Okul Müdürlerinin Kapsayıcı Liderlik Davranışlarının Okul Kültürüne Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 43, 2344 - 2362, 30.09.2024

Ali Culha , Ayşenur Yücel

https://doi.org/10.35675/befdergi.1463495

Öz

Bu araştırma, öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin kapsayıcı liderlik davranışlarının okul kültürüne etkisini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Nicel yöntemlerin kullanıldığı araştırma, ilişkisel araştırma modeli ile tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini 2023-2024 eğitim öğretim yılında Şanlıurfa/Karaköprü’de devlet okullarında görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Bu evrenden seçkisiz yöntemle ulaşılan 343 öğretmen örneklem grubunu oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak kapsayıcı liderlik ölçeği ve okul kültürü ölçeği, analizlerde ise SPSS 26.0 programı kullanılmıştır. Araştırmanın analizlerinde betimsel istatistikler kullanılmış, korelasyon ve regresyon testi yapılmıştır. Bulgular, okul müdürlerinin kapsayıcı liderlik yaklaşımlarının, okul kültürünü olumlu yönde etkilediğini göstermektedir. Araştırma bulguları ışığında okul yöneticilerinin daha kapsayıcı liderlik davranışlarının sergilemelerini teşvik edecek programların geliştirilmesi önerilebilir. Kapsayıcı liderliğin varsayımlarına paralel biçimde, okul müdürlerinin öğretmenlerle daha güçlü iletişim kurmaları, onların işbirliği becerilerinin gelişimine katkı sunmaları ve mesleki gelişimlerini desteklemeleri önerilebilir. Ayrıca okul müdürlerinin eşitlik ve adaletin hakim olduğu bir anlayış benimsemeleri teşvik edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kapsayıcı liderlik, Okul kültürü, Okul müdürü, Öğretmen

Etik Beyan

Harran Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler etik kurulundan etik onay alınmıştır (Tarih: 02.03.2024 Sayı: 2024/64)

