Camilerde Kur’an Öğretimi Hafta Sonu Kur’an Kursları Programı: Öğrenci ve Öğretici Görüşlerine Dayalı Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: 54, 315 - 348, 31.10.2025

Kübra Cevherli , Nurcihan Kale Dikce

https://doi.org/10.28949/bilimname.1590394

Öz

Hz. Peygamber zamanında başlayarak günümüze kadar devam eden Kur’an-ı Kerim öğretimi, İslam’ın ilk tebliğ yıllarında Dar’ul Erkam’da önce gizlice yürütülmüş ve hicretten sonra Medine’de Suffe’de kurumsallık kazanmıştır. Günümüzde ise bu kutsal görevi Kur’an Kursları ve camiler devralmıştır. Bu kurumlar içerisinde camiler, tarihten günümüze ibadet dışında dinî bilgilerin aktarılması, Kur’an-ı Kerim öğretimi, dinî duygu ve ahlakın geliştirilmesi, toplumsal dayanışmanın güçlendirilmesi gibi birçok fonksiyonu yerine getirmek için de kullanılagelmiştir. Camilerde gerçekleştirilen çeşitli faaliyetler camileri yaygın din eğitiminde önemli bir konuma getirmiştir. Günümüzde camilerin fonksiyonlarının en önemlilerinden biri okul çağındaki çocuklara, Kur’an-ı Kerim öğretimi yapılmasıdır. 2019 yılına kadar Yaz Kur’an Kursu olarak gerçekleştirilen Kur’an öğretimi faaliyeti, 2019 yılı itibariyle Camilerde Kur’an Öğretimi Hafta Sonu Kur’an Kursları Programı çerçevesinde yepyeni bir alan oluşturmuştur. Camilerdeki bu kurslar okulların tatil olduğu hafta sonları ve ara tatillerde çocuklara Kur’an öğretimi amacıyla işlev görmektedir. Böylece okul çağındaki öğrenciler, yalnızca yazdan yaza almış oldukları kurumsal Kur’an öğretimini yıl boyunca pekiştirerek öğrenmelerini kalıcı hale getirme imkânı bulmuşlardır. Bu çalışmanın amacı; Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından 2019 yılında hazırlanan Camilerde Kur’an Öğretimi Hafta Sonu Kur’an Kursları Programı’nın bu kursa devam eden öğrenci ve kurslardaki öğreticilerin görüşlerine göre program, amaç, öğrenme-öğretme süreçleri, öğrenci katılımı, camideki öğrencilik deneyimi, cami eğitiminin akademik etkileri açısından incelenmesidir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışmasına göre tasarlanmıştır. Araştırmanın veri toplama sürecinde yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Görüşmeler 28 Nisan 2024-27 Mayıs 2024 tarihleri arasında yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Elde edilen verilerin analizi içerik analiziyle yapılmıştır. Araştırma sonucunda Hafta Sonu Kur’an Kursları programının hem öğrenciler hem de öğreticiler açısından oldukça faydalı bulunduğu, öğrencilerin kursa katılımında çevresel faktörlerin etkilerinin önemli olduğu ve burada aldıkları eğitimin akademik hayatlarını olumlu yönde etkilediği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi , Kur’an Öğretimi , Kur’an Kursu , Hafta Sonu Kur’an Kursları

Qur’an Teaching in Mosques Weekend Qur’an Courses Program: An Analysis Based on Student and Instructor Perspectives

Öz

Since the time of the Prophet Muhammad, the teaching of the Qur’an has continued uninterruptedly to the present day. In the early years of Islam, this sacred instruction was initially conducted in secrecy at Dar al-Arqam, and after the Hijra, it gained institutional character with the establishment of al-Suffah in Medina. Today, this venerable responsibility is carried out by Qur’an courses and mosques. Among these institutions, mosques have historically functioned not only as places of worship but also as centers for the transmission of religious knowledge, the teaching of the Qur’an, the cultivation of spiritual and moral values, and the reinforcement of social solidarity. These diverse functions have rendered mosques a cornerstone of widespread religious education.
One of the most significant contemporary functions of mosques is providing Qur’anic instruction to school-aged children. Until 2019, this educational activity was primarily conducted through Summer Qur’an Courses. However, since that year, a new domain of instruction has been established under the Weekend Qur’an Courses Program for Mosques. These courses, held during weekends and school breaks, aim to teach the Qur’an to children while schools are not in session. Thus, students are no longer limited to receiving institutionalized Qur’anic education only during the summer; instead, they have the opportunity to reinforce their learning throughout the year, making their knowledge more enduring.
The aim of this study is to examine the Weekend Qur’an Courses Program in mosques, developed by the Presidency of Religious Affairs in 2019, from the perspectives of both students attending the program and instructors teaching within it. The investigation focuses on aspects such as program content and objectives, teaching and learning processes, student participation, the mosque-based educational experience, and the program’s academic impact. The study employs a qualitative case study design, with data collected through semi-structured interviews conducted face-to-face between April 28 and May 27, 2024. The collected data were analyzed using content analysis. Findings indicate that the Weekend Qur’an Courses Program is considered highly beneficial by both students and instructors. Furthermore, environmental factors play a significant role in student participation, and the education received from these courses positively influences students’ academic lives.

