Evaluation of the legal ground and policy documents for the gifted individuals of the golden children of the republic

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 49-1 - Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 371 - 392, 29.10.2023

Şeniz Anbarlı Bozatay Şeydanur Turan

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1353310

Öz

Qualified manpower constitutes the most valuable capital of countries. Providing effective education and employment opportunities to the human capital, which is the human capital, emerges as a matter related to the direction of the country's future. It is certain that it would be appropriate to state that the locomotive power of human capital is created by specially talented individuals in the light of the practices of developed countries and researches. The importance of education programs in raising gifted individuals, who are the driving force of qualified human capital, is an issue that the whole world focuses on, develops legal protections in the field and produces policies. In this study, which was compiled with the aim of contributing to the policies that Türkiye will develop for the gifted individuals who are the locomotive element of qualified human power, the existence of the need for regulations regarding the special talent field is drawn attention by examining the legal basis and policy documents regarding the gifted individuals in the period from the beginning of the Republic's history to the present. In the study, which includes the legislation on gifted individuals, who are the golden children of the Republic, as well as other legal norms on the subject, development plans, council decisions and other policy documents and the aspects of the existing regulations that are reflected in practice are evaluated. As a result of the study, in Turkey, which is quite rich in terms of qualified human capital, it has not been found that there is a public policy that considers the best interests of the child in terms of policy development and implementation specific to gifted individuals, and that considers the superior aspects holistically.

Anahtar Kelimeler

gifted abilities, education, right

Cumhuriyetin altın çocukları özel yetenekli bireylere yönelik hukuki zemin ve politika belgelerinin değerlendirilmesi

Öz

Ülkelerin en değerli sermayesini nitelikli insan gücü oluşturmaktadır. Beşeri sermaye olan insan gücüne etkin eğitim ve istihdam olanakları sağlanması, ülkenin geleceğine yön vermesi ile ilişkili bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Beşeri sermayenin lokomotif gücünü, gelişmiş ülkelerin uygulamaları ve yapılan araştırmalar ışığında özel yetenekli bireylerin oluşturduğunu ifade etmenin yerinde bir tespit olacağı muhakkaktır. Nitelikli beşeri sermayenin lokomotif gücü olan özel yetenekli bireylerin yetiştirilmesinde eğitim programlarının önemi ise tüm dünyanın üzerinde durduğu, alana ilişkin yasal korumalar geliştirdiği ve politika ürettiği bir konudur. Türkiye’nin nitelikli beşeri gücün lokomotif unsuru olan özel yetenekli bireylere yönelik geliştireceği politikalara katkı sunulması amacıyla derlenen bu çalışmada, Cumhuriyet tarihinin başlangıcından günümüze kadarki süreçte, özel yetenekli bireylere dair hukuki zemin ve politika belgelerinin incelenerek özel yetenek alanına ilişkin düzenlemelere olan ihtiyacın varlığına dikkat çekilmektedir. Cumhuriyetin altın çocukları olan özel yetenekli bireylere ilişkin mevzuatın yanı sıra konuya ilişkin diğer hukuki normların da yer aldığı çalışmada, kalkınma planları, şura kararları ve diğer politika belgeleriyle mevcut düzenlemelerin uygulamaya yansıyan yönleri değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda, nitelikli beşeri sermaye bakımından oldukça zengin olan Türkiye’de, özel yetenekli bireylere özgü politika geliştirme ve uygulama konusunda çocuğun üstün yararını gözeterek üstün yönlerini bütüncül olarak ele alan bir kamu politikasının varlığına ise rastlanamamıştır.

