Milli Görüş ve Adalet ve Kalkınma Partisi: Süreklilikler ve Kopuşlar

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 266 - 280, 25.10.2020

Cevdet Coşkun Eda Yanar

Öz

Milli Görüş Hareketi, 1970’lerin başından itibaren Türkiye siyaset sahnesinde görünmüştür. Bu hareket tarafından kurulan, sırasıyla, Milli Nizam Partisi, Milli Selamet Partisi, Refah Partisi ve Fazilet Partisi katı laikçi cumhuriyet rejimiyle sorunlar yaşamış ve laik rejime tehdit oldukları iddiasıyla kapatılmışlardır. Söz konusu siyasi geleneğin kadro anlamında devamı olmakla birlikte ondan ayrı olduğunu iddia eden Adalet ve Kalkınma Partisi ise, kapatma davasına maruz kalmakla birlikte on sekiz yıldır iktidardadır. Bu çalışmada bu iki hareketin süreklilikleri ve kopuşları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla söz konusu partilerin program, beyannameleri, politika ve fiili uygulamaları incelenmiş, ayrıca siyasi anlamda partilerini aşan bir etkiye sahip figürler oldukları için bu iki hareketin liderleri Necmettin Erbakan ve Recep Tayyip Erdoğan’ın kişisel siyasi arka planı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada gerek Milli Görüş Hareketi gerekse de Adalet ve Kalkınma Partisi’nin İslamcı olmaktan çok milliyetçi-muhafazakâr bir yapıya sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adalet ve Kalakınma Partisi, Milli Görüş, Necmettin Erbakan, Recep Tayyip Erdoğan

