A chronological overview of the development of accounting in the Republican period

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49-1 - Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 121 - 135, 29.10.2023

İsmail Atabay

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1352586

Öz

The Republic of Türkiye took over the accounting system inherited from the Ottoman state. Private institutions could not develop as a statist understanding prevailed in the Ottoman Empire, therefore accounting was born and developed within the state accounting. The legacy inherited by the Republic was not a structure that would meet the needs of the age. The proclamation of the Republic was the first turning point in terms of the accounting system, and legal arrangements were made that would affect the accounting system as in all areas. The 1950 Tax Reform was the second turning point for our accounting system and created significant improvements in our accounting system. The third turning point was the enactment of the professional law in 1989 and it created very important changes in terms of our country's accounting system. Another turning point in terms of our country's accounting system was the adoption of the “Turkish Commercial Code” in 2011. Another important development of this last period we are in has been digitalization. The digitalization process still continues unabated and has many transformation potentials in the field of accounting and is pregnant with new developments. This study was carried out with the aim of creating the chronology of the events affecting our accounting system, starting from the pre-Republic period when the Republic took over, by using the literature review method.

Anahtar Kelimeler

Republic, Accounting, Turkish accounting history, Development of accounting

Cumhuriyet döneminde muhasebenin gelişimine kronolojik bir bakış

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Osmanlı devletinden miras kalan muhasebe sistemini devralmıştı. Osmanlıda devletçi bir anlayış hakim olduğundan özel kuruluşlar gelişememiş, bu nedenle de muhasebe devlet muhasebesi içerisinde doğmuş ve gelişmiştir. Cumhuriyetin devraldığı miras çağın gerektirdiği ihtiyaçları karşılayacak bir yapıda değildi. Cumhuriyetin ilanı muhasebe sistemi açısından ilk dönüm noktası olmuş ve her alanda olduğu gibi muhasebe sistemini de etkileyecek yasal düzenlemeler yapılmıştır. 1950 Vergi Reformu muhasebe sistemimiz açısından ikinci dönüm noktası olmuş ve muhasebe sistemimiz açısından da önemli gelişmeler yaratmıştır. Üçüncü dönüm noktası ise 1989 yılında meslek yasasının çıkması olmuş ve ülkemiz muhasebe sistemi açısından çok önemli değişimler yaratmıştır. Ülkemiz muhasebe sistemi açısından diğer bir dönüm noktası ise 2011 yılında “6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu”nun kabulü olmuştur. İçinde bulunduğumuz bu son dönemin diğer önemli gelişmesi ise dijitalleşme olmuştur. Dijitalleşme süreci halen hız kesmeden devam etmekte ve muhasebe alanında pek çok dönüşüm potansiyelini taşımakta olup, yeni gelişmelere gebedir. Bu çalışma, literatür taraması yöntemiyle Cumhuriyet’in devraldığı Cumhuriyet öncesi dönemden başlayarak muhasebe sistemimizi etkileyen olayların kronolojisini oluşturma amacıyla yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Muhasebe, Türkiye muhasebe tarihi, Muhasebenin gelişimi

Etik Beyan

Bu çalışmada, Araştırma ve Yayın Etiğine uyulmuştur, çıkar çatışması bulunmamaktadır ve de finansal destek alınmamıştır.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Arsoy, A. P. ve Gücenme, Ü. (2009). The development of inflation accounting in Turkey. Critical Perspectives on Accounting, 20(5), 568-590.
• Aslan, M., Apak, S., Erol, M. ve Ayboğa, H. (2023). Türk muhasebe mesleği üzerine kronolojik bir inceleme (1839-2020). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (24), 1-16.
• Ataman, B. ve Gökçen, G. (2021). Finansal raporlama standartlarına uygun hesap planı (Frshp) ile tekdüzen hesap planı (Tdhp) bilanço hesap gruplarının karşılaştırılması ve değerlendirmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 151-159.
• Başpınar, A. (2005). Türkiye’de ve dünyada muhasebe standartlarının oluşumuna genel bir bakış. Maliye Dergisi, (148), 43-56.
• Boratav, K. (1993). Türkiye iktisat tarihi 1908-1985 (4. Baskı). Ankara: Gerçek Yayınevi.
• Demirhan, H. (2010). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası muhasebe sisteminin Avrupa Merkez Bankası muhasebe sistemine katılımı. [Yüksek Lisans Tezi], Gazi Üniversitesi.
• Dölen, T., Rımaz, M. ve Ayanoğlu, Y. (2022). Türkiye muhasebe tarihi ile İran muhasebe tarihinin karşılaştırılması. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 13(2), 328-362.
• Güvemli, B. ve Yildiz, F. (2010). Comercial books under Turkish commercial laws concerning accounting. Pecvnia, (11), 85-104.
• Güvemli, O. (2013). Cumhuriyet döneminde muhasebe mesleğinin örgütlenmesi üzerine. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (4), 136-151.
• Güvemli, O., Güvemli B. ve Aslan, M. (2018). Cumhuriyet'in muhasebe düşüncesinde ikinci evre: Liberal iktisat politikalarını uygulama dönemi (1950-1980). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (14), 157-201.
• Merkez Bankası. (2023). Merkez Bankası Tarihçesi. 27.08.2023 tarihinde https://tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Banka+Hakkinda/Tarihce adresinden erişildi.
• Örten, R. (2006). Development of accounting in the first half of the 20th century in Turkey. In Eleventh World Congress of Accounting Historians Nantes, (France), July 19-22,30-55.
• Sürmen, Y., Bayraktar, Y. ve Güvemli, O. (2018). Multi ledger period in Turkish accounting history: 1926-1949. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (15), 39-66.
• Şahin, H. (2013). Osmanlı vergi sisteminde reform ve temettü’ vergisi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 45-57.
• Taflan, Ş.G. (2008). Tahakkuk esaslı devlet muhasebesinin bilgi sistemi olarak değerlendirilmesi ve bir uygulama. [Yüksek Lisans Tezi], Atatürk Üniversitesi.
• Tetik, N. ve Karaca, H. (2020). Tek düzene geçişte kritik kurum olarak Umumi Murakabe Heyeti’nin (Yüksek Denetleme Kurulu) rolü. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (19), 81-96.
• Toraman, C. ve Bayramoğlu, F. (2006). Effects of the adoption of european union standards on accounting practices. Mali Çözüm Dergisi, 76, 220-241.
• Yılmaz, Y. (2019). Osmanlı devleti’nde vergi sistemi ve vergi denetimi. Vergi Raporu, (232), 11-22.