Anahtar Kelimeler

özel yetenek, üstün yetenek, hak, eğitim

Kaynakça

• Akarsu, F. (2004). Üstün yetenekliler. M. R. Şirin, A. Kulaksızoğlu, A. E. Bilgili (Ed.) içinde, Üstün yetenekli çocuklar seçilmiş makaleler kitabı. Çocuk Vakfı Yayınları, 127-154.
• Akbulut, O. (2013). Eğitim hakkı. S. İnceoğlu (Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve anayasa Yüksek Yargı Makamlarının Avrupa Standartları Bakımından Rollerinin Güçlendirilmesi Ortak Projesi. 533-542.
• Aksar, Y. (2013). Teoride ve uygulamada uluslararası hukuk I (2 Bs.). Seçkin Yayıncılık.
• Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı. (1989). 22. 12. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf adresinden erişildi.
• Anbarlı Bozatay, Ş. (2022). Ulusal önleme mekanizması olarak insan hakları ve eşitlik kurumu. A. Yılmaz, D.Şahyar Akdemir (Ed.) içinde, Türkiye'de insan hakları problematiği. Ekin Basım Yayın Dağıtım, 253-276.
• Atmış Dördüncü Hükümet Programı (2015). 28. 02. 2022 tarihinde https://www.aa.com.tr/uploads/TempUserFiles/64.hukumet_programi.pdf adresinden erişildi.
• Atmış Beşinci Hükümet Programı. (2016). 02 28, 2022 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/strateji/icerikler/65-hukumet-programi-20180125142728.pdf adresinden erişildi.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 1 No'lu Protokolün 2. Maddesi Hakkında Rehber. (2015). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. 06. 09. 2023 tarihinde https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_2_Protocol_1_TUR.pdf adresinden erişildi.
• Bakanlar Kurulu Kararı. (1949, 05 27). İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. Resmi Gazete. 28.02. 2023 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7217.pdf adresinden erişildi.
• Batum, S. (1993). İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Türk Anayasal Sistemine Etkileri. İstanbul Üniversitesi Basımevi.
• Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1984). 22. 12. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf adresinden erişildi.
• Beşinci Milli Eğitim Şurası. (1990). MEB Yayımlar Dairesi Başkanlığı. 21. 12. 2023 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/5_sura.pdf adresinden erişildi.
• Bildiren, A.ve Fırat, T. (2020). İki kere özel öğrenciler: öğrenme güçlüğü olan özel yetenekli öğrenciler. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 5 (10), 239-256.
• Bildiren, A. ve Uzun, M. (2007). Üstün yetenekli öğrencilerin belirlenmesine yönelik bir tanılama yönteminin kullanılabirliğinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (2), 31-39.
• Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi (2018). 28. 02. 2023 tarihinde http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_12/06214921_BIYLIYM_VE_SANAT_MERKEZLERIY_YOYNERGESIY.pdf adresinden erişildi.
• BİLSEM Nedir (2023). 06. 10. 2023 tarihinde https://kdzereglibilsem.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/67/08/765945/dosyalar/2019_11/18153934_Bilsem_Nedir.pdf adresinden erişildi.
• Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963). Başbakanlık Devlet Matbaası. 22. 12. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf adresinden erişildi.
• Birinci, G. (2017). İnsan hakları evrensel bildirgesi’nin kısa tarihi I: Milletler Cemiyeti’nden Birleşmiş Milletler’e. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Unıversıty Journal of ISS, 7 (2), 50-81.
• Çağıl, O. M. (1984). İnsan hakları ve tabii hukuk. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 50 (1-4), 69-115.
• Çağlar, D. (2004). Üstün zekalı çocukların özellikleri. M. R. Şirin, A. Kulaksızoğlu, ve A. E. Bilgili (Ed.) içinde, Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler. Çocuk Vakfı Yayınları, 111-126.
• Çelik, E. (1988). İnsan hakları Avrupa Sözleşmesinin Türk hukukundaki yeri ve uygulaması. İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, 9 (1-3), 47-56.
• Çelikkaya, H. (1990). Eğitim olgusunun özellikleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Bilimleri Dergisi (2), 67-72.
• Çitil, M. ve Sak, U. (2020). Türkiye’de özel yetenekli bireylere yönelik özel eğitim hizmetleri. U. Sak, ve S. Toraman (Ed.) içinde, Türkiye'de özel eğitim hizmetleri, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 117-136.
• Çitil, M. (2018). Türkiye'de üstün yeteneklilerin eğitimi programının değerlendirilmesi. Milli Eğitim, Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 47 (1), 143-172.
• Çitil, M. (2020). Geçmişten günümüze Türkiye’de üstün yeteneklilerin eğitimi: Prof. Dr. Ayşegül Ataman ile görüşme. Çocuk ve Medeniyet, 5 (10), 511-524.
