Ereğli ve Çevresinin Hitit ve Geç Hitit Dönemlerindeki Dini Kültürü

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 8, 234 - 246, 27.12.2024

Batın Seçilmiş

https://doi.org/10.69787/bitigefd.1562376

Öz

Ereğli ve çevresi, Hititler ile Geç Hititler dönemlerinde önemli bir tarihi ve kültürel merkez olmuştur. Bölgenin coğrafi konumu, Akdeniz ile İç Anadolu arasında bir köprü görevi görmesi, tarihsel süreçte stratejik bir güzergâh oluşturmuş ve bu durum, Hititler ile Geç Hititler’in bölgeye olan ilgisini artırmıştır. Bu etkileşim, zengin bir dini ve kültürel mirasın oluşmasına katkıda bulunmuş, böylece bölgenin tarihi önemi daha da pekişmiştir. Hititler döneminde, Ereğli’de birçok dini öğe ve kültürel mirasın korunması, bu dönemin derin inanç sistemine ışık tutmaktadır. Özellikle Hitit heykelcikleri, bu dönemin sanat anlayışını yansıtan önemli eserler arasında yer almaktadır. Durağan, paralel ve yan yana dizilen sivri pabuçlu erkek heykelcikleri, Hitit inanç sisteminin somut örnekleri olarak öne çıkmaktadır. Bu heykelcikler, sadece sanatsal bir değere değil, aynı zamanda dönemin toplumsal ve dini yaşamına dair önemli bilgilere de sahiptir. Bunun yanında, Emirgazi yakınlarındaki Arısama Dağı, IV. Tuthaliya döneminde kutsal kabul edilmesiyle dikkat çekmektedir. Burada yer alan dört sunak ve yazıt, dönemin dini ayinlerini ve tanrılara yapılan ibadetleri detaylandırmaktadır. Yazıtlarda, Güneş, Gök ve Fırtına tanrılarına yapılan ibadetler, IV. Tuthaliya'nın bu tanrılara olan derin bağlılığını açıklamaktadır. Bu tür buluntular, Hitit mitolojisi ve din anlayışının derinliklerine inmeyi mümkün kılar. Geç Hitit Dönemi’nde ise, Halkapınar yakınlarında yer alan İvriz Kaya Anıtı, dönemin başka bir önemli eseri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu anıtta, Tuwana Kralı Warpalawas ile Fırtına Tanrısı Tarhunzaş’ın tasvirleri, Hititler’in tarım ve bereket tanrılarına olan inancını simgeler. Anıtın üzüm ve mısır figürleri ile zenginleştirilmesi, Hitit kültürünün tarımsal unsurlarını ve bereket anlayışını bir arada sunar. Aynı zamanda, Tarhunzaş’ın kıyafetleri üzerinde Asur, Hatti, Frig ve Arami etkilerinin görülmesi, dönemler arası kültürel etkileşimin zenginliğini gözler önüne serer. Sonuç olarak, Ereğli ve çevresi, Hititler ile Geç Hititler dönemlerinde dini ve kültürel yapılarıyla önemli bir merkez haline gelmiştir. Bu alanların tarihsel zenginliği, bölgenin medeniyetler arasındaki köprü işlevini pekiştirmiştir. Analizler, bu kültürel mirasın günümüze kadar gelen izlerini ve değerini ortaya koymaktadır. Özellikle Ereğli ve çevresindeki bu dini buluntular, sadece bu bölgenin değil, aynı zamanda Konya Ovası’nın tarihi ve kültürüne de önemli katkılarda bulunmaktadır. Bu tür çalışmaların ışığında, Ereğli ve çevresinin tarihi mirasına olan ilgi daha da artmakta, bölgenin zengin kültürel yapısı, gelecek nesillere aktarılmak üzere korunma altına alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ereğli heykelcikleri, Arısama Dağı, İvriz Kaya Anıtı, Warpalawas, Tarhunzaş

