Emrî’nin Bir Nazire Mecmuasında Kayıtlı Şiirleri ve Mecmua Derleyicisinin Özeni Üzerine Notlar

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 8, 220 - 233, 27.12.2024

Gülçin Tanrıbuyurdu , Bahar Aygün

https://doi.org/10.69787/bitigefd.1563136

Öz

Osmanlının altı asırlık kadim edebiyat geleneğinin en değerli mahsullerinden biri şiir mecmualarıdır. Kültürü inşa etme çabasındaki insanoğlunun toplama, bir araya getirme ve bu yolla gelecek kuşaklara aktarma çabasını somutlayan mecmualar, bilhassa son dönemde Klasik Türk edebiyatı sahasındaki ilmî çalışmaların odağında yer almaktadır. Aynı ya da farklı asırlardan yüzlerce şairi bazen üslup bazen redif bazen nazım şekli ortaklığında bir araya getiren bu eserler, devrin edebî zevkini ve faaliyetlerini takibe de imkân sunmaktadır. Birbirinden değerli bu seçkiler arasında bilhassa nazire mecmuları ayrı bir öneme sahiptir. Bir zincirin halkalarını takip etmek kabilinden aynı kafiye ve redifi kullanan onlarca şairin art arda dizildiği bu mecmualar, şairlerin divanlarında bulunmayan şiirlerini ve tezkirelerde adı geçmeyen yahut hakkında çok az bir bilgiye sahip olunan şairlerin isimlerini gün yüzüne çıkarmasının yanında söz yarışında bayrağı kimlerin göğüslendiğini göstermesi, aynı estetik kodların ve manzum klişelerin farklı şiirsel tablolarda kullanımlarına tanıklık etmesi bakımından da değerlidir. Bu çalışmada, bir nazire mecmuası tertibindeki Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Nadir ve Yazma Eserler Bölümü 034127 numarasında kayıtlı olan Mecmû‘a-i Eşʿâr adlı şiir seçkisinde Emrî mahlasıyla kayıtlı, şairin neşredilmiş Divanında ve üzerine çalışma yapılmış diğer şiir mecmualarında bulunmayan 12 gazeli ele alınmıştır. Bu gazellerin söz konusu edilme sebebi, derleyicinin her bir gazelde klasik şiirin bahçe estetiğine ilişkin bir unsurun redif olarak kullanılması konusundaki özenine dikkat çekmektir. Çalışmanın başında şiir mecmuaları ve nazire mecmualarından kısaca söz edilmiş, Mecmû‘a-i Eşʿâr tanıtılmış ve söz konusu gazellerin Emrî’ye ait olduğu düşüncesinin temelindeki nedenler açıklanmıştır. Son kısımda ise bahsi geçen şiirlerin çeviri yazılı metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, nazire mecmuası, Mecmû ‘a-i Eşʿâr, has bahçe, Emrî.

Teşekkür

Kıymetli hocam Doç. Dr. Gülçin Tanrıbuyurdu'ya tüm emekleri için sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Poems By Emrî Recorded In A Nazire Collectıon and Notes On The Compıler's Care

Öz

One of the most valuable products of the Ottoman Empire's six centuries of ancient literary tradition is poetry collections. The mecmuas, which embody the effort of human beings to collect, gather and transfer to future generations in an effort to build culture, have been at the centre of scholarly studies in the field of classical Turkish literature, especially in the recent period. These works, which bring together hundreds of poets from the same or different centuries, sometimes with the same style, sometimes with the same redif, sometimes with the same verse form, also provide an opportunity to follow the literary taste and activities of the period. Among these valuable selections, especially the collections of nazire have a special importance. These collections, in which dozens of poets using the same rhyme and red rhyme are arranged one after the other as if following the links of a chain, are also valuable in terms of revealing the poems of the poets that are not included in their divans and the names of the poets whose names are not mentioned in the tezkires or about whom little information is available, as well as showing who took the flag in the verbal competition, and witnessing the use of the same aesthetic codes and poetic clichés in different poetic paintings. In this study, 12 ghazals with the pseudonym Emrî, which are not found in the poet's published Divan or in any other source, in the poetry selection Mecmû 'a-i Eşʿâr, which is registered in the Yapı Kredi Sermet Çifter Research Library, Rare and Manuscript Works Department, number 034127, in the form of a nazire mecmuası, are discussed. The reason for mentioning these ghazals is to draw attention to the compiler's care in using an element related to the garden aesthetics of classical poetry as a redif in each ghazal. At the beginning of the study, poetry collections and nazire collections are briefly mentioned, Mecmû 'a-i Eşʿâr is introduced, and the reasons behind the idea that these ghazals belong to Emrī are explained. In the last part, the mentioned poems are presented to the attention of the scholarly world.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, nazire collection, Mecmû ‘a-i Eşʿâr, imperial garden, Emrî.

Kaynakça

• Açıl, Berat (2015), Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 5 (Bahar 2015), 1-28.
• Andrews, Walter G. (2009), Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı: Osmanlı Şiirinde Anlam ve Gelenek, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aynur, Hatice vd. (2012), Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Pervâne b. Abdullah (2017), Pervâne Bey Mecmuası, haz. Kamil Ali Gıynaş, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0 (e.t. 31.08.2024).
• Huizinga, Johan (2020), Homo Ludens: Oyunun Kültür İçindeki Yeri Üzerine Bir İnceleme, Çev. Orhan Düz. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kayaokay, İlyas (2022), 16. Asır Şairlerinden Emrî’nin Mecmualarda Kayıtlı Olup Divanı’nda Bulunmayan Manzumeleri, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XVII. ed. Murat Baş. 635-654. Köksal, M. Fatih (2001), Edirneli Nazmi Mecma`ü`n-Neza`ir (inceleme-tenkitli metin), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Köksal, M. Fatih (2012), Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, M. Fatih (2006), Sana Benzer Güzel Olmaz: Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurnaz, Cemal (2007), Osmanlı Şair Okulu, Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Saraç, M. A. Yekta (1995), Emrı̇̄, Emrullah, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 11, 164.
• Saraç, M. A. Yekta (2002), Emrî Dîvânı, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Turhan, Z. Çağla (2024), Mecmû‘a-i Eş‘âr Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi 034127 (vr. 68b-138a) (İnceleme-Tenkitli Metin), Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Ülgen, Murat (2020), Türk Edebiyatında Mecmua ve Nazire Mecmuaları. ttps://www.academia.edu/100240823/T%C3%BCrk_Edebiyat%C4%B1nda_Mecmua_ve_Naz%C3%AEre_Mecmualar%C4%B1 (e.t. 29 Ağustos 2024).