Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Bilişötesi Farkındalık, Problem Çözme ve Öğretmenlik Öz-yeterlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 2, 83 - 101, 01.09.2018

Soner Tuzcuoğlu A. Dilşad Mirzeoğlu

https://doi.org/10.30655/besad.2018.7

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokulda görev yapan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin bilişötesi farkındalık, problem çözme ve öğretmenlik özyeterlik algılarını çeşitli değişkenlere göre incelemek ve bu özellikler arasındaki ilişkiyi tespit etmektir. Çalışmaya 2016-2017 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen bir çalıştaya davet edilen ve devlet ortaokullarda görev yapan 133 erkek %80.12 ve 33 kadın %17.88 beden eğitimi ve spor öğretmeni gönüllü olarak katılmıştır. Çalışmada veri toplamak için Schraw ve Dennison 1994 tarafından geliştirilen, Akın, Abacı ve Çetin 1997 tarafından Türkçe’ye uyarlama çalışması yapılan “Bilişötesi Farkındalık Envanteri”, Heppner ve Petersen 1982 tarafından geliştirilen, Şahin, Şahin ve Heppner 1993 tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Problem Çözme Envanteri” ve Tschannen- Moran ve Woolfolk-Hoy 2001 tarafından geliştirilen ve Türkçe’ye uyarlama çalışması Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya 2005 tarafından yapılan “Öğretmen Özyeterlik Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin çözümlenmesinde, yüzde, frekans, bağımsız gruplar t testi, tek yönlü varyans analizi ve Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon katsayısı istatistiksel teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, çalışmaya katılan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin bilişötesi farkındalık düzeylerinin ve öğretmen özyeterlik algılarının oldukça yüksek, problem çözme algılarının ise orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Çalışmaya katılan öğretmenlerinin cinsiyetlerine, kıdem yıllarına ve eğitim seviyelerine göre, bilişötesi farkındalık düzeylerinin, problem çözme ve öğretmen özyeterlik algılarının hiçbir alt boyutunda anlamlı farklılığa ulaşılamamıştır. Çalışma bulguları, bilişötesini oluşturan alt boyutlar ile öğretmen özyeterlik algısını oluşturan alt boyutlar arasında orta düzeyde, anlamlı ve pozitif ilişkiler olduğunu, ancak bilişötesi farkındalık ile problem çözme algısı arasında ilişki olmadığını ortaya koymuştur. Ayrıca, öğretmen özyeterlik algısı ile problem çözme algısı arasında da düşük, anlamlı ve pozitif ilişkiler bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Bilişötesi farkındalık, problem çözme, öz yeterlik, beden eğitimi ve spor öğretmeni

Examination of relationship between metacognitive awareness, problem solving and Teacher Efficacy Perceptions of physical education and sport Teachers

Öz

The aim of this study was to examine the metacognitive awareness, problem solving and teacher efficacy perceptions of physical education and sport teachers in secondary schools in Turkey according to various demographic features and to examine the relationship between these variables. In this study, 133 male 80.12% and 33 female 17.88% physical education and sport teachers, who were working in government secondary schools in spring term of 2016-2017 academic year, voluntarily participated in the study. Metacognitive Awareness Inventory, which was developed by Schraw and Dennison 1994 and was translated in Turkish by Akın, Abacı and Çetin, Problem Solving Inventory which was developed by Heppner and Petersen 1982 and was translated in Turkish by Şahin, Şahin and Heppner 1993 and Teachers Sense of Efficacy Scale which was developed by Tschannen-Moran and Woolfolk-Hoy 2001 and was translated in Turkish by Çapa, Çakıroğlu and Sarıkaya 2005 were used to collect the data. Percentage, frequency, independent samples t-test, one-way analysis of variance and Pearson productmoment correlation coefficient statistical techniques were used for data analysis. Analyses of the data revealed that the physical education and sport teachers had a high metacognitive awareness level and teacher efficacy perception and their problem solving perception is at the medium level. There was no significant difference between the sub-dimensions of their metacognitive awareness level, problem solving and efficacy perception of teachers according to the gender, experience and education level. It is mentioned that there was a medium level, meaningful and positive relationship between sub-dimensions of teacher efficacy perception and sub-dimensions of metacognitive awareness but there was no relationship between metacognitive awareness and problem solving. Also, there was a low, meaningful and positive relationship between teacher efficacy and problem solving perceptions.

