Effects Of EU-Turkey Customs Union Agrement On Balance Of Payments In Turkey From 2005 Through Today

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 79 - 96, 01.12.2019

Emre Gökce , İsmail Cem Ay

https://doi.org/10.25229/beta.542732

Öz

Turkey’s journey to Europe has been gone through a tempestuous period until today after the Ankara Agrement signed in Ankara, in 1964 to establish an association between European Economic Community and Turkey. One of the major turning points in this journey of 54 years for Turkey as a candidate country was the linking to the Union with a Customs Union agreement. This linking made Turkey a unique country taking the Union’s policies into consideration without being an official EU member. Turkey’s economic model was closed till 1980. After this year, Turkey shifted its economy to an open economic model by the January 24 decisions. In this study, we assessed the effects of EU-Turkey Customs Union agreement on balance payments in Turkey from 2005 through today. Overall, Turkey’s import and export between 2005 and 2018 were increased by 10.9x and 11.4x respectively. On the other hand, foreign trade deficit was raised by 10.2x, followed by a deficit of accounts balance of 30.6x. Similarly, the part of EU in direct foreign investment to Turkey lowered from 78% down to 62%. In conclusion, we revealed that the Customs Union Agreement and accession negotiations after 2005 yielded no positive effects on Turkey’s balance payments. It seems that only way for Turkey to overcome these issues is to turn its legal rights accorded by the membership and Customs Union Agrement into advantages. To realize that, it has seen that Turkey needs to perform a new economic model based on the production.

Anahtar Kelimeler

EU, Customs Union, Balance of Payments, Turkey

Gümrük Birliği Antlaşmasının 2005 Yılı ve Sonrası Türkiye Ödemeler Bilançosuna Etkisi

Öz

Türkiye’nin AB ile 1964 yılında imzaladığı Ankara Anlaşması ile başlayan serüveni, günümüze kadar çalkantılı geçmiştir. Aday ülke konumunda olan Türkiye açısından 54 yıllık bekleyişin dikkat çekici dönüm noktalarından birisi ise GB’ne katılmasıdır. Türkiye bu yönüyle birliğin üye olmadan iktisadi bütünleşmesine dâhil olan ve iktisadi kararlarında AB’yi dikkate alması gereken tek ülkedir. 1980 yılına kadar kapalı ekonomik modeli uygulayan Türkiye, 24 Ocak kararları ile serbest piyasa ekonomisine hızlı bir geçiş yapmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’nin Birlik ile ilişkileri ve Gümrük Birliği Anlaşmasının 2005 yılı ve sonrası Türkiye ödemeler bilançosuna etkileri incelenmiştir. Türkiye’nin 2005-2018 döneminde ithalatı 10,9 kat, ihracatı 11,4 kat, dış ticaret açığı 10,2 kat ve cari denge açığı ise 30,6 katı artış göstermiştir. Benzer şekilde, Türkiye’ye gelen Doğrudan Yabancı Yatırımların içinde Avrupa Birliği’nin payı %78’den %62’ye gerilemiştir. Sonuç olarak, GB anlaşmasının Türkiye ödemeler bilançosu üzerinde olumlu etkileri olmadığı görülmüştür. Türkiye’nin bu durumdan çıkabilmesi ve GB anlaşmasından doğan haklarını avantaja çevirmesi gerekmektedir. Bunu da gerçekleştirmek için üretime dayalı bir ekonomik modele geçilmesinde fayda olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

