Bir Mikro Tarih Anlatısı Olarak Ahtem Seitablayev Sineması’nda Kırım Tatar Toplumunun Temsili

Yıl 2022, Sayı: 102, 73 - 96, 27.07.2022

Selin Süar Oral

https://doi.org/10.12995/bilig.10204

Öz

1990’lardan itibaren kimlik kavramının birçok disipline etki etmesi sonucu gündelik olayların ve sıradan insanlarının hikayelerinin anlatıldığı; makro anlatıda ötekileştirilen, edilgen kılınan veya yok sayılan yerel kültürlerin ve farklı kimliklerin temsillerinin dolaşıma sokulduğu bir süreç başlamıştır. Bir iletişim biçimi ve popüler medya ürünü olarak sinema, kitlesel ve tecimsel boyutu nedeniyle makro tarih anlatısı üzerinden ilerleyerek hâkim ideolojilerin etkileriyle yapılandırılmış, ancak bağımsız sinemanın yükselişe geçmesiyle birlikte yeni temsil olanakları ortaya çıkmıştır. Bu çalışma, sinema alanyazınında alternatif bir söylem oluşturarak mikro tarih anlatısı kuran Ahtem Seitablayev’in yönetmenliğini üstlendiği Kaytarma (Khaytarma/ Хайтарма) ve Başkasının Duası (Chuzhaya Molitva/ Чужа Молитва) filmleri üzerinden Kırım-Tatar toplumunun popüler medyadaki temsiline odaklanmakta ve toplumun baskın kültürel yapısını eleştirel bir söylemle analiz etmeye çalışmaktadır. Amaçlı örnekleme olarak seçilen filmler, yönetmenin İkinci Dünya Savaşı esnasında Kırım Tatar halkının üstlendiği roller açısından resmi tarih alanında bilinmeyen öykülere ışık tutması sayesinde egemen söylemin dışında kalan mikro tarih anlatısına zemin oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel iletişim, Mikro tarih, Kırım Tatar, sinema, kimlik, temsil.

