Türkiye’de Ulus Devletin Dönüşümü: Çok Kültürcü Açılımların Sebepleri ve Sonuçları, 2004-2013

Yıl 2018, Sayı: 1, 74 - 101, 20.06.2018

Şener Aktürk

Öz

Bu makalede, 2004-2013 yılları arasında Türkiye’de devle-tin etnik politikalarının değişim süreci, bilhassa 42 Avrupa ülke-sinde devletin etnik politikalarının bir değerlendirmesi çerçevesinde ve Türkiye’de 1950’li yıllardan itibaren bu konudaki siyasi talepler ve reform denemeleriyle karşılaştırmalı olarak açıklanmaktadır. 42 Avrupa ülkesine odaklanmakla birlikte 172 ülkede etnik çeşitliliğe yönelik dokuz farklı devlet politikasının genel bir değerlendirmesi çerçevesinde, üç değişik ulus devlet modeli tanımlanmakta, Türkiye ise tarihsel olarak Fransa’yla özdeşleştiri-len anti-etnik ulus devlet modelini benimseyen ülkelerden biri olarak sınıflandırılmaktadır. 1950’li yıllardan itibaren toplumdan gelen taleplere rağmen Türkiye’de devlet nezdinde etnik politika değişikliğinin gerçekleşemediği bazı tarihsel dönemeçler irdelenmektedir. 2004-2013 döneminde, devlet televizyonunda beş azınlık dilinde yayın yapılması, sadece Kürtçe yayın yapan TRT 6’nın ihdası ve devlet okullarında altı azınlık dilinde seçmeli ders verilmeye başlanması gibi çok etnili modele dönüşüm yönünde gerçekleştirilen reformların sebepleri ve sonuçları, karşılaştırmalı tarihsel analiz ve süreç takibi yöntemiyle açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

