The Analysis of the Small Structure Determining the Discourse in Muhibbî's Gazel with the Redif Görüp

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 7, 126 - 144, 14.06.2024

Beyza Alparslan Kaba

https://doi.org/10.69787/bitigefd.1474833

Öz

The concern to analyse and make sense of a poem brings with it the use of different theoretical approaches. Discourse analysis is one of these theoretical approaches as a modern analysis method. Reading Classical Turkish poetry texts, which have an ancient history of six centuries, in the light of modern textual analysis methods such as discourse analysis, accompanied by traditional textual commentary, provides the opportunity to get to know and understand Classical Turkish poetry and our culture more closely and to better transfer it to contemporary readers. Small structure analysis, which is the first stage of discourse analysis method, covers the surface structure of the text. This method of analysis enables the perception of the concrete surface structure during the analysis and reading of a text, which is a prerequisite for understanding the whole text. Kânûnî Sultan Süleymân, who lived in the 16th century and was one of the sultan poets, proved to be a great poet with his poems while continuing his reign. Kânûnî Sultan Süleymân, who not only wrote poems to open his mind when he had time from state affairs, but also made important contributions to poetic discourse due to the poetry refereeing he carried out in the poetry assemblies he established as a literary assembly, created a Divân with the pseudonym Muhibbî and became one of the poets who wrote the most poems.
In this article, the ghazal with the redif Görüp, which is selected as a sample from Muhibbî's Dîvân, will first be annotated with the method of Classical text annotation, and then, with the small structure analysis, which is the first subheading of the discourse analysis method, the world of meaning established by the poet in his poem; the meaning transformations he creates in the poem with his choice of words and especially redifs; the success he shows in poetic technique, the emotional state that he evokes in the reader and listener and dominates the poet's discourse will be determined and the deeper meaning of the text will be revealed by supporting the information and findings with tables and graphics. In addition, the small structure analysis will be supported by the analysis possibilities offered by the stylistics method, which is also one of the modern text analysis methods.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish poetry, Muhibbî, discourse analysis, stylistics analysis, style

Muhibbî’nin Görüp Redifli Gazelinde Söylemi Belirleyen Küçük Yapının Analizi

Öz

Bir şiiri çözümleme ve anlamlandırma kaygısı, farklı kuramsal yaklaşımlardan yararlanmayı beraberinde getirir. Söylem çözümlemesi de modern bir çözümleme yöntemi olarak bu kuramsal yaklaşımlardan biridir. Altı asırlık kadim bir geçmişe sahip olan Klâsik Türk şiiri metinlerini geleneksel metin şerhi eşliğinde, söylem çözümlemesi gibi modern metin çözümleme yöntemleri ışığında okumak, Klâsik Türk şiirini ve kültürümüzü daha yakından tanıma, anlama ve çağdaş okura daha iyi aktarma imkânı sağlamaktadır. Söylem çözümlemesi yönteminin ilk aşaması olan küçük yapı incelemesi, metnin yüzey yapısını kapsar. Bu inceleme yöntemi, bir metni inceleme ve okuma sırasında somut olan yüzey yapının algılanmasına imkân tanır ve bu da metnin tamamını anlayabilmek için bir ön koşuldur. XVI. yüzyılda yaşayan ve sultan şairlerden biri olan Kânûnî Sultan Süleymân, bir yandan saltanatını devam ettirirken diğer yandan da söylediği şiirlerle büyük bir şair olduğunu kanıtlar. Devlet işlerinden vakit buldukça teşhiz-i zihn için şiir söylemesinin yanında, bir edebî mahfil olarak tesis ettiği şiir meclislerinde yürüttüğü şiir hakemliği sebebiyle de şiirsel söyleme önemli katkılar sağlayan Kânûnî Sultan Süleymân, Muhibbî mahlası ile bir Divân oluşturmuş ve en çok şiir söyleyen şairlerden biri olmuştur.
Bu makalede, Muhibbî Dîvânı’ndan örneklem olarak seçilen görüp redifli gazel, önce Klâsik
metin şerhi usulü ile şerh edilecek, ardından söylem çözümlemesi yönteminin ilk alt başlığı olan küçük yapı incelemesiyle şairin şiirinde kurduğu anlam dünyası; kelime ve özellikle redif tercihiyle şiirde yarattığı anlam dönüşümleri; şiir tekniğinde gösterdiği başarı, okuyan ve dinleyende uyandırdığı ve şairin söylemine hâkim olan duygu durumu tespit edilerek bilgi ve bulgular tablo ve grafiklerle desteklenmek suretiyle metnin derin anlamı ortaya çıkarılacaktır. Bunun yanında küçük yapı incelemesi, yine modern metin çözümleme yöntemlerinden olan biçembilim yönteminin sunmuş olduğu çözümleme imkânlarıyla da desteklenecektir.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk şiiri, Muhibbî, Söylem Çözümlemesi, Biçembilim Çözümlemesi, Üslûp