Kaynakça

• Abisel, Nilgün. Popüler Sinema ve Türler. İkinci Baskı, Alan Yayınları, 1999.
• Assmann, Jan. Kültürel Bellek. Çev. Ayşe Tekin, Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Aydıngün, Ayşegül, ve İsmail Aydıngün. Kırım Tatarlarının Vatana Dönüşü: Kimlik ve Kültürel Canlanma. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Bell, David A. “Total History and Microhistory: The French and Italian Paradigms.” A Companion to Western Historical Thought, ed. Lloyd Kramer, ve Sarah Maza, Blackwell, 2006, pp. 262-276.
• Carlyle, Thomas. Critical and Miscellaneous Essays: Collected and Republished. Springer, 1952.
• Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar? Çev. Aleaddin Şenel, Ayrıntı Yayınları, 1999.
• Çandarlı Şahin, Aslı. “Bir İstila Bir Dönüşüm: Moğol İstilasının Kuman/Kıpçaklara Etkisi”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, no. 5, vol. 10, 2017, ss. 181-190.
• Çetin Erus, Zeynep (2007). “Manifestolardan Günümüze Üçüncü Sinema Tartışmaları.” Üçüncü Sinema ve Üçüncü Dünya Sineması, ed. Esra Biryıldız, ve Zeynep Çetin Erus. Es Yayınları, 2007, ss. 19-50.
• Duruel Erkılıç, S. Türk Sinemasında Tarih ve Bellek. DeKi Yayınları, 2014.
• Emiroğlu, Akif. “Political Relations Between Ottoman Empire And The Crimean Khanate in Ottoman Archives.” The Journal of Academic Social Science, no. 5, vol. 61, 2017, ss. 357-368.
• Ersoy, İlhan. “Kırım Tatar Müzik Geleneğinde Taşıyıcı Bir Unsur Olarak Kırım Tatar Kadınları: ‘Apakaylar’ ve ‘Kartanaylar’.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, no. 5, vol. 8, 2016, ss. 2390-2406.
• Faroqhi, Suraiya. “Padişahın Toplumsal ve Siyasal Seçkinlerle Karşı Karşıya Gelen Sıradan Tebaası: Hikâyelerini Ortaya Çıkarabilir miyiz?” İmparatorluğun Öteki Yüzleri Toplumsal Hiyerarşi ve Düzen Karşısında Sıradan Hayatlar, der. Fırat Yaşa, KÜY Yayınları, 2020, ss. 13-50.
• Foucault, Michel. Toplumu Savunmak Gerekir. Çev. Şehsuvar Aktaş. YKY, 2001.
• Foucault, Michel. Entelektüelin Siyasi İşlevi. Çev. Işık Ergüden, Osman Akınhay, ve Ferda Keskin, Üçüncü Basım, Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Fritsche, Maria. The American Marshall Plan Film Campaign and the Europeans: A Captivated Audience? Bloomsbury, 2018.
• Ginzburg, Carlo. Tahta Gözler: Mesafe Üzerine Dokuz Düşünce. Çev. Aysun Şişik, Metis Yayınları, 2009.
• Ginzburg, Carlo. Peynir ve Kurtlar. Çev. Ayşen Gür, Dördüncü Basım, Metis Yayınları, 2011.
• Ginzburg, Carlo. “Our Words, and Theirs: A Reflection on the Historian’s Craft, Today.” Cromohs - Cyber Review of Modern Historiography, vol. 18, 2013, ss. 97-114.
• Gürseler, Ceren. “Rusya Federasyonu’nda Azınlık Politikaları ve Kırım Tatarları.” Karadeniz Araştırmaları, no. 46, 2015, ss. 61-77.
• İnalcık, Halil. “Struggle for East-European Empire: 1400-1700-the Crimean Khanate, Ottomans and the Rise of the Russian Empire.” The Turkish Yearbook, vol. XXI, 1982, ss. 1-16.
• İnalcık, Halil. Kırım Hanlığı tarihi üzerine araştırmalar, 1441-1700, ed. Emre Yalçın, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2017.
• Jesse, Paul. “What is Microhistory?” Social Evolution & History, vol. 17, no. 2, 2018, pp. 64-82.
• Kavoğlu, Samet. “Meşrulaştırma Aracı Olarak Medya: Rusya’nın Kırım’ı İlhakı Üzerine Bir İnceleme”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, no. 50, 2020, ss. 97-117.
• Kırımlı, Hakan. “Kırım: Rus İşgali Dönemi”. İslam Ansiklopedisi, 25. cilt, 2002, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 458-468.
• Kireçci, M. Akif, ve Selim Tezcan. Kırım’ın Kısa Tarihi. İnceleme-araştırma dizisi Yayın No: 24, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Koçak, Muhammed. “Rusya’nın İlhakı Sonrası Kırım ve Kırım Tatarları.” Seta Perspektif, no. 45, 2014, ss. 1-8.
• Koçak, Mustafa. “Self Determinasyon Hakkı ve Self Determinasyon Hakkı Teorileri.” DÜHFD, no. 23, vol. 38, 2018, ss. 85-148.
• Magnússon, Sigurður Gylfi, and István M. Szijártó. What is Microhistory?: Theory and Practice. Routledge, 2013.
• Meier, Christian. “Makro ve Mikro Tarih İlişkisi Üzerine Notlar.” MEMLEKET Siyaset Yönetim, Çev. Doğan Gün, no. 7, vol. 18, 2012, ss. 100-125.
• Miranda, Francisco. “Luis González An Invitation to Micro-History.” Voices of Mexico, vol. 67, 2004, pp. 141-142.
• Muir, Edward, and Ruggiero Guido. Microhistory and the Lost Peoples of Europe: Selections from Quaderni Storici. Çev. Eren Branch, Johns Hopkins University Press, 1991.
• Nichols, James L. “Pickett’s Charge: A Microhistory of the Final Attack at Gettysburg, July 3, 1863. By George R. Stewart.” Journal of American History, vol. 46, no. 4, 1960, ss. 722–724.
• Orta, Nermin. “Hollywood sinemasına karşı Avrupa film politikaları ve gelişen korumacı tedbirler.” Marmara İletişim Dergisi, no. 3, vol. 13, 2008, ss. 161-169.
• Özcan, Kemal. “Sürgündeki Kırım Tatarları Hakkında Ukrayna Arşivlerinde Yer Alan (1954-1967 Dönemine Ait) Bazı Belgeler ve Değerlendirmeleri.” İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, no. 43, 2006, ss. 167-196.