Teşekkür

Bu çalışmanın yazımı esnasında daha iyi hale gelmesi için görüş ve önerilerini sunan Prof. Dr. Ahmet KARADAĞ ve Doç. Dr. Hakan ÖZDEMİR'e teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Akgün B. & Çalış, Ş.H. (2008). Türk Milliyetçiliğinin Terkibinde İslamcı Doz. T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (3. Baskı) (s. 584-600), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ak Parti 2002 Seçim Beyannamesi, (2002), Erişim Adresi: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/954/200304063.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (19.04.2020).
• Ak Parti Tüzüğü, (2002), Erişim Adresi: https://www.akparti.org.tr/media/279929/cep-boy.pdf, (19.04.2020).
• Akdoğan, Y. (2003), Muhafazakâr Demokrasi, Ankara: Ak Parti Yayınları.
• Akyüz, İ. (2016), “Adalet ve Kalkınma Partisi’nin din politikalarında etkili olan temel dinamikler”, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 2 (3), 38-58, Erişim Adresi: https://www.academia.edu/, (20.04.2020).
• Arpacı, I (2017), Türk Siyasetinde Erbakan, İstanbul: Kopernik Kitap.
• Bora, T. (2018), Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler (6. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulaç, A. (2010), Göçün ve Kentin İktidarı (Milli Görüş'ten Muhafazakâr Demokrasiye Ak Parti), İstanbul: Çıra Yayınları.
• Çaha, Ö. (2005), Ana Temalarıyla1980 Sonrası İslami Uyanış, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2. Baskı) (s. 476-492), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, R. (2005), Milli Görüş Hareketi, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2. Baskı) (s. 544-575), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çalmuk, F. (2005), Necmettin Erbakan, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2. Baskı) (s. 550-567), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Davutoğlu, A. (2001), Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu, İstanbul: Küre Yayınları.
• Erbakan, N. (1991), H.H. Ceylan (Yay. Haz.) Türkiye’nin Temel Meseleleri, Ankara: Rehber Yayıncılık.
• Erbakan, N. (2013), Davam: Ne yaptıysam Allah Rızası İçin Yaptım, Ankara: Milli Gazete Kitap Kulübü.
• Erbakan, N. (2019), Ü. Türk (Yay. Haz.) Milli Görüş İktidarı: Niçin ve Nasıl, Ankara: Mgv Yayınları.
• Göle, N. (2007), Batı Dışı Modernlik: Kavram Üzerine, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık (4. Baskı) (s. 56-67), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gülalp, H. (2003), Kimlikler Siyaseti: Türkiye’de Siyasal İslamın Temelleri, İstanbul: Metis Yayınları.
• Karadağ, A. & Çiçek, Z. (2015), Merkez-Çevre İlişkileri, A. Karadağ (Ed.) Türkiye’de Siyasal Hayat (s. 303-328), İstanbul: Bilsam Yayınları.
• Koyuncu, B. (2013), AK Parti’nin Ulusal Kimlik Vizyonunda İslam Unsuru: Türkiye’de Ulusal Kimlik-Din İlişkisi Üzerine Bir Örnek Olay İncelemesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Milli Nizam Partisi Kuruluş Beyannamesi, (1970), Erişim Adresi: http://www.esam.org.tr/pdfler/siyasi_dokumanlar/1%20MNP/MNP%201970%20Kuruluş%20Beyannamesi.pdf, (24.04.2020).
• Milli Nizam Partisi Parti Programı, (1970), Erişim Adresi: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/799/197600503.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (24.04.2020).
• Milli Selamet Partisi 1973 Seçim Beyannamesi, (1973), Erişim Adresi: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/815/197600578_1973.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (25.04.2020).
• Özdemir, H. (2015), 28 Şubat Süreci, Arifesi ve Ertesinde İki Milli Görüş Partisi: Refah Partisi (RP)-Fazilet Partisi (FP) (Karşılaştırmalı Bir Analiz), Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (2), 165-193. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/, (17.04.2020).
• Poyraz, F. (2010), Milli Nizam Partisinden Ak Parti’ye, T. Uzun (Ed.) İttihat ve Terakki’den Günümüze Siyasal Partiler (s. 311-338), Ankara: Orion Kitabevi.
• Sarıbay, A.Y. (1985), Türkiye’de Modernleşme, Din ve Parti Politikası: Milli Selamet Partisi Örnekolayı, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Sarıbay, A.Y. (2005), Milli Nizam Partisinin Kuruluşu ve Programının İçeriği, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2. Baskı) (s. 576-590), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekin, Y. & Okutan, Ç. (2011), Türk Siyasal Hayatı, Ankara: Orion Kitabevi.
• Yılmaz, S. (2016), Milli Görüş Hareketi: Toplumsal Hareketlerde Çerçeve Değişimi Etkisi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (4), 1164-1185, Erişim Adresi: https://www.acamedia.edu/, (13.04.2020).
• Tezel, Y.S. (2006), Tanzimat Sonrası İmparatorluk ve Cumhuriyet Türkiye’sinde “Muhafazakârlık” Sorunsalı: Devamlılıklar, Değişmeler ve Kırılmalar, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakârlık (3.Baskı) (s. 21-39), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Timetürk, (2020), “Haim Nahum kimdir?” Erişim adresi: https://www.timeturk.com/haim-nahum/biyografi-723161, (07.04.2020).
• T24 (2015), “Erdoğan: 400 milletvekilini verin ve bu iş huzur içinde çözülsün”, Erişim adresi: https://t24.com.tr/haber/cumhurbaskani-erdogan-gaziantepte-konusuyor,289627, (18.04.2020).
• Yavuz, H. (2005a), Milli Görüş Hareketi: Muhalif ve Modernist Gelenek, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2. Baskı) (s. 591-619), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, H. (2005b), Modernleşen Müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve AK Parti, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Yılmaz, M. (2005), Darbeler ve İslamcılık, T.Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (2. Baskı) (s. 632-639), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Youtube, (2019), “Kürt Meselesi Hakkında Neler Söyledi”, Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=xVSbtivEFrU, (11.04.2020).
• Zürcher, E.J. (2002), Y. S. Gönen (Çev.) Modernleşen Türkiye’nin tarihi, (12. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.