Kaynakça

• Açıl, Berat (2015), “Klâsik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler”, FSM İlmî Araştırmalar Dergisi, S. 5, s. 1-29.
• Aksan, Doğan (2016), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aktulum, Kubilay (2020), Moda ve Metinlerarasılık, İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Çapan, Pervin (2020), “Karamanlı Nizâmî’nin didiler Redifli Gazeli Üzerine Bir Söylem Çözümlemesi”, Klâsik Türk Edebiyatının Ses ve Anlam Dünyası (Prof. Dr. Haluk İpekten Anısına) Bildiri Kitabı, s. 183-196, Düzce.
• Çapan, Pervin (2023), “Klâsik Türk Edebiyatı Eğitimi ve Araştırmalarında Yeni Hedefler Üzerine”, Türk Yurdu Dergisi, S. 429, s. 122-126, Ankara.
• Durmaz, Gülay (2013), “Muhibbî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• İmer, Kâmile vd. (2019), Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Günay, V. Doğan (2017), Metin Bilgisi, İstanbul: Papatya Bilim Yayınevi.
• Karaağaç, Günay (2018), Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yayınları.
• Kurnaz, Cemal (1992), “Bülbül”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 6, s. 485-486.
• Kurnaz, Cemal (1996), “Gül”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 14, s. 219-222.
• Onay, Ahmet Talât (2023), Açıklamalı Divân Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzâhı, haz. Cemal Kurnaz, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
• Özünlü, Ünsal (1997), Edebiyatta Dil Kullanımları, Ankara: Doruk Yayınları.
• Şahin, Kürşat Şamil, (2011), “Sevgilinin Güzellik Unsurlarından Saç ve Saçın Âşık Üzerindeki Etkisi” Turkish Studies, C. 6, s. 1851-1867.
• Şentürk, Ahmet Atilla (2017), Osmanlı Şiiri Kılavuzu 2, OSEDAM.
• Şentürk, Ahmet Atilla (2021), Osmanlı Şiiri Klavuzu 5, OSEDAM.
• Tanç, Nilüfer (2009), “Rifâî’den Oscar Wılde’a Gül ve Bülbül”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 15, S. 39, s. 967-987.
• Turan, Taner (2022), “Önceleme Bağlamında Abdülhak Hâmid’in Şiirleri” Avrasya Uluslarası Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 30, s. 224-251.
• Turan, Taner (2023), Abdülhak Hâmid Şiirinin Gösterge-Biçembilimsel Çözümlemesi, Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Uçan Eke, Nagehan (2013,) “Muhibbî Dilinden Kanunî Sultan Süleymân’ın Korkuları” Korku Kitabı, haz. Emine Gürsoy Naskali, İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 71-115.
• Üstünova, Kerime (2018), “Yüzey Yapıdaki Çıkarım Cümlelerin İletişime Katkısı” TÜRÜK, Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, S. 12. s. 1-10.
• Yavuz, Kemal ve Orhan Yavuz (2016), Muhibbî Divânı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.