SUYUN METALAŞMASI BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE HİDROELEKTRİK SANTRALLER: FINDIKLI ÖRNEĞİ

Yıl 2022, , 397 - 410, 27.07.2022

Sevda Nur Çevik

https://doi.org/10.33416/baybem.1055452

Öz

Çevre sorunlarının ortaya çıkışı uzun bir geçmişe sahiptir. Ancak kritik bir nitelik kazanması son yıllarda olmuştur. Küreselleşme ile birlikte yerel olan sorunların küresel bir boyut kazanması da bu konuda etkilidir. İnsanın en temel ihtiyaçlarından birisi olarak “su” değişen çevre ve ekonomi bakış açılarının etkisiyle farklı anlamlar kazanmaya başlamıştır. Artan enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla konumu ve kaynakları uygun olan ülkeler hidroelektrik santral yapımına yönelmiştir. Olumlu bir gelişme olarak atılan adımlar beraberinde pek çok olumsuz sonuç meydana getirmiştir. Bu durum hem suyun değişen anlamı hem de ortaya çıkardığı sosyo-ekonomik koşullar açısından değerlendirmeyi gerekli kılmıştır. Su bir kaynak olarak anlam farklılığı yaşayarak metalaşmış aynı zamanda gerçekleşen HES’ler sonrası çevrede pek çok etki meydana gelmiştir. Çalışmada suyun konumunun hak halinden alınıp satılabilir bir mal haline gelmesi ve bu durumun ortaya çıkardığı gelişmeler neticesinde inceleme yapılacaktır. Literatür taraması yapılarak gerçekleştirilen çalışmada veriler doküman analizi ile elde edilmiştir. Bu çalışmanın amacı neoliberalizm sonrası suyun değişen konumunu sorgulamaktır. Bu bağlamda kendine has özellikleri açısından Türkiye’de Fındıklı örneği inceleme alanı olarak tercih edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

neoliberalizm, hidroelektrik santral, su, çevre, meta

HYDROELECTRIC PLANTS IN TURKEY IN THE CONTEXT OF COMMODIFICATION OF WATER

Öz

The emergence of environmental problems has a long history. However, it has gained a critical character in recent years. The fact that local problems gain a global dimension with globalization is also compeling . As one of the most fundamental human needs, “water” has begun to gain different meanings with the effect of changing environmental and economic perspectives. Countries with suitable locations and resources have turned to hydroelectric power plant construction to meet the increasing energy needs. However, the steps taken as a positive development have produced many negative results. This situation necessitated evaluation in terms of both the changing meaning of water and the socio-economic conditions it creates. Water, as a resource, has been commodified by experiencing a difference in meaning. Furthermore, many effects have occurred in the environment after the HEPs that took place simultaneously. The research will be examined due to the situation of water becoming a property that can be bought and sold from the right and the developments caused by this situation. In the research carried out by literature review, the data were obtained by document analysis. This research aims to question the changing position of water after neoliberalism. In this context, the Fındıklı sample in Turkey was chosen as the study area in terms of its unique features.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalism, Hydroelectric Power Plant, Water, Environment, Meta

