1923 TÜRK-YUNAN NÜFUS MÜBADELESİNİN SOSYAL VE PSİKOLOJİK İZLERİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 95 - 119, 30.03.2023

Yasemin Naz

Öz

Türk-Yunan nüfus mübadelesi sosyal ve psikolojik izleri barındıran çok boyutlu bir olgudur. Yaklaşık iki milyon Türk ve Rum vatandaşının yurtlarını terk etmelerini zorunlu kıldığından bu kapsamda ortaya çıkan sorun ve anlaşmazlıklar birtakım sosyal ve psikolojik olaylara sahne olmuştur. Türkler ve Rumlar açısından psikolojik anlamda dışlanmış bir toplum olarak yaşamalarına sebep olarak toplumsal hafızaya kazınan mübadele sorunu, toplumsal bütünleşmenin zıttı olarak dışlanma olgusunu da beraberinde getirmiştir. Dışlanmanın yarattığı duygular ise ait olma ihtiyacı (need to belong) ve benlik saygısını (self-esteem) koruma ihtiyacının zarar görmesine neden olmaktadır. Bu çalışmada mübadele ile birlikte yaşanan sorunların oluşturduğu süreçler kapsamında psikolojik ve sosyal izlere değinilerek farklı etkenleri bünyesinde barındıran bu olgu ile dışlanma, ötekileştirme, güvensizlik, değersizlik gibi ait olma ihtiyacını tehdit edebilen duygular ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dışlanma, Nüfus Mübadelesi, Öteki, Türk, Yunan.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Abayhan, Y. (2013). Sosyal Etki Kuramı Bağlamında Psikolojik Dışlanma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ağacı, E. (2016). “Dışlanmanın sosyal psikolojisi: grubundan dışlanan kişilerin psikolojisi bu deneyimden nasıl etkileniyor?”. 22 12, 2020 tarihinde https://evrimagaci.org/dislanmanin-sosyal-psikolojisi-grubundan-dislanan-kisilerin-psikolojisi-bu-deneyimden-nasil-etkileniyor-4220, adresinden alındı.
• Ak, G. (2014). Ege’deki Hayalet: Türk- Yunan Deniz Sınırı, Durum ve Etkiler. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, (20), 255-288.
• Aksu, F. (2014). Uyuşmazlık-Kriz Sarmalından Algı Değişimine Türkiye-Yunanistan İlişkileri. (Ed. M. Kaymakçı ve C. Özgün). Rodos ve İstanköy Türklüğü. İzmir: Riotkdd Yayınları.
• Alantar, Ö. Z. (2001). Türk Dış Politikasında Milletler Cemiyeti Dönemi, Türk Dış Politikasının Analizi. (Ed. F. Sönmezoğlu). 2.Baskı, İstanbul: Der Yayınevi.
• Ali, S. (1947). “Çirkince”, Sırça Köşk adlı yapıtta. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Alioğlu-Çakmak, G. (2018). Bir “Avrupa” Azınlığı Olarak Batı Trakya Türkleri. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 149-168.
• Arı, K. (2016). Suyun İki Yanı: “Mübadele”. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Arı, K. (2017). Türk Roman ve Öyküsünde ‘Mübadele’. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, I (1), 5-28.
• Arslaner, Ö. S. (2017). Zorunlu Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinin Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Iğdır Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 21-36.
• Baysal, F. (1944). Sarduvan. İstanbul: Semih Lütfi Erciyas Kitabevi.
• Boyraz, B. (2016). 1923 Yunanistan-Türkiye Nüfus Mübadelesi, Millileştirme Politikaları ve Güncellenen Türk Resim Sanatı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (8), 2707-2741.
• Çevik, A. & Çevik-Ersaydı, B. S. (2011). Türkiye-İsrail İlişkilerinde Psiko-politik Etkenler ve Toplumsal Algılar. Akademik Ortadoğu, 5 (2), 1-18.
• Düşgün, U. (2017). Yeni Vatanın Ötekileri: Mübadele Romanlarında Öteki Algısı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (48), 59-67.
• Erim, N. (1944). Milletlerarası Daimî Adalet Dîvanı ve Türkiye. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, II (I), Ankara.
• Fırat, M. (2001). 1923-1939 Yunanistan’la İlişkiler. Türk Dış Politikası Kurtuluş Savasından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. (Ed. B. Oran), Cilt-I, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gökçek, H. (2010). Ah Mana Mu. İstanbul: Pupa Yayınları.
• Gökçen, S. (2002). Türkiye-Yunanistan İlişkilerinde Temel Sorunlar. Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, (3), 143-170.
• Gürsoy, Z. (2015). Batı Trakya krizi. 21 12, 2020 tarihinde https://tdpkrizleri.org/index.php/1984-bat-trakya-krizi/1984-1989-bat-trakya-krizi-buetuenlesik-tablo, adresinden alındı.