• Çitil, M. ve Ataman, A. (2018). İlköğretim çağındaki üstün yetenekli öğrencilerin davranışsal özelliklerinin eğitim ortamlarına yansıması ve ortaya çıkabilecek sorunlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38 (1), 185-231.
• Çocuk Hakları Sözleşmesi (1995). Milletlerarası Sözleşme (22184). 06.03.2023 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22184.pdf adresinden erişildi.
• Davidson Institute (2020). 06. 09. 2023 tarihinde Profiles of the gifted and talented: https://www.davidsongifted.org/gifted-blog/profiles-of-the-gifted-and-talented/ adresinden erişildi.
• Dokuzuncu Kalkınma Planı (2009). 22. 12. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dokuzuncu-Kalkinma-Plani-Egitim-Okul-Oncesi-Ilk-veOrtaogretim-OIK.pdf adresinden erişildi.
• Dokuzuncu Milli Eğitim Şurası (1974). 22. 12. 2022 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165045_9_sura.pdf adresinden erişildi.
• Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun (1949). 21. 12. 2023 tarihinde resmigazete.gov.tr/arsiv/1169.pdf adresinden erişildi. 04. 08. 1949.
• Enç, M. (2004). Özel eğitimin gerekçesi. M. R. Şirin, A. Kulaksızoğlu, ve A. E. Bilgili (Ed.)içinde, Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı. Çocuk Vakfı Yayınları, 221-232.
• Enç, M. (2005). Üstün beyin gücü. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Erdoğan, M. (2000). İnsan hakları, küresel siyaset ve Türkiye. Boyut Yayın Grubu.
• Erdoğan, M. (2006). Aydınlanma, modernlik ve liberalizm. Orion Yayıncılık.
• Ergüneş, Y. (1998). Eğitim bilimine giriş.
• Eysenck, H. J. (1967). Intelligence assessment: A theoretical and experimental approach. British Journal of Educational Psychology, 37 (1), 81-98.
• Goddard, H. H. (1946). What is intelligence. The Journal of Social Psychology, 24 (1), 51-69.
• Gözler, K. (2013). Anayasa hukukunun genel esasları (4.Bs.). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gözler, K. (2018). Türk anayasa hukuku (2. Bs.). Ekin Basım Yayın ve Dağıtım.
• Gözler, K. (2022). Hukuka giriş (19. Bs.). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gözler, K. (2023). Türk anayasa hukuku dersleri (27. Bs.). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gündüz, M. (2021). Eğitim. M. A. Saraç (Ed.) içinde, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (1). Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, 361-365.
• Güzel Sanatlarda Fevkalade İstidat Gösteren Çocukların Devlet Tarafından Yetiştirilmesi Hakkında Kanun, (1956, 15/2). 12. 12. 2023 tarihinde resmigazete.gov.tr/arsiv/6955.pdf adresinden erişildi.
• Harris, D., O'Boyle, M., Bates, E., ve Buckley, C. (2013). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hukuku. (H. Dinçer, Dü.,M. Bingöllü Kılcı, U. Karan, Çev.), Yüksek Yargı Makamlarının Avrupa Standartları Bakımından Rollerinin Güçlendirilmesi Ortak Projesi.
• Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri. (2013, 12). 8. TBMM Başkanlığı Yayınları. 27. 02. 2022 tarihinde https://www5.tbmm.gov.tr/yayinlar/hukumetler/hukumetler_cilt_8.pdf adresinden erişildi.
• Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri. (2013, 12). 10. TBMM Başkanlığı Yayınları, 02. 27. 2022 tarihinde https://www5.tbmm.gov.tr/yayinlar/hukumetler/hukumetler_cilt_10.pdf adresinden erişildi.
• İHEB. (1948). Ankara Üniversitesi, İnsan Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi. 30.05. 2023 tarihinde http://ihuam.ankara.edu.tr/insan-haklari-evrensel-beyannamesi/ adresinden erişildi.
• İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968). 12. 22. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf adresinden erişildi.
• İlköğretime Yöneltme Yönergesi. (2003, 09). MEB Tebliğler Dergisi. 01. 08. 2023 tarihinde http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/285.pdf adresinden erişildi.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. (ty). 06. 09. 2023 tarihinde http://ihuam.ankara.edu.tr/insan-haklari-evrensel-beyannamesi/ adresinden erişildi.
• Kapani, M. (2013). Kamu hürriyetleri. Yetkin Yayınları.
• Kepenekçi, Y. K. (2004). Hukuk ve öğretmenlik mesleği. M. D. Karslı içinde, Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Öğreti, Pegem A Yayınları, 179-204.
• Kutlu Abu, N. (2022). Üstün yeteneklilerin kaynaştırılmasında farklılaştırılmış öğretim tasarımı. N. Kutlu Abu içinde, İlkokulda ÜStün Yetenekli Öğrencilerin Çok Yönlü Desteklenmesi. Nobel Akademik Yayıncılık, 47-71.
