Kiyan Gucu In Dede Korkut

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 55 - 75, 13.08.2025

Dursun Can Eyüboğlu

Öz

Epics are related to both history and literature. Turks have a rich epic tradition. Dede Korkut Epics have an important place in Turkic epics. Dede Korkut Epics are a reflection of ancient Turkic life. Dede Korkut Epics contain important information about Turkic history, geography, language, literature, culture, art and many more. Many people are mentioned in Dede Korkut. One of the people mentioned in Dede Korkut is Karacuk Coban’s Brother, Kiyan Gucu. Kiyan Gucu’s name is mentioned in one epic in The Book of Dede Korkut. Karacuk Coban is a strong, brave Oghuz man. Karacuk Coban’s brothers, Kiyan Gucu and Demur Gucu, stood by their brothers and fought heroically against the enemy army, which was many times more than themselves. Kiyan Gucu and Demur Gucu are also strong, brave Oghuz men. There is an exemplary devotion between Karacuk Coban and his brothers Kiyan Gucu and Demur Gucu. There are some characters named Kiyan in Oghuzname. It can be thought that the name Kiyan Gucu is related to Kiy, Kiyan, Kyat, Kayi tribes. It can be said that Kiyan Gucu, whose name contains the word power, is a powerful Oghuz hero. It can be said that Kiyan Gucu, the brother of Karacuk Coban, who was a shepherd of Kazan for ten thousand sheep in Derbent (Demirkapi), was also a shepherd. In this article, Kiyan Gucu in Dede Korkut; his name, family and place in Dede Korkut is examined. Information about Kiyan Gucu has been compiled, interpreted and a general evaluation has been made. In this way, it is aimed to contribute to a better understanding of this person/character/type.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut , Salur Kazan , Karacuk Coban , Kiyan Gucu , Demir Gucu

DEDE KORKUT'TAKİ KIYAN GÜCÜ

Öz

Destanlar hem tarihle hem edebiyatla ilişkili anlatım/söylem türüdür. Tarihi çok eskilere dayanan Türkler zengin bir destan geleneğine sahiptir. Dede Korkut Destanlarının Türk destanları içerisinde önemli bir yeri vardır. Dede Korkut Destanları eski Türk yaşamının bir yansımasıdır. Dede Korkut Destanları, Türk tarihi, coğrafyası, dili, edebiyatı, kültürü, sanatı ve daha birçok konu hakkında önemli bilgiler içermektedir. Dede Korkut’ta birçok kişi adı geçmektedir. Dede Korkut’ta adı geçen kişilerden biri de Karacuk Çoban’ın kardeşi Kıyan Gücü’dür. Kıyan Gücü’nün adı Dede Korkut Kitabı’nda bir boyda geçmektedir. Karacuk Çoban, güçlü, mert bir Oğuz yiğididir. Karacuk Çoban’ın kardeşleri Kıyan Gücü ve Demür Gücü, ağabeylerinin yanında yer almış, kendilerinden kaç kat fazla sayıda düşman ordusuyla kahramanca mücadele etmişlerdir. Bu bakımdan Kıyan Gücü ve Demür Gücü de güçlü, mert Oğuz yiğitleridir. Karacuk Çoban ve kardeşleri Kıyan Gücü ve Demür Gücü arasında örnek bir bağlılık vardır. Kıyan Gücü’nün isminin Kıy, Kıyan, Kyat, Kayı boyları ile ilişkili olduğu düşünülebilir. Adında güç kelimesi bulunan Kıyan Gücü’nün güçlü bir Oğuz alpı olduğu söylenebilir. Kazan’ın Derbent (Demirkapı)’teki on bin koyununa çobanlık yapan Karacuk Çoban’ın yanında bulunan kardeşi Kıyan Gücü’nün de çobanlık mesleğini yaptığı söylenebilir. Bu makalede, Dede Korkut’taki Kıyan Gücü; adı, ailesi ve Dede Korkut’taki yeri incelenmiştir. Kıyan Gücü hakkındaki bilgiler bir araya getirilmiş, yorumlanmış, genel bir değerlendirme yapılmıştır. Böylece bu kişinin/karakterin/tipin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut , Salur Kazan , Karacuk Çoban , Kıyan Gücü , Demir Gücü