• Hasan, B. (2013). Batı Trakya’daki Müslüman Türk Azınlığın Politizasyonu ve Mobilizasyonu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ismail, A. (2012). Yunanistan’da Azınlık Hakları: Batı Trakya Türk Azınlığı Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İlhan, R.S. & Çevik, A. (2003). Önyargıların Psikolojisi: Psikodinamik Bir Gözden Geçirme. Nesne Psikoloji Dergisi, 1 (1), 52-67.
• Kara, B. (2005). Dramatik Bir Huzur Mücadelesi: Mübadele. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (1), 187-198.
• Karataş, E. & Yıldız, İ. (2020). Acıyı Damıtma Sanatı: Toplumsal Bellek ve Ahmet Yorulmaz’ın Eserlerinde Mübadele. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 5 (1), 28-51.
• Kula, S. & Çakar, B. (2015). Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi Bağlamında Toplumda Bireylerin Güvenlik Algısı ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki. Bartın Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (12), 191-210.
• Lotfi, A., Kabiri, S. & Ghasemlou, H. (2013). Değerler Değişimi ve Kuşaklararası Çatışma: İran Khoy Kenti Örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), 93-113.
• Millas, H. (2003). Yeniden Kurulan Yaşamlar Sempozyumu. 7-8 Kasım, İstanbul. Müftüler, H. G. (2019). Parsons Sistem Teorisi Açısından Kuşaklar Arası İlişkilerde Çatışma ve Dayanışma. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 100-133.
• Onur, F. H. (2003). Öteki Sorunsalının ‘Alterite’ Kavramı Çerçevesinde Yeniden Okunması Üzerine Bir Deneme. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21 (2), 255-277.
• Oral, Ü. (2009). Küçük Mehmetçikler. İstanbul: Bilgecan Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2017). Her mübadele bir yaradır, izi kalır. 14 06, 2020 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ilber-ortayli/her-mubadele-bir-yaradir-izi-kalir-40568075 adresinden alındı.
• Özcan, H. (2017). Lozan Konferansı Tutanakları ve Arnavutluk’un Atina Büyükelçiliği Raporları Temelinde Mübadelede Yunanistan’daki Müslüman Arnavutların Durumu. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, (25), 50-79.
• Özgür, N. (2019). Bulgaristan Göçmeni Yetişkinlerde Travmanın Kuşaklar Arası Aktarımı ile Benlik Saygısı Arasındaki İlişkide Sosyal Desteğin Rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özsoy, İ. (2007). İki Vatan Yorgunları: Mübadele Acısını Yaşayanlar Anlatıyor. Ankara: Bağlam Yayıncılık.
• Özsüer, E. (2015). Tarihin “Öteki” Yüzü: Türkiye ve Yunanistan Örneğinde Tarihi Yeniden Algılamak. Turkish History Education Journal, 4 (2), 165-201.
• Sami, Ş. (2010). Kamus-ı Türki. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Sepetçioğlu, T. E. (2014). İki Tarihsel “Eski” Kavram, Bir Sosyo-Kültürel “Yeni” Kimlik: Mübadele Nedir, Mübadiller Kimlerdir? Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180 (180), 49-84.
• Solak, Ç. & Teközel, M. (2019). Sosyal Dışlanma Olgusu Üzerine Genel Bir İnceleme. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (4), 293-315.
• Şenışık, P. (2016). 1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi: Erken Cumhuriyet Döneminde Modern Devlet Pratikleri ve Dönüşen Kimlikler, Studies of the Ottoman Domain, 6 (10), 84-120.
• Tanrıdağ, O. (2005). Sosyal Nörobilim. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Teres, E. (2010). Gönderden İnmeyen Bayrak. İstanbul: Muştu Yayınları.
• Uysal, M. (2007). 1930-1938 Dönemi Türkiye-Yunanistan İlişkileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Uzun, H. (2004). 1919-1950 Yılları Arasında Türkiye-Yunanistan İlişkileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2), 35-50.
• Verhás, E. (2019). Batı Trakya’daki Türk Azınlık: Uzun Yıllardır Süren Hak ve Tanınma Mücadelesi. 8. Baskı, Minority Rights Group Europe.
• Wallace, R. A. & Wolf, A. (2004). Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Geleneğin Geliştirilmesi. (Çev. L. Elburuz ve M. R. Ayas), İzmir: Punto Yayınları.
• Yalçın, K. (2011). Emanet Çeyiz: Mübadele İnsanları. İstanbul: Bir Zamanlar Yayıncılık.
• Yorulmaz, M. (2014). Değişen Uluslararası Güvenlik Algılamaları Bağlamında Türkiye-Yunanistan İlişkilerinde “Değişmeyen” Güvenlik Paradoksu. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 3 (1), 103-135.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi BOA., HR.SYS.2730/11.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA.030.18.01.02/12.48.18. (5 Temmuz 1930).
• (BCA., 272.00.12/40.40.3).
• (BCA.,030.18/11.43.17).
• (BCA., 030.18/12.63.14).
• (BOA., HR.SYS.2730/11).
• (https://sozluk.gov.tr/).