlar arasında çeşitli değişkenler açısından farklılık bulunup bulunmadığını belirlemektir. Araştırmanın Yöntemi:Bu çalışmanın araştırma modeli betimsel nitelikteki tarama modelidir Araştırma Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nde 4. Sınıf I. ve II. öğretimde öğrenim gören 604 öğrenci ile yapılmıştır. Bu araştırmada veri toplama aracı olarak, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Yönetimi Anabilim Dalı öğretim elemanlarından Doç. Dr. Yasemin Karaman Kepenekçi tarafından 1999 yılında geliştirilen ‘İnsan Hakları Eğitimine Yönelik Tutum Ölçeği’ İHEYTÖ kullanılmıştır. Araştırmada öğretim türü I. ve II. Öğretim , cinsiyet ve yaş bağımsız değişkenlerine ait veriler analiz edilirken bağımsız örneklemler için t-testi; öğrenim gördükleri bölüm ve mezun olunan lise türü bağımsız değişkenlerine ait veriler analiz edilirken ise bağımsız örneklemler için tek-faktörlü varyans analizi çözümleme yöntemleri kullanılmıştır. Bulgular ve Sonuçlar: Araştırmada elde edilen bulgular şunlardır: 1. Öğretmen aday adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumlarının olumlu olduğu tespit edilmiştir. 2. Öğretmen aday adaylarının okudukları bölümlere göre tutum puanları arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı gözlemlenmiştir. 3. Öğretmen aday adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumlarının öğrenim gördükleri öğretim türüne göre anlamlı farklılık göstermediği ortaya çıkmıştır. 4. Öğretmen aday adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumları arasında cinsiyete göre anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. 5. Öğretmen aday adaylarının mezun oldukları lise türüne göre tutum puanları arasında anlamlı bir farklılığın olduğu ortaya çıkmıştır. Anlamlı farklılığın Genel Lise, Anadolu Lisesi, Fen Lisesi ve Anadolu Öğretmen Lisesi arasında Genel Lise lehine olduğu görülmüştür. Genel olarak araştırmada, öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumlarının büyük ölçüde olumlu olduğu ve tutumlar arasında genel olarak farklılığın olmadığı gözlemlenmiştir

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları Eğitimi, Demokrasi Eğitimi, İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi, İnsan Hakları Eğitimine Yönelik Tutum.

Attitudes Of The Prospective Teachers’ About Human Rights Education At Balıkesir University Necatibey Education Faculty

Öz

Status of the Problem:It can be defended that education, one of the most important factors, is effective for existing and positioning of human rights and democracy awareness. Schools and teachers have great responsibilities to espouse this awareness. Determining attitudes of teachers and teacher candidates towards human rights and democracy and giving lectures about these issues especially to teacher candidates are important. Purpose of the Study: The aim of this research is to determine attitudes of teacher candidates in Balıkesir University Necatibey Faculty of Education towards human rights education and differences between attitudes whether they exist or not in terms of several variables. Method of the Study: The pattern of this research is descriptive survey model. The research is implemented with Balıkesir University Necatibey Faculty of Education Elementary Education Department forth grade students. In this research, Attitude Scale towards Human Rights Education ASHRE developed by Assoc. Prof. Dr. Yasemin Karaman Kepenekçi, one of the members of Ankara University Educational Sciences Faculty Educational Management Department, in 1999 is used as a data collection tool. While analyzing data relating to schooling type I. and II. , gender and age variables, T- test for independent samples; and while analyzing data relating to department and high school type variables, one-way ANOVA for independent samples techniques were used. Findings and Conclusions: Gathered findings of the study were as follows: 1. It was ascertained that the attitudes of teacher candidates towards human rights is positive. 2. It was observed that there is no significant difference between students’ attitude points related to their departments. 3. It was discovered that there is no significant difference between students’ points related to their schooling type. 4. A significant difference between students’ attitudes towards human rights education related to their genders was not ascertained. 5. It was discovered that there is a meaningful difference between their attitude points according to their graduation school types. This meaningful difference between High School, Anatolian High School, Science High School and Anatolian Teacher High School is in favor of High School. Generally in research, it is observed that the teacher candidates have generally positive attitudes towards human rights education and there is no significant difference between attitudes.

Anahtar Kelimeler

Human Rights Education, Democracy Education, Human Rights and Democracy Education, Attitudes towards Human Rights and Democracy Education.

Kaynakça

• Anderson, C.C. (1982). İlköğretimde İnsan Hakları (Çev. Y. K. Kepenekçi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 227-236. www.education. ankara.edu.tr/ ebfdergi/ pdfler/ 1999/227-236. Erişim Tarihi: 10.01.2010.
• Başaran, İ.E. (1986). Demokrat Öğrenci Nasıl Yetiştirilir. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 111-116. www.education.ankara.edu.tr/ ebfdergi/pdfler/1986-19-1-2/111-116.pdf. Erişim Tarihi 01.02.2010.
• Brander, P., Gomes, R., Keen, E., Lemineur, M., Oliveira, B., Ondrackova, J., Surian, A., Suslova. O. (2008). Pusula gençlerle insan hakları eğitimi kılavuzu. (1. Baskı) (Çev: B. Yeşiladalı) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Büyükkaragöz, S.S. ve Kesici, Ş. (1998). Demokrasi ve insan hakları eğitimi. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Doğan, İ. (2005). Modern toplumda vatandaşlık demokrasi ve insan hakları insan haklarının kültürel temelleri. (Altıncı Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Ertürk, S. (1982). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan Yayınları.
• Gündüz, M. ve Gündüz, F. (2007). Yurttaşlık bilinci. (3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gülmez, M. (2001). İnsan hakları ve demokrasi eğitimi egemenlik insanındır. Ankara: TODAİE Yayını.
• Gürbüz, G. (2006). İlköğretim 7. ve 8.sınıflarda vatandaşlık bilgisi dersinde demokrasi eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnsan Hakları Eğiticileri İçin Başvuru Kitabı. http://www.ihd.org.tr/ images/pdf/insan_haklari _ egiticileri_icin_basvuru_kitabi.pdf. Erişim Tarihi: 10.06.2009.
• Karasar, N. (1995). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd.
• Kepenekçi, Y.K. (1999). İnsan Hakları Eğitimine Yönelik Bir Tutum Ölçeği. Eğitim Araştırmaları, Mart 2000, 51-58.
• Kepenekçi, Y.K. (1999). Eğitimcilerin İnsan Haklarına Yönelik Tutumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. www.education.ankara. edu.tr/ebfdergi/1999/213-225.pdf. Erişim Tarihi: 19.05.2008.
• Kepenekçi, Y.K. (2000). İnsan hakları eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/88.html. Erişim Tarihi: 10.02.2008.
• Miser, R. (1991). Demokrasi Eğitimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. www.education.ankara.edu.tr/ebfdergi/pdfler/1991-24- 1/49-54. Erişim Tarihi 10.01.2010.
• Taçman, M. (2009). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin demokratik tutumları. www.world-education-center.org/index.php/cjes/article/.../6/9. Erişim Tarihi: 01.03.2010.
• Tanırlı, H. (2007). Demokrasi ve insan hakları eğitimi ile ilgili konuların ilköğretim kurumlarında okutulmakta olan ders kitapları içerisindeki yerinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeşil, R.(2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yılmaz, M.(2007). Beypazarı ilçesi ilköğretim okulları ve liseleri yönetici ve öğretmenlerinin insan hakları eğitimine yönelik tutumları, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.