Kaynakça

• Akkoyun Koç, T. (2020). Dede Korkut Hikâyelerinde Söylem Çözümlemesi Ve Kültürel Kimliğin Öğretimi. Doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Aşırov, A. (2000). “Türkmen Nüshasının Değeri”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 49-54.
• Bars, M. E. (2010). “Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’da Salur Kazan Ve Çoban”, The Journal Of Academic Social Science Studies, Volume:3, Issue:2 (Winter 2010), s. 55-63.
• Burdurlu, İ. Z. (1966). “Dede Korkut Hikâyeleri’nde Cümle Yapısı”, Türk Dili, S. 183, s. 192-198.
• Çelepi, M. S. (2016). “Anadolu'daki Toplumsal Kimliğin İnşasında Dede Korkut Hikâyelerindeki Bireyin Tekamülü”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 1. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s.341-362.
• Demir, N. (2017). Ulu Han Ata Bitigi - Türklerin En Eski Destanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar Ve 13. Boy, Salur Kazan'ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Orijinal Metin (Tıpkıbasım), Transkripsiyon, Aktarma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Eliuz, Ü. (2000). “Dede Korkut Hikâyelerinde Tipler”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 139-155.
• Ercilasun, A. B. (2004). “Zikredilen Şahıslara Dayanılarak Dede Korkut Boylarının Kronolojik Sıralanması”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1998/I, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 61-69.
• Erdem, M. (1998). Dede Korkut Türkmenistan Varyantları. Doktora tezi. Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ergin, M. (1964). Dede Korkut Kitabı / Metin - Sözlük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I. / Giriş - Metin - Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Ergin, M. (2017). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Eyüboğlu, D. C. (2019). Korkut. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Eyüboğlu, D. C. (2021). Dede Korkut'taki Karacuk Çoban. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 134-179.
• Eyüboğlu, D. C. (2024). Dede Korkut Destanları. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı Kültür Yayınları.
• Gönen, H. Ç. (2017). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Devlet Dışı Siyasallık. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İbrayev, Ş. (1998). Destanın Yapısı (Kazak Destanlarında İnsan, Zaman ve Mekân), akt. Ali Abbas Çınar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İbrayev, Ş. (2000). “Ebedî Miras”, akt. Nurettin Aksu, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 15-43.
• Kara, A. (2020). “Salur Kazan’ın Mitik Macerasından Modern İnsanın Bilincine Arketipsel Sembolik Bir Çözümleme”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili Ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 22, s. 39-51.
• Kırman, Ü. (2004). Dede Korkut Anlatılarının Karşıtlıklar Kuramına Göre Çözümlemesi Ve Bu Kuramın Anlatı Öğretiminde Kullanımı. Doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kocasavaş, Y. (2014). “Korkut Ata’yla İlgili Bazı Kayıtların Düşündürdükleri”. İlmi Araştırmalar, S. 0 (8): s. 139-144. Konıratbayev, A. (2000). “Korkut Ata Hakkında”, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz.
• Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 147-182.
• Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özçelik, S. (2015). “Dede Korkut Destanlarında Oğuzların Teşkilatlanması Hakkında Bazı Kültürel Unsurlar”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 523-532.
• Özçelik, S. (2016). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Parlak, F. F. (1999). “Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türk Tarihindeki Yeri”. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Pehlivan, G. (2014). Dede Korkut Kitabında Yapı, İdeoloji Ve Yaratım. Doktora tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sertkaya, O. F. (2022). "Dede Korkut Kitabı'nın Bursa Yazmasının ''Giriş'' Bölümü", Dede Korkut Kitabı Bursa Yazması Tıpkıbasım, Proje Koordinatörü: Hüseyin Buran. Bursa: Bursa Kültür Anonim Şirketi / Star Matbaacılık. s. 9-18.
• Sever, M. (2011). “Köroğlu Destanı’nda (Azerbaycan Kolu) Kahraman Ve Karşı Kahraman Tipleri”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C. 4, S. 8, s. 195-202.
• Shahgoli, N. K. ve Yaghoobi, V. ve Aghatabai, S. ve Behzad, S. (2019). Dede Korkut Kitabı'nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16 (2), 147-379.
• Sümer, F. (1959). “Oğuzlar’a Ait Destani Mahiyetde Eserler”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XVII/3-4, s. 359-455.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar / (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı - Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Şen, C. (2018). Dede Korkut Anlatıları’nda Büyülü Gerçekçilik. Yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Teyek, S. (2013). Kitab-ı Dede Korkut’ta Diplomatik Lisan: Halkbilimi Bakımından Bir Anlam İncelemesi. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tezcan, S. ve Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tunçdöken, F. (2009). Dede Korkut Hikâyeleri ile Beowulf Destanı’nda Yer Alan Toplumsal Hayata Ait Motiflerin Saptanması ve Karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi. Uludağ Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Tural, S. ve Nurmemmet, A. (1999). Gorkut Ata Türkmen Halk Nüshası. Ankara: Türkmenistan Milli Kolyazmalar Enstitüsü Yayını.
• Useev, N. (2015). “Yenisey Yazıtlarındaki Erkek Kişi Adlarında Geçen Kelimelere Göre Eski Türk Erkeği”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 4/1, s. 25-38.
• Uyumaz, G. (2012). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Çocuk Eğitimi. Yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.