AB, Gümrük Birliği, Ödemeler Bilançosu, Türkiye

Kaynakça

• ABB. (2011). 22 Haziran 1993 Avrupa Birliği Konseyi Kopenhag Zirvesi Sonuç Bildirgesi. Erişim tarihi: 08 Şubat 2011, https://www.ab.gov.tr/302.html.
• ABB. (2017). Diğer Kurum, Organ ve Ajanslar. Erişim tarihi: 12 Nisan 2017, https://www.ab.gov.tr/45635.html.
• ABTD. (2018a). AB’nin tarihçesi. Erişim tarihi: 2018, https://www.avrupa.info.tr/tr/abnin-tarihcesi-82.
• Akçay, E. Y. (2017). Pozitif Gündem ve Sonrasındaki Gelişmeler Işığında Türkiye-AB İlişkiler. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 19, 43-58.
• Akşemsettinoğlu, G. (2011). Avrupa Bütünleşme Projesinin ve Genişleme Sürecinin Değişen Dinamikleri. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 10 (1), 1-18.
• Ataman, M., Öztürk, M. (2016). Uluslararası Örgütlerin Devlet-İçi Çatışmalara Müdahale Edip Etmemesini Belirleyen Faktörler. Bilgi, 33, 103-135.
• Aysun, A. (2011). Gümrük Birliğinin Türkiye’nin Dış Ticareti Üzerine Etkisi: Panel Çekim Modeli Uygulaması (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Balıkesir.
• Bayraklı, E., Güngörmez, O. (2016). Avrupa Parlamentosu’nun Kararı ve Türkiye-AB İlişkilerinin Geleceği. SETA Perspektif,158, 1-6.
• Bilgesam. (2014). Gümrük Birliği Anlaşması süreci ve kapsamı. Erişim tarihi: Nisan 2014, http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-191-2014041056gumbirdisticaret.pdf.
• Demir, İ. (2006). Gümrük Birliği ve Türkiye’nin Rekabet Gücü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Konya.
• Denk, E. (2016). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları No: 6263, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi No: 1601, Uzerler Matbaacılık Sanayi Ltd. Şti., Ankara.
• Doğan, E. (2014). Türkiye’de Cari Açık Sorununun Yapısal Nedenleri ve Ekonomik Etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dal, Eskişehir.
• Efe, H. (2017). Avrupa Birliği’nin Türkiye’ye Yönelik Mali Yardımlarının Türkiye Açısında Önemi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, ICOMEP 2017/ Özel Sayı, 222-241.
• Erden-Kaya, E. (2016). “Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri Tarihi Süreci”, Avrupa Birliği ve Türkiye ile İlişkileri-İlişkilerin Siyasi, Askeri, Ekonomik ve Kültürel Çerçevesi, Ali
• Ayata, Murat Ercan (Edi.), Nobel Yayınevi, Ankara, s.379-393.
• Eşiyok, B. A. (2012). Türkiye Ekonomisinde Cari Açık Sorunu ve Nedenleri. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 49(569), 63-86.
• EVISA. (2011). Türkiye-AB Gümrük Birliği. Erişim tarihi: 2011, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-ab-gumruk-birligi.tr.mfa.
• Gündüz, O., Esengün, K. (2007). Gümrük Birliğinin Türkiye’nin Avrupa Birliği (15) İle Dış Ticareti Üzerine Etkileri. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 24 (1), 43-49.
• Güreşçi, E. (2006). Türkiye - Avrupa Birliği (AB) İlişkileri Sürecinde Kamuoyunun Tutumu ve Değerlendirilmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7 (1), 72-85.
• Güven, Y. (2008). Türkiye’de 1980 Sonrası Dönemde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Analizi ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 75-97.
• İKV. (2018). Tarihçe. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018, https://www.ikv.org.tr/ikv.asp?id=28.
• İnan, Ş. (2017). Bölgesel Entegrasyonların Ekonomi Politiği ve Tarihsel Evreleri-1. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (54), 852-866.
• Kapusuz, F. (2006). Avrupa Birliği’nin Uyum Sürecinin Türkiye Ekonomisine Etkileri: (1980-2006) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Bölümü, Isparta.
• Kılıç, S. (2014). Yazılı Basında Türkiye’nin AB Üyeliği Süreci: Hürriyet Gazetesi Örneği. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 13 (2), 87-109.
• Mor, H. (2010). Avrupa (Birliği) Bütünleşme Süreci ve Sorunları. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XIV, 499-541.
• Öz, E., Buyrukoğlu, S. (2017). Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Politikalarının Makroekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkisinin Ampirik Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 322-336.
• Özcan, M. (2016). Gümrük Birliği’nin Güncellenmesine İlişkin Avrupa Komisyonu
• Özer, M. A. (2009). Avrupa Birliğine Tam Üyeliğin Eşiğinde Türkiye. Yönetim ve Ekonomi, 16 (1), 89-105.
• Özsümer, S. (2016). Türkiye – Avrupa Birliği Gümrük Birliği Anlaşması ve Yeni Düzenlemeler. Erişim tarihi: Mart 2016, http://izto.org.tr/demo_betanix/uploads/cms/yonetim.ieu.edu.tr/6322_1462431663.pdf.
• Paksoy, S., Kılıç, S. B. (2013). Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde Türkiye’nin Üyelik Olasılığının Değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (2), 81-96.
• TCMB. (2018). Ödemeler Dengesi İstatistikleri. Erişim tarihi: Eylül 2018, http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/istatistikler/odemeler+dengesi+ve+ilgili+istatistikler/odemeler+dengesi+istatistikleri.
• Tepeli, E., Aydın, A. H. (2015). Avrupa Birliği Ve Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinin Gelişme Trendi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5 (1), 29-44.
• TUIC Akademik. (2010). Türkiye’nin Tam Üyelik Başvurusu ve Başvuruya AT Komisyonun Görüş Raporu. Erişim tarihi: 14 Aralık 2010, http://www.tuicakademi.org/turkiyenin-tam-uyelik-basvurusu-ve-basvuruya-at-komisyonun-gorus-raporu/.
• TUIC Akademik. (2012). Avrupa Birliği’nin Tarihsel Gelişimi. Erişim tarihi: 01 Haziran 2012, http://www.tuicakademi.org/avrupa-birliginin-tarihsel-gelisimi/.
• UPA. (212). AB-Türkiye İlişkilerinde Tarihi Süreç ve Ark Plan. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2012, http://politikaakademisi.org/2012/08/27/ab-turkiye-iliskilerinde-tarihi-surec-ve-arka-plani/.
• Vergil, H., Yıldırım, E. (2006). AB-Türkiye Gümrük Birliği’nin Türkiye’nin rekabet ortamı üzerine etkisi. İktisat İşletme ve Finans, 21(243), 67-80.
• YASED. (2018). World Investment Report 2018. Erişim tarihi: 2018, https://www.yased.org.tr/ReportFiles/2018/unctad-dunya-yatirim-raporu-sunumu-2018-yased.pdfYıldırım, E., Dura, C. (2007). Gümrük Birliğinin Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri Konusundaki Literatüre Bir Bakış. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28 (Ocak-Haziran 200), 141-177.