• Levent, F. (2011). Üstün yeteneklilerin eğitimine ilişkin görüş ve politikaların incelenmesi. (Yayımlanmış Doktora Tezi).Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. 02.09.2022 tarihinde . https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=azD6s6HtQ2MoS8aGvPMLw&no=wYDyvZekâaqxkc59p6KT-A. adresinden erişildi.
• Marland, S. P. (1972). Education of the gifted and talented. Volume 1: Report to the Congress of the United States by the U. S. Commissioner of Education.
• MEB (2019). 2019-2023 stratejik planı.
• (2012). Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. TBMM. 06. 10. 2023 tarihinde https://acikerisim.tbmm.gov.tr/handle/11543/129 adresinden erişildi.
• Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığına Bağlı Özel Eğitim Okulları Yönetmeliği. (1985). 12.09). (1985). 27. 02. 2023 tarihinde https://resmigazete.gov.tr/arsiv/18953.pdf adresinden erişildi.
• Onbirinci Kalkınma Planı. (2019). 12 22, 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf adresinden erişildi.
• Ondokuzuncu Milli Eğitim Şurası. (2014). 22. 12. 2022 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/10095332_19_sura.pdf adresinden erişildi.
• Onuncu Kalkınma Planı. (2013). Ankara. 12 21, 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf adresinden erişildi.
• Özden, Y. (2003). Öğrenme ve öğretme. Pegem A Yayıncılık.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2006, 31. 05). 01. 09. 2023 tarihinde resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060531-2.htm adresinden erişildi.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018. 07. 07). Yönetmelik (30471).
• Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Yönetmeliği. (1962.07.27). 27. 02. 2023 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11162.pdf adresinden erişildi.
• Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı 2013-2017. (2013, 2). 27. 02. 2022 tarihinde https://abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/005.pdf adresinden erişildi.
• Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. 01. 01. 2023 tarihinde https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_10/25043741_zelyeteneklibireylerstratejiveuygulamaplan20132017.pdf adresinden erişildi.
• Sak, U. (2010). Üstün zekalılar: özellikleri tanılanmaları eğitimleri. Maya Akademi Yayınevi.
• Sak, U. (2017). Üstün zekalı öğrencilerin eğitimi. İ. H. Diken (Ed.) içinde, Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim, Pegem Yayıncılık, 539-581.
• Sekizinci Milli Eğitim Şurası. (1970). MEB Yayımlar Dairesi Başkanlığı. 12 22, 2022 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/8_sura.pdf adresinden erişildi.
• Silverman, L. (1993). Early signs of giftedness. 06 10, 2023 tarihinde https://australiangiftedsupport.com/ccmword/wp-content/uploads/2014/12/1352283166.pdf adresinden erişildi.
• Sürer, F. (2022). Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye’de eğitim hakkı ile ilgili kararlarının incelenmesi, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şahin, F. (2022). Kuramdan uygulamaya zeka ve üstün zeka. Nobel Yayıncılık.
• Şahin, H.ve Zorlu, A. (2022). Türkiye'de özel yetenekli bireyleri tanılama süreci ve tanılamada kullanılan yöntemler. Milli Eğitim Dergisi, 51(233), 863-885.
• Tamul, Ö. F. (2017). Anadolu-Sak Zekâ Ölçeği’nin (Asis) sosyal geçerlik ve güvenirlik çalışması. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tanık Önal, N. (2019). üstün zekalı çocukların tanılanmaları. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (2), 1591-1602.
• Tarhan, S. & Kılıç, Ş. (2014). ıdentification of gifted and talented student and models in turkey. Journal of Gifted Education Research, 2 (2), 27-43.
• TBMM Kararı. (2011). 27. 02. 2022 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/07/20110717-1.htm adresinden erişildi. 17.07.2011).
• TBMM Kararı. (2014). 28. 02. 2022 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/09/20140907-1.htm adresinden erişildi. (2014. 09 07).
• Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. (2000). 22. 12. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf adresinden erişildi.
• Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı. (1973). 22. 12. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes-Yil_1973_1977.pdf adresinden erişildi.
• Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. (1995). 22. 12. 2022 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf adresinden erişildi.
• Yedinci Milli Eğitim Şurası. (1962).
• 22. 12. 2022 tarihinde https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_12/08162906_7_sura.pdf adresinden erişildi.