Kaynakça

• Arsel, M. (2012). “Environmental Studies in Turkey: Critical Perspectives in a Time of Neo-liberal Developmentalism”, The Arab World Geographer, 15(1), 72-81.
• Atvur, S. (2013), “Küresel Su Hareketinin Kurumsallaşması Yönünde Bir Tartışma”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68(4), 45-72.
• Atvur, S. (2013), “Küresel Su Politikalarında Temel Tartışmalar”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 315-335.
• Aydın, Z. (2010). “Neo-Liberal Transformation of Turkish Agriculture”, Journal of Agrarian Change, 10(2), 149-187.
• Bakker, K. (1995). “Water: Political, Biopolitical,Material”, Social Studies of Science, 42(4), 616-623.
• Bars, T., Akbay, C. Ve Uçum, İ. (2016) “Türkiye’de HES’lerin Varlığı, Çevreye ve Tarıma Olan Etkileri”, XII: Tarım Ekonomi Kongresi Bildiri Kitabı, Anonim.
• Baykal, N. (2018). “Suyun Metalaşması, Yerel Yönetimler ve Su Hakkı Mücadelesi”, Emek Araştırma Dergisi (GEAD), 9(14), 119-136.
• Castree, N. (2010). “Neoliberalism and the Biophysical Environment 1: What ‘Neoliberalism’ is, and What Difference Nature Makes to it”, Geography Compass, 4(12), 1725-1733.
• Castree, N. (2010). “Neoliberalism and the Biophysical Environment 2: Theorising the Neoliberalisation of Nature”, Geography Compass, 4(12), 1734-1746.
• Castro, E. (2008). “Neoliberal Water And Sanitation Policies As A Failed Development Strategy: Lessons From Developing Countries”, Progress in Development Studies, 8(1), 63-83.
• DSİ, (2020). Faaliyet Raporu, https://cdniys.tarimorman.gov.tr/api/File/GetFile/425/KonuIcerik/759/1107/DosyaGaleri/DS%C4%B0%202020-yili-faaliyet-raporu.pdf. Erişim Tarihi: 02.06.2021.
• Eren, Z. C. ve Büke, A. (2016). ‘Sen Aklini Mi Yedun Çocuk?’ Neoliberalizm, Değersizleştirme ve HES Karşıtı Hareketler: Fındıklı Direnişi Örneği. Aksu, C. Erensü, S. ve Evren, E. (Der.), Sudan Sebepler: Türkiye’de Neoliberal Su-Enerji Politikaları ve Direnişler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erensü, S. (2016). Neoliberalleşmenin Doğası, Doğanın Neoliberalleşmesi: Su-Enerji Rabıtası Üzerinden Neoliberalizm ve Müphemlikleri. Aksu, C. Erensü, S. ve Evren, E. (Der.), Sudan Sebepler: Türkiye’de Neoliberal Su-Enerji Politikaları ve Direnişler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ferguson, J. (2009). “The Uses of Neoliberalism”, Antipode, 41(1), 166-184.
• Gleick, P. (1998). “The Human Right To Water”, Water Policy, 1, 487-503.
• Görmez, K. (2015). Çevre Sorunları, Ankara: Nobel Yayın.
• Güzelsarı, S. ve Tuluay F. N. (2011). “Küresel Su Yönetimi ve Suyun Ticarileştirilmesi”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 54-83.
• Harris, M. L. (2009). “Gender And Emergent Water Governance: Comparative Overview Of Neoliberalized Natures And Gender Dimensions Of Privatization, Devolution And Marketization”, Gender, Place And Culture, 16(4). 409-426.
• Harvey, D. (2005). Neoliberalizmin Kısa Tarihi, Onacak, A. (çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Hassoy, H. (2016). “Hidroelektrik Santrallerle Gelen Yıkım”, Toplum ve Hekim, 31(3), 1-9.
• Heywood, A. (2013). Siyasi İdeolojiler, Bayram, K. (çev.), Ankara: Adres Yayınları.
• Kartal, F. (2006). “Suyun Metalaşması, Suya Erişim Hakkı ve Sosyal Adalet”, Su Politikaları Kongresi, Ankara: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, 4478-485.
• Kılıç, S. Ve Karataş, A. (2017). “İnsan Haklarının Bir Bileşeni Olarak Su Hakkı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 34(9), 37-60.
• Larner, W. (2000). “Neo-Liberalism: Policy, Ideology, Governmentality”, Studies İn Political Economy 63(4), 5-25.
• Larner, W. (2003). “Neoliberalism?”, Society and Space, 21, 509-512.
• Linton, J. (2010). What is Water?, Columbia: UBC Press.
• Narin, A. (2016). “Su Hakkı ve Bir Müdahale Aracı Olarak Suyun Özelleştirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 27, 729-757.
• Oğuz, S. P. (2016). “Trabzon Solaklı Vadisi: Ogene Halklarının HES’lere Karşı Mücadelesi”, Aksu, C. Erensü, S. ve Evren, E. (Der.), Sudan Sebepler: Türkiye’de Neoliberal Su-Enerji Politikaları ve Direnişler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sağır, H. (2012). Su-Enerji-Çevre İlişkileri Bağlamında Hidroelektrik Santrallerinin (HES) Ekolojik ve Ekonomik Etkileri: Doğu Karadeniz Bölgesi Hidroelektrik Santralleri Araştırması, Selçuk Üniversitesi: Doktora Tezi.
• Serter, G. (2021). “Neoliberal İdeolojinin Çevresel Yüzü: Ekoliberalizm”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 64-77.
• Şendeniz, Ö. (2012). Toplumsal Hareketler Repertuarının Dönüşümü: Fındıklı Hes Muhalefeti Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Şengül, M. (2017). “Türkiye’de ‘Sermeye Kapanı’ndaki Köylülerin HES Karşıtı Mücadelesi: Köylülerin Korumaya Çalıştığı Doğa Mı?”, Kent Araştırmaları Dergisi, 8(21), 57-90.
• Thorsen, D. and Lie, A. “what is neoliberalism?”, http://jagiroadcollegelive.co.in/attendence/classnotes/files/1589998418.pdf. Erişim Tarihi, 01.06.2021.
• Turgut, N. Y. (2012). Çevre Politikası ve Hukuku, Ankara: İmaj Yayınevi.
• Ürün, E. ve Soyu, E. (2016). “Türkiye’nin Enerji Üretiminde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Üzerine Bir Değerlendirme”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 31-45.
• Yaman, M. ve Haşıl, F. (2015). “Türkiye’deki Hidroelektrik Santrali (Hes) Uygulamalarına Çevre Açısından Bakış”, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5, 145-156.
• Yavuz, Ş. ve Şendeniz, Ö. (2013). “Hes Direnişlerinde Kadınların Deneyimi: Fındıklı Örneği”, Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 5(1), 42-58.
• Yılmaz, A. (2009). “Yeni Sağcı Su Politikası Kavramları: Fiyatlandırma, Su Hakkı, Özerklik-Katılım”, Memleket Siyaset Yönetim, 4(10), 1-32.
• Yılmaz, G. (2013). Suyun Metalaşması: Kıtlığın Nedeni Kıtlığa Çare Olabilir Mi?, İstanbul: Evrensel Kültür Kitaplığı, 2013.
• Yılmaz, M. (2012). “Türkiye’nin Enerji Potansiyeli ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Açısından Önemi”, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 33-54.
• 10 Soruda HES Gerçeği-WWF, https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/10_soruda_hidroelektrik_santraller_web.pdf?1800. Erişim Tarih: 03.06.2021.