Osmanlı Belgelerinin Tarihlerine Dâir

Yıl 2023, Sayı: 42, 1 - 30, 25.12.2023

Mübahat S. Kütükoğlu

https://doi.org/10.37879/belgeler.2023.1

Öz

Osmanlı belgelerinin cinslerine göre tarihlerinin atılış şekilleri farklıdır. Bazılarında Arapça tarih kullanılmıştır. Bir kısmında ayın tarihleri tam olarak yazılırken bazılarında on günlük bölümlerin belirtilmesiyle yetinilmiştir. Bir kısım belgelerde ise ayın günü ile yıl rakam olarak, ay ise belli rumuzlarla gösterilmiştir.

Dikkat edilmesi gereken ise yılın tam olarak yazılmadığı tarihlerdir. Bir kısmında binler, bir kısmında binler ve yüzler, hatta nadir olmakla beraber, onlar haneleri de yazılmamıştır. Böyle belgelerde ekleri ve arkasındaki muâmele kayıtları dikkate alınmalı ve belge diplomatik açıdan olduğu kadar teşkilât ve müessese tarihleri de göz önüne alınarak değerlendirilmelidir.

Bu yazıda, Osmanlı belgelerindeki çeşitli tarih tipleri, örnekleriyle gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Belgeleri , Tarihlendirme , Gün , Ay , Yıl

About the Dates of Ottoman Documents

Öz

Ottoman documents are dated in different styles depending on their types. In some, Arabic language is used. While some bear full dates, some others only have 10-day periods indicated. Some documents have the day and year as numbers but the month name is given as an abbreviation.

What requires more caution are the ones where the year is not written in full. Some documents lack the thousands digit; some others lack both thousands and hounderds digits; there are even occasional ones lacking the tens digit as well. For such documents, the transaction records at the back side of the document should be checked and the document should be evaluated on an organizational and institutional history perspective as well as a diplomatic one.

Various dating practices of Ottoman documents are discussed in this article.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Documents , Chronology , Day , Mounth , Year

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA),
• Ali Emiri Tasnifi:
• SABH.I (Sultan I. Abdülhamid).00255.17143.003.
• SMHD.II (Sultan II. Mahmud Devri).00063.04482.001.
• Bâb-ı Âsafi Tasnifi:
• A.{DVN.SMHM (Bâb-ı Âsafi. Mühimme).d.001.
• Bâb-ı Defterî Tasnifi:
• D. (Bâb-ı Defterî/Maliye).HMK. (Harameyn Mukataası).d.22162.
• Cevdet Tasnifi: C.AS (Cevdet.Askerî).00302.12496.002; 00297.12338.001.
• C.BH (Cevdet.Bahriye).00275.12682.001; 00073.03489.003; 00081.03866.001; 00088.04235.001; 00244.11303.002; 00245.113071.002.
• C.DH (Cedet.Dahiliye).00084.04170.001; 00051.02520.001.
• C.ML (Cevdet.Maliye).00018.00841.002.
• C.TZ (Cevdet.Timar Zeâmet).00124.06194.001.
• Evkaf Tasnifi:
• EV.HMH (Evkaf.Harameyn Muhasebesi).d (defter).07426.
• İrade Tasnifi:
• İ.A (İrade.Sadaret).00001.00039.001.
• Sadaret Tasnifi:
• A.MKT.MHM (Mektûbî Kakemi Mühimme).00757.00016.001.
• Yıldız Tasnifi:
• Y.PRK.EŞA (Yıldız.Perâkende.Elçilik, Şehbenderlik ve Ataşemiliterlik).00001.00021.002.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Kütükoğlu, Mübahat S., “Mühimme Defterlerindeki Muâmele Kayıtları Üzerine” Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri (30 Nisan-2 Mayıs 1986) - Bildiriler, İstanbul 1988, s. 95-112, belgeler: 315-321.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Topkapı Sarayı Müzesi Mühürler Seksiyonu Rehberi, İstanbul 1959.
• Joseph von Hammer-Purgstall, Osmanlı Mühürleri, çev. Ümit Öztürk, İstanbul 1999.
• Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Ankara 2013, s. 428-430.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “Osmanlı Maliye Belgelerinde ‘Sâbıkı’ ve ‘Emsâli’ Kayıtları”, Tarihin Peşinde Bir Ömür Abdülkadir Özcan’a Armağan, haz. Hayrunnisa Alan-Ömer İşbilir-Zeynep Aycibin-Muhammet Ali Kılıç, İstanbul 2018, s. 379-387.
• Charles Briquet, Les Filigranes, The New Briquet jubilee ed. edited by Allan Stevenson. A facsimile of the 1907 edition with supplementary material contributed by a number of Scholars, I-IV, The Paper Publication Society, Amsterdam 1968.
• Ünver, Süheyl, “XV inci Asırda Kullandığımız Filigranlı Kâğıtlar Üzerine”, V. Türk TarihKongresi (Ankara 12-17 Nisan 1956) Kongreye Sunulan Tebliğler, Ankara 1960, s. 388-391.
• Genç, Mehmet, “Malikâne”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C XXVII, 2003, s. 516-518.
• Beydilli, Kemal, “Nizâm-ı Cedid”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C XXX, 2007, s. 175-178.
• Kuran, Ercüment, Avrupa’da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faâliyetleri, Ankara 1968.
• Akyıldız, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, İstanbul 1993.
• Özsaray, Mustafa, “Osmanlı Belgelerinde Kullanılan Tarih Türleri”, Hazine-i Evrak, I/1, İstanbul 2019, s. 32.
• İnternet Kaynakları
• https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/