Hilafetten Saltanata Hilafet Anlayışında Meydana Gelen Dönüşüm Üzerine Genel Bir Bakış (Hulefâ-yı Râşidîn-Emevîler Dönemi)

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 54 - 68, 20.10.2022

Yusuf Kaya

Öz

Kelime anlamı itibariyle arkadan gelme ve ardıl olma anlamlarına gelen halifelik, kökeni itibariyle Medine’de Hz. Peygamber tarafından tesis edilen İslam devletinde Peygamber’in vefatı sonrası Sahabelerin, dini ve örfi kaynaklardan yararlanarak formüle ettiği siyasi yönetimin adıdır. Hz. Peygamberden sonra halifeliğe Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali seçim yoluyla gelmişlerdir. Ancak Muaviye b. Ebu Süfyan’ın hilafete gelişi ile başlayan Emevîler döneminde yine Muaviye’nin ilk olarak uyguladığı hilafetin babadan oğula geçmesi anlamına gelen veliahtlık sistemiyle beraber önceki dönemlerde uygulanan şûra yollu halife seçim modelinin mahiyetinde değişim söz konusu olmuştur. Bu çalışmada söz konusu veliahtlık sistemi bağlamında Emevîler döneminde halifeliğe aday gösterilen Emevî hanedanı mensuplarının hilafete gelme süreçleri ve dönemin Ehlü’l-hal ve’l-akd’in halife adayına yaptığı yardımlar, tavsiyeler üzerinden temel ilkeler belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Emevi Devleti, Halifelik, Veliahtlık, Ehlü’l hal ve’l-akd

Teşekkür

Bu makaleyi yazma sürecimde desteklerini esirgemeyen danışman hocama ve değerli arkadaşlarıma teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aksu, A. (2000). YEZİD B. VELİD’İN HAYATI VE HALİFELİĞİ. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (4), 289-304.
• Aycan, İ. (2004). Ebû Abdilmelik Mervân b. El-Hakem b. Ebi’l-Âs b. Ümeyye el-Ümevî. İçinde Mervân I (C. 29, ss. 225-227). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aycan, İ. (2005). MUÂVİYE b. EBÛ SÜFYÂN. İçinde Muâviye b. Ebû Süfyân (C. 1–30, ss. 332-334). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aycan, İ. (2014). Saltanata Giden Yolda Muaviye Bin Ebî Süfyan. Ankara: Ankara Okulu.
• el-Belâzûri, A. b. Yahyab. C. (1996). Ensâb-ul Eşraf (1. bs, C. 6). Beyrut: Dâr-ul Fikir.
• el-Belazuri, A. b. Yahyab. C. (2013). Futûhu’l Büldân (1. bs; M. Fayda, Çev.). İstanbul: Siyer Yayınları.
• el-Yakubî, E.-A. A. bin İ. bin C. bin V. bin V. (1384). Târîh-ul Yâ’kubî (C. 2). Necef: Mektebet-ül Haydariyye. Fığlalı, E. R. (1997). Hz. Hasan. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Halife bin Hayyât. (1405). Tarih-u Halife bin Hayyât (2. bs). Riyad: Dâr-u Tayyibe.
• İbn A’sem, E. M. A. (1411). Kitâb-ul Futuh (1. bs, C. 1-2). Beyrut: Dar-ul Edvâ.
• İbn Kesîr. (1417). El- Bidâye ve’n- Nihaye (1. bs, C. 13). Riyad: Dâr-ul Hicr.
• İbn Kuteybe, E. M. A. b. M. (2011). El-Meârif (3. bs). Beyrut: Dâr-ul Kütüb-ül İlmiyye.
• İbnü’l Esîr, A. (1407). El-Kamil fi’t-Tarih (1. bs, C. 3). Beyrut: Dâr-ul Kütüb-ül İlmiyye.
• Kurt, H. (2004). Ebû Abdilmelik Mervân b. Muhammed b. Mervân b. El-Hakem el-Hımâr el-Ümevî el-Ca‘dî. İçinde Mervân II (C. 29, ss. 227-229). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sarıçam, İ. (2015). Emevi- Haşimi İlişkileri (islam öncesinden Abbasilere Kadar) (4. bs). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Taberi, M. C. (1387a). Târîhu’t-Taberi (2. bs, C. 5). Mısır: Dâr-ul Me’arif.
• Taberi, M. C. (1387b). Târîhu’t-Taberi (2. bs, C. 7). Mısır: Dâr-ul Me’arif.
• Yıldız, H. D. (1988). Ebü’l-Velîd Abdülmelik b. Mervân b. El-Hakem. İçinde Abdulmelik b. Mervân (C. 1, ss. 266-270). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yiğit, İ. (2009). Sıffin Savaşı. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.