Kaynakça

• Aboramadan, M., Dahleez, K. A., & Farao, C. (2021). Inclusive leadership and extra role behaviors in higher education:Does organizational learning mediate the relationship? International Journal of Educational Management, 35(1), 397-412. https://doi.org/10.1108/IJEM-06-2020-0290
• Ağalday, B. (2022). Müdürlerin kapsayıcı liderlik uygulamalarının örgütsel ikiyüzlülük üzerindeki etkisinin müdüre güvenin aracılık rolü aracılığıyla incelenmesi. Katılımcı Eğitim Araştırması, 9(5), 204-221. https://doi.org/10.17275/per.22.111.9.5
• Altan, M. Z., & Özmusul, M. (2022). Geleceğin Türkiye’sinde öğretmen refahı: Öğretmenlik meslek kanununun kayıp parçası. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 24-42. https://doi.org/10.38151/akef.2022.2
• Anthony, K. I. (2017). Igwebuike as an Igbo-African philosophy of inclusive leadership. Igwebuike: An African Journal of Arts and Humanities, 3(7), 165-183. ISSN: 2488-9210
• Arslan, H. (2020). Öğretmen algılarına göre okul kültürü ve okul müdürlerinin liderlik özelliklerinin incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 277-289. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2166630
• Arslan, H., Kuru, M. & Satıcı, A. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim okullarındaki örgüt kültürünün karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 44, 449-472. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108355
• Balcı, A. (2005). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü (1. Baskı). Tek Ağaç Basım.
• Banoğlu, K., Vanderlinde, R., & Çetin, M. (2016). Okul müdürlerinin teknoloji liderliği profillerinin okulların öğrenen örgüt kültürü ve teknolojik alt-yapısı bağlamında analizi: FATİH projesi okulları ve diğerleri. Eğitim ve Bilim, 41(188), 83-98. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.6618
• Barnett, K., & McCormick, J. (2004). Leadership and individual principal-teacher relationships in schools. Educational Administration Quarterly, 40, 406 - 434. https://doi.org/10.1177/0013161X03261742.
• Bayer Demirhan, N. (2020). Anaokullarındaki öğretmenlerin okul kültürü algıları ile örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 632236) [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bortini, P., Paci, A., Rise, A., & Rojnik, I. (2016). Inclusive leadership-theoretical framework. http://inclusiveleadership.eu/il_theoreticalframework_en.pdf
• Branson, C., Baig, S., & Begum, A. (2015). Personal values of principals and their manifestation in student behaviour. Educational Management Administration & Leadership, 43, 107 - 128. https://doi.org/10.1177/1741143213510505.
• Bryman. A. (2007). Barriers to integrating quantitative and qualitative research. Journal of Mixed Methods Research. 1(1). 8-22. https://doi.org/10.1177/2345678906290531
• Bursalıoğlu, Z. (2015). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (18. Baskı). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Carmeli, A., Reiter-Palmon, R., & Ziv, E. (2010). Inclusive leadership and employee involvement in creative tasks in the workplace: The mediating role of psychological safety. Creativity Research Journal, 22, 250-260. https://doiorg.libaccess.sjlibrary.org/10.1080/10400419.2010.504654
• Carpenter, D. (2015). School culture and leadership of professional learning communities. International Journal of Educational Management, 29, 682-694. https://doi.org/10.1108/IJEM-04-2014-0046.
• Cesur, D. K., Erkilet, A., & Taylan, H. H. (2015). Paternalist liderlik ve örgüt kültürü ilişkisi: Sakarya Üniversitesi örneği. Akademik İncelemeler Dergisi (AID), 14(1), 87-116. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.432800
• Chrobot-Mason, D., Ruderman, M. N., & Nishii, L. H. (2014). Leadership in a diverse workplace. In D. V. Day, D. V. Day (Eds.), The Oxford handbook of leadership and organizations (pp. 683-708). Oxford University Press.
• Culha, A. (2023). Okullarda kapsayıcı liderlik uygulamaları: Bir karma yöntem çalışması. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 70-84. https://doi.org/10.21666/muefd.1059027
• Çelik, Ç., & Polat, S. (2023). Kapsayıcı liderlik ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 13(2), 303-308. https://doi.org/10.5961/higheredusci.1085320
• Çevik, A., & Köse, A. (2017). Öğretmenlerin okul kültürü algıları ile motivasyonları arasındaki ilişkinin incelemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 996-1014. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/309891
• Çimen, B., & Karadağ, E. (2019). Spiritual leadership, organizational culture, organizational silence and academic success of the school. Educational Administration: Theory & Practice, 25(1), 1-50. https://doi.org/10.14527/ kuey.2019.001.
• Deal, T. E., & Peterson, K. D. (2019). Shaping school culture: Pitfalls, paradoxes and promises. John Wiley & Sons.
• Demir, İ. B., Uğurluoğlu, Ö., & Ürek, D. (2017). Liderlik ve örgüt kültürü arasındaki ilişki: bir literatür incelemesi. Journal of strategic research in social science, 3(2), 175-196. ISSN: 2459-0029
• Demirtaş, Z. & Ekmekyapar, M. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin değerlere dayalı yönetim uygulamalarının okul kültürüne etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 18 (4), 523-544. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10322/126574
• Dorczak, R. (2011). School organisational culture and inclusive educational leadership. Contemporary Management Quarterly, 2, 45-55.
• Ekici, Ö. (2023). Eğitsel örgüt ikliminde demokratik yaşam. Ekev Akademi Dergisi, (Özel Sayı), 316-333. https://doi.org/10.17753/sosekev.1307761
• Flores, M. (2004). The impact of school culture and leadership on new teachers' learning in the workplace. International Journal of Leadership in Education, 7, 297-318. https://doi.org/10.1080/1360312042000226918.
• Fullan, M. (2014). The principal: Three keys to maximizing impact. John Wiley & Sons.
• Garrison Wade, D., Sobel, D., & Fulmer, C. L. (2007). Inclusive leadership: Preparing principals for the role that awaits them. Educational Leadership and Administration: Teaching and Program Development, 19, 117-132. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ819953.pdf
• Gezer, B. (2005). Okul kültürünün öğrenci başarısı üzerindeki etkileri (Tez No. 188328) [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ghasemi. A. & Zahediasl. S. (2012). Normality tests for statistical analysis: A guide for non-statisticians. International Journal of Endocrinology and Metabolism, 10(2). 486-489. https://doi.org/10.5812/ijem.3505