• Öztürk, Yücel. “Kırım Hanlığı.” Türkler, 8. cilt, ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, ss. 480- 513.
• Port, Andrew I. “History from Below, the History of Everyday Life, and Microhistory.” International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, vol. 11, 2015, pp. 108-113.
• Rakowska-Harmstone, Teresa. “The Dialectics of Nationalism in the USSR”. Problems of Communism, vol. 23, no. 3, 1974, ss. 1-22.
• Sarısır, Serdar. Demografik Oyun Sürgün (1919-1923). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları, 2006.
• Saydam, Abdullah. “Kırım ve Kafkasya’dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti (1856-1876).” Osmanlı, V. cilt, 1999, ss. 677-685.
• Shevel, Oxana. “Crimean Tatars and the Ukrainian State: the Challenge of Politics, the Use of Law, and the Meaning of Rhetoric.” Krimski Studii, vol. 1, no. 7, 2001, ss. 109-129.
• Simon, Zoltán Boldizsár. “Microhistory: In General.” Journal of Social History, vol. 49, no.1, 2015, pp. 237-248.
• Sircar, Oishik. Bollywood’s Law: Collective Memory and Cinematic Justice in the New India. The Institute for Global Law and Policy (IGLP). Organised by. Harvard Law School in Doha, 2014, pp. 94-135.
• Süar Oral, Selin. “Zvyaginstev Sinemasında Kültürel Belleğin Dönüşümü Ekseninde İktidar Olarak ‘Baba’ Figürü: ‘Dönüş’ Filmi Örneği.” 5. Asos Congress Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu Tam Metin Kitabı, ed. Halit Keskin, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları, 2018, ss. 895-908.
• Strauss, Anselm, ve Jüliet Corbin. Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. SAGE, 1990.
• Şahin, Cemile. “Rus Yayılmacılığına Bir Örnek: 1944 Kırım Türklerinin Sürgünü.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, no. 8, vol. 39, 2015, ss. 326-340.
• Tomich, Dale. “The Order of Historical Time: The Longue Durée and Micro-History.” Almanack. Guarulhos, no.02, 2011, ss. 52-65.
• Tzioumakis, Yannis. American Independent Cinema: An Introduction. Edinburgh University Press, 2006.
• Vadi, Valentia. “The Power of Scale: International Law and Microhistories.” Denver Journal of International Law and Policy, vol. 39, no. 1, 2010, ss. 67-100.
• Vries, Jan de. “Playing with Scales: The Global and the Micro, the Macro and the Nano.” Past & Present, vol. 242, no.14, 2019, ss. 23–36.
• Yaren, Özgür. “Sinemada Anlatı Kuramı.” Beyazperdeyi Aydınlatan Kuramlar: Sinema Kuramları-2, Der. Zeynep Özarslan. Su Yayınları, 2013, ss. 167- 192.
• Yarullina Yıldırım, Ramilya. “Çağdaş Kazan Tatar Edebiyatında Iı. Dünya Savaşı Olaylarına Yeni Bir Bakış Üzerine.” Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, no 2, vol. 2, 2018, ss. 6-14.
• Yavuz, Şahinde. “Kırım Tatar Diasporasında Melezleşen Diasporik Kimlik: Eskişehir Kırım Tatar Düğünleri Örneği.” Karadeniz Araştırmaları Dergisi, no. 53, 2017, ss. 167-187.
• Yıldırım, Ali, ve Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınları, 2006.
• Yılmaz, Ertan. 1968 ve Sinema. Kitle Yayınları, 1997.
• Yolcu, Mehmet Ali, ve Mehmet Aça. “Kırım Tatar Kimliğini Yeniden İnşa Etme Çabalarında Süreli Yayınlar ve Kitaplarda Yer Alan Folklor Ürünlerinin Rolü (1991-2014).” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, no. 15, vol. 1, 2015, ss. 115-129.
• Yüksel, Sinan. “Küçük Kaynarca’dan Yaş Antlaşması’na Kadar Eflak-Boğdan Üzerinde Osmanlı-Rus Nüfuz Mücadelesi.” Belleten, vol. LXXXIII, 2019, ss. 605-632.
• Tezler Coşkun, Cüneyt. Michel Foucault: Özne ve İktidar. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, 2010.
• Ersoy, İlhan. Diaspora ve Kimlik: Eskişehir ve İstanbul’da Yaşayan Kırım Tatarları’nda Çoklu Kültürel Kimliğin İfade Alanı Olarak “Tepreş”. Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.
• First, Joshua J. Scenes Of Belonging: Cinema and The Nationality Question In Soviet Ukraine During The Long 1960s. Doktora Tezi. University of Michigan, 2008.
• Iamilova, Leisian. Toplumsal Değişim ve Sinema: Sovyetler Sonrası Rus Sinemasında Sosyal Problemlerin Temsili. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, 2016.
• Özcan, Kemal. Kırım Türklerinin Sürgünü ve Vatana Dönüş için Milli Mücadele Hareketi (1944-1990). Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2001.
• Süar Oral, Selin. Handan İpekçi Sineması’nda Kolektif Bellek. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, 2018.
• Konferans/ Bildiriler Özmelek-Taş, Neslihan. “Bir İletişim Engeli Olarak Stereotipler: Fi Dizisi Üzerine Bir Analiz.” 1st International CICMS Conference Proceedings, 4-5 May 2018. Kuşadası, Türkiye, ed. Dr. Mustafa Özgür Seçim, Dr. Christos Kalloniatis, Dr. Mustafa Aslan, Dr. Mehmet Umut Tuncer ve Dr. Aslı İcil Tuncer, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, 15/11/2018.
• Filmler Khaytarma. Yönetmen Ahtem Seitablayev. ATR, 2013.
• Chuzhaya Molitva. Yönetmen Ahtem Seitablayev. Idas Film, 2017.