Anahtar Kelimeler

Religious Education , Qur’an Teaching , Qur’an Course , Weekend Qur’an Courses

Kaynakça

• AĞIRBAŞ, A. (2022). Camilerde Hafta Sonu Kur’ân Öğretimi: DİB ve DİTİB Örneği. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 5(2), 275-294. https://doi.org/10.52637/kiid.1183120
• AKBABA, S. (2010). Eğitimde Motivasyon. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 343–351.
• AKIN, A. (2016). Tarihi Süreç İçinde Cami ve Fonksiyonları Üzerine Bir Deneme. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(29), 177–209. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.268627
• ARVAS, F. B. (2017). Psikolojide ve İslam Düşünce Geleneğinde Mutluluk Kavramı: Karşılaştırmalı Bir Çalışma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(4).
• ASLAN, F. (2022). Diyanet İşleri Türk İslam Birliği’nin (DİTİB) Din Eğitimi ve Din Hizmetleri Çalışmaları (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• AY, M. E. (2005). Problem ve Beklentileriyle Türkiye’de Kur’an Kursları (2. baskı). Düşünce Kitabevi Yayınları.
• AYBEY, S. (2015). Yaz Kur’an Kurslarının Din Eğitimi Açısından Fonksiyonelliği Üzerine Bir Araştırma. Journal of Turkish Studies, 10(7), 57–74.
• AYDIN, O. (1991). Başarı ve Başarısızlıkların Nedenlerine İlişkin Açıklamaların Duygusal Sonuçları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(1–2), 83–99.
• AYTEKİN, A. (2005). Meslek Seçimini Etkileyen Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Faktörler (Isparta Örneği) (Yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BAŞKONAK, M., & AKŞENER, A. (2020). Kuran Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar: On Saatte Online Kuran Eğitimi Örneği. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(25), 714-740. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.786941
• BAŞKURT, İ. (2007). Din Eğitimi Açısından Kur’an Öğretimi ve Yaz Kur’an Kursları (2. baskı). DEM Yayınları.
• BAUMFIELD, V. M., & CUSH, D. A. (2017). Religious Education and Identity Formation: Encountering Religious and Cultural Diversity. British Journal of Religious Education, 39(3), 231–233. https://doi.org/10.1080/01416200.2017.1347377
• BOGDAN, R., & BIKLEN, S. K. (1997). Qualitative Research for Education. Allyn & Bacon.
• CEVHERLİ, K., & ALTINDAĞ, K. (2024). Yönetici Görüşlerine Göre İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslekî Yönelimlerine Etki Eden Unsurlar. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26(50), 703–746. https://doi.org/10.17335/sakaifd.1526304
• COLLIS, B., & MOONEN, J. (2001). Flexible Learning in a Digital World: Experiences and Expectations. Kogan Page.
• CRESWELL, J. W. (2007). Qualitative Inquiry & Research Design: Choosing Among Five Approaches (2. baskı). SAGE Publications.
• CURACI, U. T. (2021). Eğitimde Teknolojinin Kullanımı. Kaytek Dergisi, 2, 166–174.
• ÇANAKCI, A. A. (2014). Öğrenme ve Öğretme Süreci Açısından Yaz Kur’an Kursları: Balıkesir Örneği(Yayımlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÇANAKCI, A. A. (2016). Din Eğitiminde Motivasyon-Verimlilik Sorunu ve Çözüm Önerileri: Kur’an Kursları Örneği. Din Eğitiminde Motivasyon ve Verimlilik Sempozyumu, Balıkesir.
• ÇELİK, R., & EVCİMİK, S. (2021). Okul-Cami Buluşması Projesi Üzerine Nitel Bir Araştırma. Diyanet İlmî Dergi, 57, 457–486.
• DAM, H. (2018). Din Eğitimi. Lisans Yayıncılık.
• DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI (DİB). (2019a). Camilerde Kur’an Öğretimi Hafta Sonu Kur’an Kursları Programı. Ankara.
• DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI (DİB). (2019b). Kur’an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönergesi. Ankara.
• DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI (DİB). (2024). Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı. Ankara.