• Gül, E. & Çakıcı, A. B. (2021). Kapsayıcı liderlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması ve kapsayıcı liderliğin iş performansı üzerindeki etkisinde psikolojik güvenliğin aracılık rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24 (2), 323-339. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.895678
• Hargreaves, D. (1995). School culture, school effectiveness and school improvement. School Effectiveness and School Improvement, 6, 23-46. https://doi.org/10.1080/0924345950060102.
• Işık, H. (2017). Ortaokullarda okul kültürünün incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 35, 61-71. https://doi.org/10.17932/IAU.IAUD.13091352.2017.9/35.61-71
• İpek, C. (1999). Resmi liseler ile özel liselerde örgütsel kültür ve öğretmen-öğrenci ilişkisi (Tez No. 81578) [Yayımlanmamış Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Johnson, R. B., & Christensen. L. (2014). Educational research quantitative. qualitative. and mixed approaches. SAGE Publications.
• Kavrayıcı, C. (2023). Kapsayıcı Liderlik Ölçeği’nin Türk Kültürüne Uyarlanması: Devlet Okulları Bağlamında Geçerlik Güvenirlik Çalışması. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(3), 628-643. https://doi.org/10.34056/aujef.949216
• Kugelmass, J., & Ainscow, M. (2004). Leadership for inclusion: a comparison of international practices. Journal of Research in special Educational Needs, 4(3), 133-141. https://doi.org/10.1111/j.1471-3802.2004.00028.x
• Leithwood, K., & Riehl, C. (2005). What we know about successful school leadership. A report by Division A of AERA, National College for School Leadership.
• Mitchell, C., & Sackney, L. (2006). Building schools, building people: The school principal’s role in leading a learning community. Journal of School Leadership, 16(5), 627–640. https://doi.org/10.1177/105268460601600512
• Nembhard, I. M. & Edmondson, A. C. (2006). Making it safe: The effects of leader inclusiveness and professional status on psychological safety and improvement efforts in health care teams. Journal of Organizational Behavior, [e-journal] 27(7), 941-966. https://doi.org/10.1002/job.413.
• Okçu, V. & Deviren, İ. (2020). Kapsayıcı liderlik ölçeğinin eğitim örgütleri için Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 180-192. https://doi.org/10.21666/muefd.770115
• Okçu, V. & Deviren, İ. (2021). Okul müdürlerinin kapsayıcı liderlik davranışları ile Hofstede’nin ulusal kültür boyutları arasındaki ilişki. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(45), 1063-1073. https://doi.org/10.31576/smryj.877
• Önsal, A. (2012). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki (Tez No. 327764) [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özdemir, A. (2006). Okul kültürünün oluşturulması ve çevreye tanıtılmasında okul müdürlerininden beklenen ve onlarda gözlenen davranışlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (4), 411-433. https://dergipark.org.tr/en/pub/tebd/issue/26118/275151
• Özdemir, N. D., Umut, İ., & Özdemir, A. T. (2023). Eğitimde kapsayıcı liderlik. Alanyazın, 4(2), 187-196. https://doi.org/10.59320/alanyazin.1355788
• Özgenel, M., & Dursun, İ. E. (2020). Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarının okul kültürüne etkisi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 3(4), 284-302. https://doi.org/10.26677/TR1010.2020.361
• Özkara, E., & Tunç, B. (2020). Okul yöneticilerinin çatışma yönetim stratejileri ile okul kültürü arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Journal of Faculty of Educational Sciences, 53(3), 1023-1050. https://doi.org/10.30964/auebfd.693129
• Öztürk, N., & Şahin, S. (2017). Eğitim örgütlerinde örgüt kültürü ve öğretmen liderliği: Lider-üye etkileşiminin aracılık rolü. İlköğretim Online, 16(4), 1451-1468. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342967
• Precey, R. (2011). Inclusive leadership for inclusive education-The utopia worth working towards. Contemporary Management Quarter, 35-44. https://publisherspanel.com/api/files/view/12801.pdf
• Rayner, S. (2009). Educational diversity and learning leadership: A proposition, some principles and a model of inclusive leadership? Educational Review, 61(4), 433-447. https://doi.org/10.1080/00131910903404004
• Recepoğlu, E. (2014). Okul kültüründe liderlik. N. Güçlü (Ed.). Okul Kültürü (s. 205-240) içinde. Pegem Akademi.
• Ryan, J. (1999). Inclusive leadership for ethnically diverse schools: Initiating and sustaining dialogue [Paper presentation]. In The Annual Conference of the American Educational Research Association, Montreal, Quebec, Canada. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED431862.pdf
• Ryan, J. (2006). Inclusive leadership: A review. Jossey Bass.
• Shore, L. M., Cleveland, J. N., & Sanchez, D. (2018). Inclusive workplaces: A review and model. Human Resource Management Review, 28, 176–189. https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2017.07.003
• Şahin, O. (2022). Okul yöneticilerinin kapsayıcı liderlik davranışları ile rehber öğretmen/psikolojik danışmanların örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 768652) [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Şahin, M. (2022). Eğitimde yönetici yetkinlikleri. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 340-361. https://dergipark.org.tr/en/pub/akuned/issue/73080/1196192
• Tabachnick. B. G.. & Fidell. L. S.. (2013). Using multivariate statistics (Sixth Edition) Pearson.
• Toprak, B., Toprak, Z., Dündar, Y., Çelik, A. & Çiçek, A. (2021). Okul müdürlerinin kapsayıcı liderlik davranışlıları ile öğretmenlerin motivâsyon düzeyleri arasında ilişki. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(42), 440-445. https://doi.org/10.31576/smryj.844
• Turan, S. & Bektaş, F. (2013). The relationship between school culture and leadership practices. Eurasian Journal of Educational Research, 13, 155-168.
• Turhan, E., Soytürk, Ş., & Tuncer, H. (2020). Okul etkililiğinde performans değerlendirme ve örgütsel adalet kavramlarının alan yazın çalışmalarıyla incelenmesi. Anadolu University Journal of Education Faculty, 4(4), 399-410. https://doi.org/10.34056/aujef.757527
• Van Buskirk, M. (2020). Inclusive leadership, psychological empowerment and affective organizational commitment: A mediated model (Unpublished Master Thesis). San Jose State University, USA.
• Wuffli, P. A. (2016). Inclusive leadership. A framework for the global era. Springer.