İş sağlığı ve güvenliği uygulaması algısının örgütsel bağlılığa etkisi

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 50, 717 - 739, 31.12.2023

Mahmut Oral Taşcı , Mehmet Murat Tunçbilek

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1208992

Öz

İSG uygulamaları temelde işin sağlıklı, emniyetli ve daha hızlı yapılması için gerekli olan tüm detayların incelenip çalışanın minimum seviyede zarar, maksimum seviyede yararını elde edecek şekilde işin yeniden düzenlenmesidir. İSG uygulamalarının odağında çalışan olduğuna göre onun menfaatine olabilecek örgüt faaliyetlerinin örgütsel bağlılığı da artıracağı düşünülür. Araştırma bu ilişkinin varlığını ve nasıl oluştuğunu belirlemeye yöneliktir. Bu amaçla Çankırı Organize Sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren tehlikeli ve çok tehlikeli sınıf işyerlerinde çalışanlar üzerinde yapılan bir araştırma tasarlanmıştır. Araştırma verileri nicel analiz tekniğine uygun olarak toplanmış ve analiz edilmiştir. İş sağlığı ve güvenliği uygulaması algısını ölçmek için Elmeri İSG denetim sorularından faydalanılarak 4 boyutlu (çalışma ortamı güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği bilinci, acil durumlara hazır olma ve üretim proses güvenliği,) ölçek oluşturulmuştur. Örgütsel Bağlılık algısını ölçmek için Allen ve Meyer’in (1990: 1-18) geliştirmiş olduğu ölçekten faydalanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişki yapısal eşitlik modellemesi aracılığı ile belirlenmiştir. Araştırma sonucuna göre İSG uygulama algısının örgütsel bağlılığı açıklamada olumsuz ve anlamlı etkisinin olduğu; çok tehlikeli işyerlerinde çalışanların İSG uygulamaları algısının tehlikeli işyeri çalışanlarına oranla örgütsel bağlılığı daha fazla etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca İSG uygulamalarının çok tehlikeli sınıf işyerlerinde tehlikeli sınıf işyerlerine oranla duygusal bağlılığı daha fazla etkilediği; devam ve normatif bağlılığı eşit düzeyde etkilediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı ve güvenliği (İSG), Örgütsel bağlılık, Çankırı organize sanayi bölgeleri, Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıf işyerleri

The effect of occupational health and safety practice on organizational commitment

Öz

OHS practices are the reorganization of the work in such a way so that all the details required for the work to be done in a healthy, safe, and faster manner are examined, and the employee will get the minimum level of damage and the maximum benefit. Since the focus of OHS practices is the employee, it is thought that organizational activities that may be in her interest will also increase organizational commitment. The research is aimed at determining the existence of this relationship and how it is formed. For this purpose, research was conducted on the employees of dangerous and very dangerous class workplaces operating in Çankırı Organized Industrial Zones. Research data were collected and analysed by quantitative analysis technique. The questionnaire technique was used as a data collection tool. To measure the perception of occupational health and safety practice, a 4-dimensional (occupational health and safety awareness, work environment safety, production process safety, emergency preparedness) scale was created by using Elmeri OHS audit questions. The scale developed by Allen and Meyer (1990: 1-18) was used to measure the perception of Organizational Commitment. The relationship between the variables was determined through structural equation modelling. According to the research results, the perception of OHS practice has a negative and significant effect in explaining the perception of organizational commitment; It has been determined that the perception of OHS practices of employees in very dangerous workplaces affects organizational commitment more than dangerous workplace employees. In addition, OHS practices affect emotional commitment more in very dangerous class workplaces than in dangerous class workplaces; It was determined that attendance and normative commitment were affected equally.