RELIGIOUS CULTURE OF EREĞLİ AND ITS SURROUNDINGS DURING THE HITTITE AND LATE HITTITE PERIODS

Öz

Ereğli and its surroundings were an important historical and cultural center during the Hittite and Late Hittite periods. The region's geographical location and its role as a bridge between the Mediterranean and Central Anatolia created a strategic route in the historical process, and this increased the Hittite and Late Hittite interest in the region. This interaction contributed to the formation of a rich religious and cultural heritage, thus further strengthening the historical importance of the region. The preservation of many religious elements and cultural heritage in Ereğli during the Hittite period sheds light on the deep belief system of this period. Hittite figurines, in particular, are among the important works reflecting the artistic understanding of this period. The static, parallel and side-by-side male figurines with pointed shoes stand out as concrete examples of the Hittite belief system. These figurines have not only an artistic value, but also important information about the social and religious life of the period. In addition, Mount Arisama near Emirgazi attracts attention with its acceptance as sacred during the reign of Tudkhaliya IV. The four altars and inscriptions here detail the religious rituals of the period and the worship of the gods. The worship of the Sun, Sky and Storm gods in the inscriptions explains Tudkhaliya IV's deep devotion to these gods. Such findings make it possible to delve into the depths of Hittite mythology and religious understanding. In the Late Hittite Period, the Ivriz Rock Monument near Halkapınar stands out as another important work of the period. In this monument, the depictions of the Tuwana King Warpalawas and the Storm God Tarhunzaş symbolize the Hittite belief in agricultural and fertility gods. The enrichment of the monument with grape and corn figures presents the agricultural elements of Hittite culture and the understanding of fertility together. At the same time, the Assyrian, Hatti, Phrygian and Aramaic influences seen on Tarhunzaş's clothing reveal the richness of cultural interaction between the periods. As a result, Ereğli and its surroundings became an important center with their religious and cultural structures during the Hittite and Late Hittite periods. The historical richness of these areas has reinforced the region’s function as a bridge between civilizations. The analyses reveal the traces and value of this cultural heritage that have survived to the present day. These religious findings, especially in Ereğli and its surroundings, make significant contributions to the history and culture of not only this region but also the Konya Plain. In the light of such studies, interest in the historical heritage of Ereğli and its surroundings is increasing, and the rich cultural structure of the region is being protected to be passed on to future generations.