etnik politikalar, ulus devlet, çok kültürcülük, din, kürt meselesi

Kaynakça

• Aktürk, Şener (2012), Regimes of Ethnicity and Nationhood in Germa-ny, Russia, and Turkey, New York: Cambridge University Press. Aktürk, Şener (2008), “Türkiye Siyasetinde Etnik Hareketler: 1920-2007”, Doğu Batı, 44: 43-74. Ata, Kelime (2007), Alevilerin İlk Siyasal Denemesi: Türkiye Birlik Partisi (1960-1980), Ankara: Kelime Yayınları. Bowker, Geoffrey C. and Susan Leigh Star (2000), Sorting Things Out: Classification and Its Consequences, Cambridge: MIT Press. Brubaker, Rogers (1992), Citizenship and Nationhood in France and Germany, Cambridge: Harvard University Press. Çalmuk, Fehmi (2001), Erbakan’ın Kürtleri: Milli Görüş’ün Güneydo-ğu Politikası, İstanbul: Metis. Dündar, Fuat (2001), İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Poli-tikası, 1913-1918, İstanbul: İletişim. Esin, Numan (2005), Devrim ve Demokrasi: Bir 27 Mayışçının Anıları, İstanbul: Doğan Kitap, s.158’den aktaran Emre Aköz (2007), “Adnan Menderes’in Kürt Çözümü”, Sabah, 2 Kasım 2007. Gürcanlı, Zeynep (2013), “Öcalan’ın Mesajının Şifreleri”, Hürriyet, 21 Mart 2013, http://www.hurriyet.com.tr/gundem/22868814.asp (Erişim Tarihi: 03.02.2016). Hanioğlu, M. Şükrü (2011), Atatürk: An Intellectual Biography, Prince-ton: Princeton University Press. Hirsch, Francine (2005), Empire of Nations: Ethnographic Knowledge and the Making of the Soviet Union, Ithaca: Cornell University Press. Joppke, Christian and Zeev Roshenhek (2001), Ethnic-Priority Immi-gration in Israel and Germany: Resilience versus Demise, San Do-menico: EUI Working Paper Series. Karpat, Kemal H. (2010), Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, İstanbul: Timaş. Karpat, Kemal H. (1982). “Millets and Nationality: The Roots of the In-congruity of Nation and State in the Post-Ottoman Era”, in (eds.) Benja-min Braude ve Bernard Lewis (1982), Christians and Jews in the Ot-toman Empire: The Functioning of a Plural Society, Volume 1, New York: Holmes and Meier Publishers, pp.141-169. Kutlay, Naci (2005), Türk Siyasal İslamcılığında Kürt Damarları, An-kara: Beybun. Kymlicka, Will (1995), Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights, New York: Oxford University Press. Lijphart, Arend (1968), The Politics of Accommodation: Pluralism and Democracy in the Netherlands, Berkeley: University of California Press. Lijphart, Arend (1977), Democracy in Plural Societies: A Comparative Exploration, New Haven: Yale University Press. Martin, T. D. (2001), Affirmative Action Empire: Nations and Nation-alism in the Soviet Union, 1923-1939, Ithaca: Cornell University Press. Özgür Baklacıoğlu, Nurcan (2011), Dış Politika ve Göç: Yugoslav-ya’dan Türkiye’ye Göçlerde Arnavutlar (1920-1990), İstanbul: Derin. Rıza Nur (1992), Hayat ve Hatıratım (Üç Cilt), İstanbul: İşaret. Türkiye Büyük Millet Meclisi, “I. Menderes Hükümeti Programı”. http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP19.htm (Erişim Tarihi: 03.02.2016). Türkiye Büyük Millet Meclisi, “Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri, 1965 Yılı Genel Seçimlerinde TÜRKİYE İŞÇİ PARTİSİ (1961-1971) AVNİ ERAKALIN’nın İl Bazında Aldığı Oy ve Oranları”. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/secimler.secim_parti_iller?p_secim_yili=1965&p_parti=39 (Erişim Tarihi: 03.02.2016). Türkiye Büyük Millet Meclisi, “Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri, 1977 Yılı Genel Seçimlerinde MİLLİ SELAMET PARTİSİ’nin İl Bazında Aldığı Oy ve Oranları”. http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/secim_sorgu.secim_parti_iller?p_secim_yili=1977&p_parti=32 (Erişim Tarihi: 03.02.2016). Walker, Edward W. (2003), Dissolution: Sovereignty and the Breakup of the Soviet Union, Lanham: Rowman and Littlefield. Weber, Eugen (1976), Peasants into Frenchmen: The Modernization of Rural France, 1870-1914, Stanford: Stanford University Press. Yavuz, M. Hakan (2001), “Five Stages of the Construction of Kurdish Na-tionalism in Turkey”, Nationalism and Ethnic Politics, 7 (3): 1-24. Yerasimos, Stefanos (2000), Kurtuluş Savaşı’nda Türk-Sovyet İlişkileri 1917-1923, İstanbul: Boyut. Zeveleva, Olga (2014), “Political Aspects of Repatriation: Germany, Rus-sia, Kazakhstan: A Comparative Analysis”, Nationalities Papers, 42 (5): 808-827. “Erdoğan ‘Andımız’ın Neden Kaldırıldığını Açıkladı”, Milliyet, 8 Ekim 2013. http://www.milliyet.com.tr/erdogandan-partililere-gonderme/ siya-set/ detay/1774517/default.htm (Erişim Tarihi: 03.02.2016). “Lazca Seçmeli Ders Oldu”, Sabah, 13 Eylül 2013. http://www.sabah.com.tr/egitim/2013/09/13/lazca-secmeli-ders-oldu (Erişim Tarihi: 03.02.2016). “OHAL Neydi?”, Cumhuriyet, 24 Haziran 2010. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/156626/OHAL_neydi__.html (Erişim Tarihi: 03.02.2016). “Yaşayan Diller ve Lehçeler Dersini 85 bin Öğrenci Seçti”, Hürriyet, 25 Ocak 2015. http://www.hurriyet.com.tr/egitim/28045465.asp (Erişim Ta-rihi: 03.02.2016).