MODERN ÜTOPYACI DÜŞÜNÜRLERİN İDEAL KENT ARAYIŞLARI

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 465 - 494, 17.10.2023

O. Erdal Şahin

Öz

İdeal kentler, insanların hayalini kurdukları mutlu ve yaşanabilir mekansal tasarımlardır. Bu çalışmada, modern ütopyacı düşünürlerin mutlu ve yaşanabilir toplumsal mekân olan ideal kent tasarımları incelenmiştir. Çalışmanın amacı, modern ütopyacı düşünürlerin ideal kent arayışlarının modern süreçte nasıl geliştiğini ortaya koymaktır. 18. yüzyılda başlayan sanayileşme ile birlikte yeni kapitalist süreçlerin batıda gelişen ütopik kent modellerine yansıdığı görülmüştür. Bu açıdan modern ütopyacı düşünürler, gelişmiş sanayi toplumların ihtiyaçlarını karşılamak ve kentsel düzenin eksik, yetersiz ve kötü yapısına karşılık alternatif yeni kentsel modeller geliştirmişlerdir. Geliştirilen modeller ile eskimiş kentsel dokunun kısmi ıslahı değil, kentlerin bütünüyle dönüştürülmesi amaçlanmıştır. Yaşanan değişimlerle birlikte kentlerin düzensiz alanları modern hale getirilmeye çalışılmıştır. Ütopyacı düşünür ve planlamacılar, kentlerin eski kötü yapılarını yıkarak modern yapılar inşa etmeye çalışmış, sokak ve caddeleri ise düz ve açık hale dönüştürmeye gayret etmişlerdir. 19. ve 20. yüzyılın kent planlamacılarının, iktisadi ve toplumsal değişimi gözeterek yapmış oldukları ütopik tasarımlar, ideal kent arayışları olarak ortaya konmuştur. Nihayetinde bu arayışlar, imkansız ve belirsiz hayaller olmanın ötesine geçerek kentsel düzeni ideal şekilde değiştirebilecek tasarımlar olmuştur.

Anahtar Kelimeler

ideal kent, ütopya, ütopyacı düşünürler, tasarım, mekan

Kaynakça

• Bacon F. (2008). Yeni Atlantis, (çev. Ç. Dürüşken). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Bayka, M. H., (2011). Ütopya ya da Başka Bir Dünyanın Olabilirliği Üzerine. Güneş Ülkesi, içinde (7-20). (çev. S. Bağdatlı). İstanbul: Say Yayınları.
• Berman, M. (2013). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, (çev. Ü. Altuğ, B. Peker). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Campanella, T. (2011). Güneş Ülkesi, (çev. S. Bağdatlı). İstanbul: Say Yayınları.
• Dostoğlu, N. T. (1988). Utopia and Determinism: Architectural Determinstic Thinking in Urban Utopias. METU Journal of Faculty of Architecture, 8 (2), 143-152.
• Dougherty, J. (1981). Broadacre City: Frank Lloyd Wright’s Utopia. Centennial Review, 25 (3), 239-256.
• Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediyye, (Cilt 2-3-4). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Fishman, R. (2016). Yirminci Yüzyılda Kent Ütopyaları, (çev. D. Toprak). İstanbul: Daimon Yayınları.
• Giedion, S. (1959). Space, Time and Architecture: The Growth of a New Tradition, Cambridge: Harvard University Press.
• Harvey, D. (2008). Umut Mekânları, (çev. Z. Gambetti). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin Durumu, (çev. S. Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin Mekânları, (çev. B. Kıcır vd.,). İstanbul: Sel Yayınları.
• Harvey, D. (2019). Paris Modernitenin Başkenti, (çev. B. Kılınçer). İstanbul: Sel Yayınları.
• Howard, E. (1902). Garden Cities of To-Morrow, London: Swan Sonnenschein & Co.
• Jacobs, J. (2011). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı, (çev. B. Doğan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kostof, S. (2007). Majesteleri Kazma Yıkımın Estetiği. Şehirler ve Sokaklar, (ed. Z. Çelik, vd., çev. B. Altınok), (ss.15-34). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Kumar, K. (1990). Utopian Thought and Communal Practice: Robert Owen and the Owenite Communities. Theory and Society, 19 (1), 1-35.
• Kumar, K. (2003). Aspects of the Western Utopian Tradition. History of the Human Sciences, 16 (1), 63-67.
• Kumar, K. (2005). Ütopyacılık, (çev. A. Somel). Ankara: İmge Kitapevi.
• Le Corbusier (2014). Şehircilik, (çev. P. Kotas). İstanbul: Daimon Yayınları.
• Miles, M. (2007). Urban Utopias: The Built and Social Architectures of Alternative Settlements, London and New York: Routledge.
• More, T. (2000). Utopia (Mina Urgan’ın incelemesiyle), (2.b., çev. V. Günyol, vd.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mumford, L. (1922). The Story of Utopias, New York: Boni and Liveright Inc.
• Mumford, L. (1961). Bahçe Şehirler ve Modern Şehir Planlaması. (çev. R. Keleş). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 16 (4), 175-187.
• Mumford, L. (1965). Utopia, the City and the Machine. Daedalus, 94 (2), 271-292.
• Mumford, L. (2007). Tarih Boyunca Kent, (çev. G. Koca, T. Tosun). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Owen, R. (2006). Yeni Toplum Görüşü ve Lanark Raporu, (çev. L. Akalın). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Ragon, M. (2010). Modern Mimarlık ve Şehircilik, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Richardson, B. W. (1876). Hygeia, a City of Health, London: Macmillan and Co.
• Rosenau, H. (2007). The Ideal City, Its Architectural Evolution in Europe, London: Routledge.
• Steintrager, J. (1969). Plato and More’s Utopia. Social Research, 36 (3), 357-372.
• Tafuri, M. (1976). Architecture and Utopia: Design and Capitalist Development, London: The MIT Press.
• Ward, S. V. (2002). Ebenezer Howard: His Life and Times. Form Garden City to Green City, (ed. K. C. Parsons, D. Schuyler), (ss.14-37). Baltimore: The Johns Hopkins University Press.