Anahtar Kelimeler

Metacognitive Awareness, Problem Solving, Teacher Efficacy, Physical Education and Sports Teacher

Kaynakça

• Akın, A. (2006). Başarı amaç oryantasyonları ile biliş ötesi farkındalık, ebeveyn tutumları ve akademik başarı arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Akın, A., Abacı, R. & Çetin, B. (2007). Bilişötesi farkındalık envanterinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7 (2), 655-680.
• Aktağ, I., Şemşek, Ö., & Tuzcuoğlu, S. (2017) “Determination Metacognitive Awareness of Physical Education Teachers”. Journal of Education and Training Studies 5 (9), 63-69.
• Altunçekiç, A., Yaman, S. ve Koray, Ö. (2005). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeyleri ve problem çözme becerileri üzerine bir araştırma. ( Kastamonu ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 13 (1), 93-102.
• Alexander, J. M., Johnson, K. E., Albano, J., Freygang, T. ve Scott, B.(2006) Relations Between intelligence and the development of metaconceptual knowledge. Metacognition and Learning, 1, 51-67.
• Bağçeçi, B. ve Kinay, İ. (2013). “Öğretmenlerin problem çözme becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 12 (44), 335-347.
• Bağ, H., Uşak, M., ve Caner, F. (2006). Üst biliş (metacognition). Akt: M. Bahar (Ed.), Fen ve Teknoloji Öğretimi. Pegem Yayıncılık. ss.249-276
• Bandura, A. (1982). Self- efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37 (2), 122-147.
• Bandura, A. (1986). Social Foundations of thought and action:A social cognitive teory.New Jersey: Prentice Hall.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy, the exercise of control. New York: W.H. Freeman and Company.
• Bakioğlu, B., Alış-Küçükaydın, M., Karamustafaoğlu, O., Uluçınar-Sağır, Ş., Akman, E., Ersanlı, E., Çakır, R., (2015). “Öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık düzeyi, problem çözme becerileri ve teknoloji tutumlarının incelenmesi”,Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 22-33.
• Bilen, M. (1999). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara: Aydan Web Tesisleri.
• Borkowski, J.G., Estrada, M.T., Mistead, M. & Hale, C.A. (1989). General problem solving skills: relations between metacognition and strategic processing, Learning Disability Quarterly, 12(1), 57-70.
• Butler, D. L., ve Winne, P.H. (1995). Feedback and Self-Regulated Learning: A Theoretical Synthesis, Review of Educational Research, 65 (3), 245-281.
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J. & Sarıkaya, H. (2005). “The development and validation of a Turkish version of the teachers’ sense of efficacy scale”. Eğitim ve Bilim, 30 (137), 74-81.
• Çınar, O., Hatunoğlu, A. ve Hatunoğlu, Y. (2009). “Öğretmenlerin problem çözme becerileri”, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi 11 (2), 215-225.
• Demirel, M. ve Turan, A.B. (2010). “Probleme dayalı öğrenmenin başarıya, tutuma, bilişötesi farkındalık ve güdü düzeyine etkisi”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 55-66
• Deniz, D., Küçük, B., Cansız, Ş., Akgün, L., İşleyen, T. (2014) “Ortaöğretim matematik öğretmeni adaylarının üstbiliş farkındalıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi 22 (1), 305-320.
• Flavell, J. H. (1979). Metacognitive and Cognitive Monitoring: A New Area of Cognitive Developmental Inquiry. American Psychologyst. 34: 906-911
• Hartman, H.J. (1998). Metacognition in teaching and learning; an introduction, Instructional Science, 26, 1-3.
• Heppner, P.P. & Petersen, C.H. (1982). “The Development and implications of a personal problem solvinginventory”, Journal of Counseling Psychology, 29, 66-75.
• İnel, D., Evrekli, E. & Türkmen, L. (2011) “Sınıf öğretmeni adaylarının problem çözme becerilerinin araştırılması”. Pamukkale üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (1), 167-178.
• Gelbal, S. (1991). “Problem çözme”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, 167-173.
• Goddard, R. G., Hoy, W.K., & Woolfolk Hoy, A. (2004). “Collective efficacy; Thearetical development, empirical evidence, and future directions”. Educational Researchers, 33, 2-13.
• Goos, M. & Galbraith, P. (1996). “Do it this way Metacognitive strategies in collaborative mathematical problem solving”, Educational Studies in Mathematics, 30(3), 229-260.
• Gürleyük, G.C. ve Sucu, Ö.H. (2014) “Üniversite öğrencilerinin bilişüstü farkındalık düzeyinin incelenmesi”, Erciyes Üniversitesi örneği, Milli Eğitim Dergisi, 43 (201), 109-124.
• Karakelle, S. ve Saraç, S. (2007) “Çocuklar için Üst Bilişsel Farkındalık Ölçeği (ÜBFÖ-Ç) A ve B formları: Geçerlik ve güvenirlik çalışması”. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 87- 103.
• Karakelle, S. (2012). “Üst bilişsel farkındalık, zeka, problem çözme algısı ve düşünme ihtiyacı arasındaki bağlantılar”, Eğitim ve Bilim Dergisi, 37 (164), 237-250.
• Karamehmetoğlu, M. (2017). “Beden eğitimi öğretmenlerinin duygusal zeka düzeylerinin mesleki öz yeterlik ve problem çözme becerilerini belirlemedeki rolünün incelenmesi” Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kışkır, G. (2011). Öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Kiremitçi, O. (2011). “Beden eğitimi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi”, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13 (1), 92- 99.