Anahtar Kelimeler

Occupational health and safety (OHS), Organizational commitment, Çankırı organized industrial zones, Hazardous and highly hazardous class workplaces

Kaynakça

• About AIHA. (t.y.). 12 Ekim 2022 tarihinde https://www.aiha.org/about-aiha adresinden erişildi.
• Albanchez, J.S., Resino, J.J.B., Broncano, S.G., Estevez, P.J. (2021). Occupational health and safety, organisational commitment, and turnover intention in the Spanish IT consultancy sector. International Journal Of Environmental Research and Public Health, 18(5658), 1-13. https://doi.org/10.3390/ijerph18115658
• Allen, N. J., ve Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organisation. Journal of Occupational Psychology, 63(63), 1-18. https://doi.org/10.1111/j.2044-8325.1990.tb00506.x
• Alli, B. O. (2008). Fundamental principles of occupational health and safety. International Labour Organization.
• Amponsah-Tawiah, K., ve Dartey-Baah, K. (2011). Occupational health and safety: Key issues and concerns in Ghana. International Journal of Business and Social Science, 2(14), 119-126.
• Amponsah-Tawiah, K., ve Mensah, J. (2016). Occupational health and safety and organizational commitment: Evidence from the ghanaian mining industry. Safety and Health at Work, 7(3), 225-230. https://doi.org/10.1016/J.SHAW.2016.01.002
• Aydın, A., ve Ceylan, G. (2020). Orman ürünleri sanayi çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliğine kaderci bakış açılarının tespit edilmesine yönelik bir alan araştırması. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8(1), 1033-1044. https://doi.org/10.29130/dubited.652938
• Becker, H. S. (1960). Notes on the concept of commitment. American Journal of Sociology, 66, 32-40.
• Bergman, M. E. (2006). The relationship between affective and normative commitment: Review and research agenda. Journal of Organizational Behavior, 27(5), 645-663. https://doi.org/10.1002/job.372
• Berhan, E. (2020). Management commitment and its impact on occupational health and safety improvement: A case of iron, steel and metal manufacturing industries, International Journal Of Workplace Health Management, 13(4), 427-444
• Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (2007). 19/12/2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete.
• Birgören, B., ve Yılmaz, F. (2015). Occupational health and safety and regulatory framework of standards for effective risk management and assessment. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 7(2), 2-5. https://doi.org/10.29137/UMAGD.346106
• Bolat, H. (2021). İş sağlığı ve güvenliğinin örgütsel bağlılık üzerindeki rolü: Malatya-Yeşilyurt belediyesinde ampirik bir çalışma [Yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23.Bs.). Pegem Akademi.
• Büyükyılmaz, O., Karakulle, İ., ve Karataş, İ. (2018). Örgütsel kariyer yönetiminin duygusal bağlılık üzerindeki etkisinde iş tatmininin aracılık rolü. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 1-29.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications and programming (3. Bs.). Routledge.
• Claxton, G., Hosie, P., Sharma, P. (2022). Toward an effective occupational health and safety culture: A multiple stakeholder perspective. Journal of Safety Research, 82(2022), 57-67. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2022.04.006
• Çerev, G. (2018). İş güvenliği uzmanlarının örgütsel bağlılık düzeyleri üzerine bir araştırma: Elazığ ili örneği. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 5(1), 57-76. https://dergipark.org.tr/tr/pub/had/issue/36777/418835
• Constitution of the world health organization. 11 Ekim 2022 tarihinde https://apps.who.int/gb/bd/PDF/bd47/EN/constitution-en.pdf?ua=1 adresinden erişildi.
• Çiftçi, B. (2016). Türkiye’de toplumsal kültürün iş güvenliği kültürüne etkisi. Çalışma İlişkileri Dergisi, 7(2), 13-40. https://dergipark.org.tr/en/pub/cider/issue/29535/316993
• Çınar, O., ve Gündoğdu, M. (2019). İş sağlığı-güvenliği, iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi: Erzurum ve İstanbul uygulama. İş ve Hayat, 5(9), 231-247. https://dergipark.org.tr/tr/pub/isvehayat/issue/52079/679991
• Çöl, G., ve Gül, H. (2005). Kişisel özelliklerin örgütsel bağlılık üzerine etkileri ve kamu üniversitelerinde bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 291-306.