Anahtar Kelimeler

Ereğli statuettes, Arısama Mountain, İvriz Rock Monument, Warpalawas, Tarhunzaş

Kaynakça

• Albenda, Pauline (1974), Grapevines in Ashurbanipal’s Garden, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 215, 5–17. https://doi.org/10.2307/1356313
• Barnett, Richard David (1980), A Winged Goddess of Wine on an Electrum Plaque, Anatolian Studies, 30, 169–178. https://doi.org/10.2307/3642787
• Bier, Lionel (1976) A Second Hittite Relief at Ivri, Journal of Near Eastern Studies, 35 (2), 115– 126. http://www.jstor.org/stable/545196
• Birmingham, J. M. (1961) The Overland Route across Anatolia in the Eighth and Seventh Centuries B.C., Anatolian Studies, 11, 185–195. https://doi.org/10.2307/3642461
• Bryce, Trevor (2023), Geç Hitit Krallıkları, çev. İrem Kutluk, İstanbul: Alfa Yay.
• Cornwall, J. H. M. (1924), A Journey in Anatolia, The Geographical Journal, 64 (3), 213–222. https://doi.org/10.2307/1780761
• Frangipane, Marcella (2019) Arslantepe. Siyasi Merkezin Yükselişi ve Düşüşü: Tapınaktan Saraya Saraydan Surla Çevrili Bir Kente / Arslantepe. The Rise and Development of a Political Centre: From Temple to Palace to a Fortified Citadel, I. Uluslararası
• Arslantepe Arkeoloji Sempozyumu / I. International Arslantepe Archaeology Symposium, 4-6 Ekim 2018 / 4-6 October 2018 Malatya, 71-104.
• Hawkins, David (1986), Writing in Anatolia: Imported and Indigenous Systems, World Archaeology, 17 (3), 363–376. http://www.jstor.org/stable/124701
• Jenkins, Kenneth (1972), Two Coins of Asia Minor, The British Museum Quarterly, 36 (3/4), 97– 100. https://doi.org/10.2307/4423110
• Kuruçayırlı, Emre, Maner, Çiğdem (2018), İvriz Ambarderesi Kızlar Oğlanlar Sarayı (Manastırı) Mağarası’nda Araştırmalar, Belleten, 82 (295), 785-802. https://doi.org/10.37879/belleten.2018.785
• Lanaro, Anna (2015), A goddess among Storm-gods: The stele of Tavşantepe and the landscape monuments of southern Cappadocia, Anatolian Studies, 65, 79–96. http://www.jstor.org/stable/24878379
• Maner, Çiğdem (2015), Hethitische Funde im Museum von Konya-Ereğli und ihre Bedeutung für die hethitische Präsenz in dieser Region, Istanbuler Mitteilungen 64, 207-221.
• Maner, Çiğdem (2016), Preliminary Report on the Third Season of the KonyaEreğli (KEYAR) Survey 2015, Anatolia Antiqua, 24, 225-252. https://www.persee.fr/collection/anata
• Maner, Çiğdem (2017), From the Konya Plain to the Bolkar Mountains: The 2015-16 Campaigns of the KEYAR Survey Project, iç: The Archaeology of Anatolia: Recent Discoveries (2015-2016) Volume II, Cambridge Scholars Press, 341-367.
• Masson, Emilia (1979), Les Inscriptions Louvites Hiéroglyphiques d'Emirgazi, JSav, 1, 3-52.
• Maxwell-Hyslop, Kathleen Rachel (1956), Urartian Bronzes in Etruscan Tombs, Iraq, 18 (2), 150–167. https://doi.org/10.2307/4199609
• Mellaart, James (1958), Second Milleniurn Pottery from The Konya Plain and Neighbourhood, Belleten, 22 (87), 311-346. https://doi.org/10.37879/ttkbelleten.1266741
• Mellink, Machteld Johanna (1982), Archaeology in Asia Minor, American Journal of Archaeology, 74 (2), 157–178. https://doi.org/10.2307/503206
• Menteş, Aliye, Maner, Çiğdem (2018), An Attempt of Community Archaeology İn İvriz Village: The Role of Archeological Regeneration and Heritage Conservation, TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 23, 227-240.
• Muscarella, Oscar White (1967), Fibulae Represented on Sculpture, Journal of Near Eastern Studies, 26 (2), 82–86. http://www.jstor.org/stable/543704
• Özcan, Ali (2013), Uda Şehri'nin Yeri Hakkında, Tarih Araştırmaları Dergisi, 32 (53), 195-212. Sarre, Fredrick (1908), The Hittite Monument of Ivriz and a Carpet Design of Asia Minor, The Burlington Magazine for Connoisseurs, 14 (69), 143–147. http://www.jstor.org/stable/857706.
• Stronach, David (1959), The Development of the Fibula in the Near East, Iraq, 21 (2), 180–206. https://doi.org/10.2307/4199659
• Şahin, Mustafa (1999), Neue Beobachtungen zum Felsrelief von İvriz/Konya, Nicht in den Krieg, sondern zur Ernte: der Gott mit der Sichel, Anatolian Studies, 49, 165–176. https://doi.org/10.2307/3643072.
• Teksöz, Didem, Omacan, Sinan, Maner, Çiğdem (2019), Bir Hitit Su Kült Merkezinin Toplum ile Buluşması: İvriz Kültürel Peyzaj Koruma Projesi. Tüba-Ked, 20, 111-141. https://doi.org/10.22520/tubaked.2019.20.008
• Turgut, Murat, Bahar, Hasan, Küçük, Bora (2018), Hititlerde Yerleşim Yeri-Kutsal Dağ İlişkisi Üzerine Bir Mesafe Önerisi, SEFAD, 39, 403-424. https://doi.org/10.21497/sefad.443545
• Ussishkin, David (1969), The Date of the Neo-Hittite Enclosure in Karatepe, Anatolian Studies, 19, 121–137. https://doi.org/10.2307/3642619