• Kiremitçi, O. (2013). “Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin çoklu zeka alanlarının üstbilişsel farkındalık ve problem çözme becerilerini belirlemedeki rolü”, Spor Bilimleri Dergisi 25 (3), 118-126.
• Kiremitçi, O. (2014). “Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık düzeyleri üzerine bir inceleme”, Pamukkale Journal of Sport Sciences, 4, (3), 29-40.
• Korkut, k. ve Babaoğlan, E. (2012). “Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8 (16), 269-282.
• Kruger, L. J. (1997). “Social support and self-efficacy in problem solving among teacher assistance teams and school staff”. Journal of Educational Research, 90 (3), 164-168.
• Kuhn, D. (2000). “Metacognitive development”. Current Direction in Psychological Science, 9 (5), 178-181.
• Martinez, M.E. (2006). What Is Metacognition? Phi Delta Kaplan, 67; 696-699.
• MEB, (2018) Güncellenen öğretim programlarına http://mufredat.meb.gov.tr adresinden 20 Ocak 2018 tarihinde ulaşılmıştır.
• Miller, M. & Nunn, G. D. (2011). Using group discussion to improve social problem solving and learning. Education, 121 (3). 470-475.
• Morgan, C.T. (1999). Psikolojiye Giriş.(13. Baskı). Hüsnü Arıcı ve diğerleri (Çev.) Ankara. Meteksan Yayıncılık.
• Özkan, Ö., Tekkeya, C., & Çakıroğlu, J. (2002). “Fen bilgisi aday öğretmenlerin fen kavramlarını anlama düzeyleri, fen öğretimine yönelik tutum ve öz-yeterlik inançları”, V. Fen Bilimleri Kongresi, ODTÜ, Ankara.
• Özsoy, G. (2007). İlköğretim 5. Sınıfta üstbilişsel öğretimin problem çözme başarısına etkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Pintrich, P. R. (2002) The role of metacognitive knowledge in learning, teaching, and assessing, Theory into Practice, 41(4), 219-225.
• Sapancı, M. (2010). Güzel sanatlar eğitimi öğrencilerinin bilişüstü farkındalık düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik inançlarının incelenmesi, Abant İzzet Baysal üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu.
• Senemoğlu, N. (1997). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Ertem Matbaacılık.
• Schraw, G. & Dennison, R. S. (1994). “Assessing metacognitive awareness”. Contemporary Educational Psychology, 19 (4), 460-475.
• Schriver, M., & Czerniak, C. M. (1999). “A comparison of middle and junior high science teachers levels of efficacy and knowledge of developmentally appropriate curriculum and instruction”, Journal of Science Teacher Education, 10 (1), 21-42.
• Schunk, D. H. (1989). “Self-efficacy and achievement behaviors”. Educational Psychology Review, 1, 173-208.
• Siswati, B. H. ve Corebima, A. D. (2017). “The Effect of Education Level and Gender on Students’ Metacognitive Skills in Malang, Indonesia”. Advances in Social Sciences Research Journal, 4(4) 163-168.
• Şahin. N., Şahin, N. H. & Heppner, P.P (1993). “Psychometric properties of the problem solving inventory in a group of turkish university students”. Cognitive Therapy and Research, 17 (4), 379-396.
• Şara, P. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının öğrenme ve ders çalışma stratejileri, problem çözme becerileri ve denetim odağı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tekkurşun, G. (2015). “Beden eğitimi öğretmeni adaylarının öz yetrlik inançlarının incelenmesi” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Temel, V., ve Ayan, V. (2015). “Beden eğitimi öğretmenlerinin problem çözme becerileri”. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17 (29); 70-76.
• Tschannen-Moran, M. & Woolfolk Hoy, A. (2001). “Teacher efficacy: Capturing an elusive construct”. Teaching and Teacher Education, 17, 783-805.
• Tunca, N. ve Alkın-Şahin, S. (2014).”Öğretmen adaylarının Bilişötesi öğrenme stratejileri ile akademik öz yeterlik inançları arasındaki ilişki”, Anadolu University Journal of Educational Sciences International 4 (1), 47- 55.
• Turan, H. (2010). Sınıf öğretmenlerinin yapılandırmacı özelliği ile yaratıcı düşünme, problem çözme becerileri ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki açıklayıcı ilişkiler örüntüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora tezi, İstanbul.
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M., ve Özer, N. (2009). “Ortaöğretim öğretmenlerinin öz yeterlik algıları”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (17), 1-16.
• Vrieling, E., Bastiaens, T. ve Stijnen, S. (2012). “Effects of increased self-regulated learning opportunities on student teachers’ motivation and use of metacognitive skills”, Australian Journal of Teacher Education, 37(8), 101-117.
• Yavuz, D. ve Memiş, A. (2010). “Investigation of Self-Efficacy Perception and Metacognitive Awareness of Prospective Teachers”. The International Journal of Research in Teacher Education 2010, 1(1):12-27
• Yenice, N. (2012). “Öğretmen adaylarının öz-yetrlik düzeyleri ile problem çözme becerilerinin incelenmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 11 (39), 36-58.
• Yurdakul, B. (2004). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının öğrenenlerin problem çözme becerilerine, bilişötesi farkındalık ve derse yönelik tutum düzeylerine etkisi ile öğrenme sürecine katkıları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.