• Dawley, D. D., Stephens, R. D., ve Stephens, D. B. (2005). Dimensionality of organizational commitment in volunteer workers: Chamber of commerce board members and role fulfillment. Journal of Vocational Behavior, 67(3), 511-525. https://doi.org/10.1016/J.JVB.2004.09.001
• DeJoy, D. M., Della, L. J., Vandenberg, R. J., ve Wilson, M. G. (2010). Making work safer: Testing a model of social exchange and safety management. Journal of Safety Research, 41(2), 163-171. https://doi.org/10.1016/J.JSR.2010.02.001
• Doğan, B., Yalçınkaya, C., ve Balcı, M. G. (2017). Türkiye’de mühendislik fakültelerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitimi. Mühendis ve Makina, 58(685), 1-15. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/811422
• Erarslan, D., Deni̇z, N., Yildirim, H., ve Nuri İNEL, M. (2013). İşe alım sürecinde iç kaynaklardan yararlanma politikasının çalışanların örgüte bağlılığı üzerindeki etkisi. Öneri Dergisi, 10(39), 11-21. https://doi.org/10.14783/OD.V10I39.1012000303
• Gernand, J. M. (2022). The occupational safety implications of the California residential rooftop solar photovoltaic systems mandate. Journal of Safety Search, 82(2022), 144-150 https://doi.org/10.1016/j.jsr.2022.05.005
• Gül, H. (2003). Davranışsal bağlılık yaklaşımı ve değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 10(1), 73-83. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13678/165505
• Güler, Ç. (1997). Ergonomiye giriş. Aydoğdu Ofset.
• Güler, Ç. (2004). Sağlık boyutuyla ergonomi hekim ve mühendisler için. Palme Yayıncılık.
• Güler, M. (2020). İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının örgütsel bağlılığa olan etkisi: Bir alan araştırması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(23), 2132-2163. https://doi.org/10.26466/OPUS.627786
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., ve Anderson, R. E. (2014). Multivariate data analysis (7. Bs.). Pearson New International Edition.
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (2009). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Https://Doi.Org/10.1080/10705519909540118, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• İlkyardım yönetmeliği (2015). 29.07.2015 tarih ve 29429 sayılı Resmi Gazete.
• İnce, M., ve Gül, H. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık. Çizgi Kitabevi.
• İş ekipmanları kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği (2013). 25/04/2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete.
• İşler, M. C. (2014). Uluslararası kaynaklar ve 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 2(2), 53-65.
• İşyerlerinde acil durumlar hakkında yönetmelik (2013). 18/06/2013 tarih ve 28681 sayılı Resmi Gazete.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (5. Bs.). Asil Yayın Dağıtım.
• Kaplan, M., ve Kaplan, A. (2018). The relationship between organizational commitment and work performance: a case of industrial enterprises. Journal of Economic and Social Development (JESD), 5(1), 50. http://www.jesd-online.com/dokumenti/upload/separated/Vol_5_No_1_Paper5.pdf
• Katz, D., ve Kahn, R. L. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi. TODAİE Yayınları.
• Kaynak, R., Toklu, A. T., Elci, M., ve Toklu, I. T. (2016). Effects of occupational health and safety practices on organizational commitment, work alienation, and job performance: Using the PLS-SEM approach. International Journal of Business and Management, 11(5), p146. https://doi.org/10.5539/IJBM.V11N5P146
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4. Bs.). The Guilford Press.
• Kördeve, M. K., ve Emre, G. (2018). İş sağlığı ve güvenliği ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Bir alan araştırması. Sağlık Yönetimi Dergisi, 2(1), 51-68. https://dergipark.org.tr/en/pub/saglik/issue/38403/445528
• Laitinen, H., Vuorinen, M., Simola, A., ve Yrjänheikki, E. (2013). Observation-based proactive OHS outcome indicators – validity of the elmeri+ method. Safety Science, 54, 69-79. https://doi.org/10.1016/J.SSCI.2012.11.005
• Liu, S., Gyabeng, E., Joshua Atteh Sewu, G., Nkrumah, N. K., ve Dartey, B. (2019). Occupational health and safety and turnover intention in the ghanaian power industry: The mediating effect of organizational commitment. BioMed Research International, 2019. https://doi.org/10.1155/2019/3273045
• Makine emniyeti yönetmeliği (2009). 03/03/2009 tarih ve 27158 sayılı Resmi Gazete.