• ECER, M. (2023). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim Dersine Yönelik Motivasyonlarının İncelenmesi. Mevzu–Sosyal Bilimler Dergisi, Ö1, 313–335.
• ERGÜN, A. (2002). Kur’an Kursu Öğrencilerinde Dini Tutum ve Davranışlar (Isparta Örneği) (Yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ESTRADA, C. A. M., LOMBOY, M. F. T. C., GREGORIO, E. R., AMALIA, E., LEYNES, C. R., QUIZON, R. R., & KOBAYASHI, J. (2019). Religious Education Can Contribute to Adolescent Mental Health in School Settings. International Journal of Mental Health Systems, 13(1), 28. https://doi.org/10.1186/s13033-019-0286-7
• FİLİZ, S. B. (2009). Soru Cevap Yöntemi Eğitiminin Öğretmenlerin Soru Sorma Bilgisi ve Soru Sorma Tekniklerine Etkisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 167–195.
• GUBA, E. G., & LINCOLN, Y. S. (1994). Competing Paradigms in Qualitative Research. Handbook of Qualitative Research, 2(163–194), 105.
• KARACELİL, S. (2013). Kur’an Kursu Öğreticilerine Göre Kur’an Kurslarının Eğitim Problemleri: Şırnak İli Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), 274–295.
• KARAMAN, D. (2023). Din Hizmetleri Bağlamında Çarşı/Merkez Camilerinin Önemi (Sakarya İli Örneği). A. Bostancı, H. Meydan, M. Zengin & A. Hendek (Ed.), Uluslararası Değişen Dünyada Cami ve Fonksiyonları Sempozyumu (ss. 159–184). Ravza Yayınları.
• KARATAŞ, M. (2022). Yaygın Din Eğitimine Katkısı Açısından Camiler. Bitlis İslamiyat Dergisi, 4(1), 1–21.
• KAYADİBİ, F. (2014). Yetişkin Din Eğitimi (Sorunlar - Çözüm Önerileri). Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 41–60.
• KEYİFLİ, Ş. (2020). Camilerde Din Eğitimi. İçinde Din Eğitimi (11. baskı, ss. 349–375). Ensar Yayınları.
• KORKMAZ, M., & DEMİREZEN, V. (2018). Kur’an Kursu Öğreticilerinin Yöntem Anlayışları. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 29–58.
• KORUKÇU, A., & IŞIKDOĞAN, D. (2016). Yaz Kur’an Kurslarında Uygulanan Kur Sistemiyle İlgili Öğreticilerin Görüşleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Şarkiyat, 8(1), 91–110.
• MEYDAN, H. (2013). Din, Ahlak ve Değerler Alanı Seçmeli Derslerinin Öğrenci Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(40), 219–250.
• ÖNDER, M. (2009). Yaz Kur’an Kursları’nda Dini Öğretmek: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• ÖNKAL, A., & BOZKURT, N. (1993). Cami. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 7, ss. 91–92). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ÖZTÜRK, F. Z. (2007). Kur’an Kursu Öğrencilerinin Sosyo-Ekonomik Kültürel Temelleri ve Sorunları (Konya Örneği)(Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• PIAGET, J. (1972). The Psychology of the Child (H. Weaver, Çev.). Basic Books.
• SHARMA, D., & SHARMA, S. (2018). Relationship Between Motivation and Academic Achievement. International Journal of Advances in Scientific Research, 4(1), 1–5.
• SÖNMEZ, M. (2017). Education-Environment Relation. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, 105–128.
• ŞİMŞEK, E. (2022). Camilerde Eğitim. İçinde Anahatlarıyla İslam Eğitim Tarihi (2. baskı). Ensar Yayınları.
• YALDIZ, E. (2014). Öğrencilerin Yaz Kur’an Kurslarından Memnuniyet Düzeyleri ve Beklentileri Üzerine Bir Araştırma(Yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi.
• YILDIRIM, A., & ŞİMŞEK, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. baskı). PegemA Yayıncılık.
• YILMAZ, C. (2021). İslam Şehrinin Fiziki Yapısı. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• YILMAZ, H. (2013). Cami Eksenli Din Eğitimi. İçinde Din Eğitimi El Kitabı. Grafiker Yayınları.
• YILMAZ, Ö. (2013). Almanya’da DİTİB Camilerinde Hafta Sonu Uygulanan Kur’an Kurslarının Kısa Bir Analizi: Hamburg Örneği. Diyanet İlmî Dergi, 49(1), 123–144.