Klasik Türk Şiirinde Terkiplerdeki Somutlaştırma ve Duygu Aktarımı

Yıl 2021, Sayı: 97, 79 - 108, 22.04.2021

Handan Belli Cafer Mum

https://doi.org/10.12995/bilig.9704

Cited By: 1

Öz

Edebî dilde somut ve soyut olanın anlatımında benzetmelere başvurulur. Soyut olanın anlatımında yapılan benzetmeler aynı zamanda birer somutlaştırmadır. Şiirde somutlaştırmaların benzetme yoluyla ve daha çok terkip/tamlama gibi yapılar kullanılarak oluşturulduğu görülmüştür. Klasik Türk şiirindeki terkiplerde somutlaştırma, şairin beyitte oluşturmak istediği hayal ile doğrudan ilgili olup, şiirin kilit taşı görevindedir. Bu çalışmada, klasik Türk şiirinde hemen hemen her şairde rastlanan terkiplerle yapılmış somutlaştırmalar ele alınmıştır. Nâilî ve Neşâtî gibi Sebk-i Hindî şairlerinin yanı sıra Fuzûlî ve Bâkî gibi klasik üslubu benimseyen şairlerden de örnekler seçilerek farklı üsluba sahip şairlerde terkiplerle yapılan somutlaştırma ve duygu aktarımları görülmek istenmiştir. Terkipler aracılığıyla somutlaştırmaların yanında soyut olan duyguların aktarımı da etkili bir şekilde yapılmaktadır. Çalışmanın sonucunda sanatsal dil kullanımlarının gerçekleştiği terkiplerde somutlaştırma ve duygu aktarımı yapılırken şair muhayyilesinin şiire nasıl yansıdığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, terkip, soyut, somutlaştırma, duygu aktarımı

The Concretization and Conveying of Emotion in the Poetic Compounds of Classical Turkish Poetry

Öz

Within the literary language, it is referred to analogies in the expression of concrete and abstract. Analogies made in the narrative of the abstract are also concretization at the same time. In poetry, it is seen that the concretizations are made by analogy or by using structures such as compounds. Concretization in classical Turkish poetic forms in poetic compounds is directly related to the imagination that the poet wants to create in his poem, and it is the keystone of the imagination in couplet. This article specifically made classical Turkish poetry with classical compositions encountered in almost every poet in Turkish poetry concretization studies are discussed. In addition to Sebk-i Hindî poets such as Nâilî and Neşâtî, it is also desired to see examples of poetry adopting classical styles such as Fuzûlî and Bâkî, and the situation in different periodic styles of the subject of embodying them. The method of concretization especially has been preferred in the conveying of emotions by poetic compounds and many things have been able to be stated with a few words in these concretizations. Besides these compounds by means concretizations in poetry transmission of emotions done effectively the transfer of abstract emotions. In classical Turkish poetry, while conveying of emotion is made it is seen that the imagination of the poet reflects to the poetry, in the poetic compounds in which artistic language usage is realized.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish poetry, poetic compound, abstract, concretization, conveying of emotion

Kaynakça

• Aksan, Doğan. Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Be-Ta Basım Yayım, 1993.
• Belli, Handan. Klasik Türk Şiirinde Terkiplerin Edebî Yönü (Fuzûlî, Bâkî, Nâilî ve Neşâtî Örneği). Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi, 2017.
• Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Cümle Kuruluşu ve Tercüme Tekniği. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 2009.
• Demirel, Şener. “17. Yüzyıl Sebk-i Hindî Şairlerinden Nâilî ve Fehîm’in Şiirlerinde Soyutlama veya Alışılmamış Bağdaştırmalar.” Eski Türk
• Edebiyatı Çalışmaları I. Sözde ve Anlamda Farklılaşma: Sebk-i Hindî, ed. Hatice Aynur vd., Turkuaz Yayınları, 2006, ss. 34-89.
• Doğan, Orhan. Sağlık Bilimleri Alanında Davranış Bilimleri. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 1999.
• Hacızade, Naile. Bilişsel Dilbilim Açısından Duyguların Dili. Çizgi Kitabevi Yayınları, 2012.
• İbn Sînâ. el-Hatâbe min Kitâbi’ş-şifâ. Thk. M. Selim Sâlim, 1954.
• Gemuhluoğlu, Zeynep. “Metaforların Kognitif İçeriklerinin Felsefe ve Şiir Dili Açısından İncelenmesi -Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd Örnekleri-.” M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, vol. 34, no. 1, 2008, ss. 121-144.
• İpekten, Haluk, haz. Nailî Divanı. Akçağ Yayınları, 1990.
• İz, Mahir. Tasavvuf Mâhiye, Büyükleri ve Tarikatler. Haz. Ertuğrul Düzdağ. Kitabevi, 2012.
• Kaplan, Mahmut, haz. Neşâtî Divanı. Akademi Kitabevi, 1996.
• Karahan, Leyla, ve Dilek Ergönenç, haz. Hüseyin Cahit, Türkçe Sarf ve Nahiv. TDK Yayınları, 2000.
• Karahan, Leyla, ve Ülkü Gürsoy, haz. Tâhir Kenân, Kavâid-i Lisân-ı Türkî. TDK Yayınları, 2004.
• Korkmaz, Zeynep. Gramer Terimleri Sözlüğü. TDK Yayınları, 1992.
• Korkut, Ece. “Şiirde Duygu Değeri ve ‘Aşk’.” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, no. 12, 1996, ss. 31-35.
• Küçük, Sabahattin, haz. Bâkî Divanı. TDK Yayınları, 1994.
• Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü (MTTS). Ed. Zafer Erginli, Kalem Yayınevi, 2006.
• Mum, Cafer. Halepli Edîb Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Cinaslar Sözlüğü). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2004.
• Parlatır, İsmail, haz. Fuzulî Türkçe Divanı. Akçağ Yayınları, 2012.
• Pürcevâdî, Nasrullah. Can Esintisi İslam’da Şiir Metafiziği. Çev. Hicabi Kırlangıç, İnsan Yayınları, 1998.
• Saraç, M. A Yekta. “Tasavvuf Edebiyatında İçki Kavramına Giriş ve Yunus Emre Örneği.” İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, no. 10, 2000, ss. 135-154.
• Şahinoğlu, M. Nazif. Farsça Grameri Sarf ve Nahiv. Kitabevi, 1997.
• Tekin, Arslan. Edebiyatımızda Terimler. Elips Yayınları, 2006.
• Türk Dil Kurumu (TDK). Türkçe Sözlük. TDK Yayınları, 2011.
• Türkay, Kaya, haz. Halid Ziya Uşaklıgil, Kavâid-i Lisân-ı Türkî (Türkçe Dil Bilgisi). TDK Yayınları, 1999.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Kabalcı Yayınevi, 1996.
• Yıldırım, Ali. “Nedim’in Şiirlerinde Somutlaştırma.” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 12, no. 2, 2002, ss. 211-218.
• Yıldırım, Ali. “Renk Simgeciliği ve Şeyh Gâlib’in Üç Rengi.” Millî Folklor, no. 72, 2006, ss. 129-140.