• Mengenci, C., Gökçe, S. G., Kutaniş, R. Ö., ve Emhan, A. (2019). İş güvenliğinin geliştirilmesi ve yerleştirilmesinde iş memnuniyeti ve örgütsel bağlılığın önemi: Havacılık sektöründe bir uygulama. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(11), 85-102. www.uysad.org
• Meydan, C. H., ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Meyer, J. P., ve Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89. https://doi.org/10.1016/1053-4822(91)90011-Z
• Meyer, J. P., ve Allen, N. J. (1997). Commitment in the workplace theory, research and application. Sage Publication Inc. https://books.google.com.tr/books?id=jn4VFpFJ2qQCveprintsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
• Meyer, J. P., Irving, P. G., ve Allen, J. N. (1998). Examination of the combined effects of work values and early work experiences on organizational commitment. Journal of Organizational Behavior, 19, 29-52. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1379(199801)19:1
• Meyer, J. P., Stanley, D. J., Herscovitch, L., ve Topolnytsky, L. (2002). Affective, continuance, and normative commitment to the organization: A Meta-analysis of antecedents, correlates, and consequences. Journal of Vocational Behavior, 61(1), 20-52. https://doi.org/10.1006/JVBE.2001.1842
• Nişancı, Z. N., ve Demirören, J. (2020). Davranış odaklı iş güvenliği uygulamalarının iş kültürüne etkisi. Journal of Yaşar Üniversity, 15(21), 21-39.
• Önder, Ç., ve Wasti, S. A. (2003). Kültürlerarası çalışmalarda yöntem: Örgütsel bağlılık yazınından dersler. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 125-145. http://search/yayin/detay/47062
• Ongun, A. (2015). Türkiye ile Finlandiya’nın imalat sanayiinde İSG bakımından mukayesesi ve elmeri ile İSG-YSD yöntemlerinin bir uygulaması [Yüksek lisans tezi]. Yıldırım Beyazıd Üniversitesi.
• Ovacıllı, S., ve Pekiner, T. (2014). Avrupa Birliği’nde iş sağlığı ve güvenliği. Kayıhan Ajans.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-I (5. Bs.). Kaan Kitabevi.
• Özdemir, Ş., ve Topcuoğlu, H. (2007). İş sağlığı ve güvenliğinde davranış değişikliği yaratma süreci. Mühendis ve Makina, 48(567), 10-15. http://search/yayin/detay/74750
• Plog, B. A., ve Quinlan, P. J. (2002). Fundamentals of industrial hygiene (5. Bs.). National Safety Council.
• Sekaran, U. (2006). Research methods for business a skill building approach (5. Bs.). New York: John Wiley and Sons.
• Sığrı, Ü. (2007). İş görenlerin örgütsel bağlılıklarının Meyer ve Allen tiplojisiyle analizi: Kamu ve özel sektörde karşılaştırmalı bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 261-278. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/455/457162.pdf?sequence=3&isAllowed=y
• Sönmez, G., ve Erkmen, T. (2022). Güvenlik kültürünün iş stresi ve örgüte bağlılık üzerine etkisi: Eğitim sektörü örneği. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 78, 1129-1147. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-10-78-04
• Tepe, S., ve Eti, S. (2022). Örgütsel bağlılığın iş güvenliğine etkisi. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi, 4(1), 27-34.
• Uzun, M., ve Müngen, U. (2011). Çalışma ortamında ergonomik koşulların işçi sağlığı ve iş kazaları açısından önemi. 3. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu, 311-319.
• Wachter, J. K., ve Yorio, P. L. (2014). A system of safety management practices and worker engagement for reducing and preventing accidents: An empirical and theoretical investigation. Accident Analysis & Prevention, 68, 117-130. https://doi.org/10.1016/J.AAP.2013.07.029
• Wasti, S. A. A. (2002). Affective and continuance commitment to the organization: Test of an integrated model in the Turkish context. International Journal of Intercultural Relations, 26(5), 525-550. https://doi.org/10.1016/S0147-1767(02)00032-9
• Yaralıoğlu, O. (2017). Çalışanlar için İSG notları kitabı, işyeri temizlik ve düzeni. Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası, Desen Ofset.
• Yılmaz, E. (2006). OHSAS-18001 İSG yönetim sisteminin ISO-14001 çevre yönetim sistemine entegrasyonu: Seramik sektörü uygulaması [Yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Yurdugül, H. (t.y.). Faktör analizinde KMO ve Bartlett testleri neyi ölçer? 15 Ekim 2022 tarihinde https://yunus.hacettepe.edu.tr/~yurdugul/3/indir/Kuresellik.pdf adresinden erişildi.