GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE KÜLTÜR BİTKİLERİNDE ZARARLI OLAN DAĞ SERÇESİ (Passer montanus L.)NİN YAYILIŞI EKONOMİK ÖNEMİ, B1YOEKOLOJ İSİ VE UYGUN SAVAŞ YÖNTEMLERİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

Yıl 1982, Cilt: 22 Sayı: 1, 41 - 51, 03.12.2008

A.r. Akıncı

Öz

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 1974-1978 yılları arasında yapılan çalışmalara göre Dağ serçelerinin Urfa,Diyarbakır,Siirt ve Mardin illerine ve ilçelerine bağlı köylerdeki ağaçlıklarda yaşa -\
dıkları saptanmıştır.Kültür bitkilerindeki zarar oranları ağaçlığa olan uzaklığa ve ekilisin cinsine göre değişmekte,arpa ve erkenci çeşit buğdaylar daha fazla zarar görmektedir,Zararınjkuşların yuvalandıkları yerden 1500 m ye kadar devam ettiği ve zarar oranın âfJpada % 11-66, buğdayda % 5-49 arasında değiştiği tesbit edilmiştir. Dağ serçeleri Nisan sonları ile Mayıs ayı içerisinde böl - geye gelmekte ve yuvalarını toplu ağaçlıklarda yapmaktadırlar.Ge - üslerinden itibaren yuvalarını bir hafta içerisinde tamamlıyarak yumurta bırakma faaliyetine geçtikleri,kuluçka döşemlerinin orta -lama 15 gün olduğu, yumurtadan çıkan yavruların 15 günde uçacak hale gelebildiği ve yılda bir defa kuluçkaya yattıkları tesbit edilmiştir.Yuvalarındaki yumurta sayısı 2-7 arasında değişmekte olup ortalama 5 tir.Bölgeyi terkedişleri haziran ve temmuz aylarında olmaktadır.Kuluçka dönemlerinde ortalama % 80 nisbetinde bitkisel maddelerle beslendikleri,yavru döneminde ise besinleri içinde hayvansal madde oranının arttığı belirlenmiştir.Vücutlarında dış parazit olarak Diptera larvaları tesbit edilmiştir.Dağ serçeleri - |nin ağaçlardaki yuvalarında predatör oldukları tahmin edilen sıçanlara rastlanmış fakat bunları yakalamak mümkün olmamıştır. Yuvalarının bozulmasıyla dağ serçeleri bulundukları ağaç - lıkları terketmemekte ve zararlarına devam etmektedir.Ancak yavru çıkışının tamamlanmış olduğu dönemde tüm yuvaların bozulmasıyla o yıl nesil vermeleri önlenebilmektedir.(J)ueletox ilacının % 24 aktif madde ihtiva eden 1 : 1.5 nisbetindeki (2 kısım ilaç + 3 kısım mazot)karışımından dağ serçelerine karşı % 70 etkililik sağlanmıştır. İlaçlanan sahadan alınan ot örnekleri üzerinde 15 gün sonra 46.5 ppm., 21 gün sonra 5,9 ppm. ilaç bakiyesi tesbit edilmiştir.Meka - niksel tedbirlerle dağ serçesi populasyonunu düşürmek mümkün olduğundan, kimyasal savaşın,yuva bozmanın mümkün olmadığı ve zorunlu hallerde yapılabileceği kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

GÜNEYDOĞU, ANADOLU, BÖLGESİNDE

INVESTIGATIONS ON THE DISTRIBUTION, EO0N0MICAL IMPORTANCE, BIO-EOOLOGY,AND CONTROL METHODS OF TREE SPARROW(Passer montanus L.)WHICH IS HARMFULL ON AGRICULTURAL CROPS IN THE SOUTH EAST ANATOLIA

Öz

According to results of this investigation which has been carried out in 1974-1978 , Tree sparrow (Passer montanus L.)is exist in the villages of Urfa, Diyarbakır,Siirt and Mardin and their
districts. They nest on trees and cause important damages on the barley and wheat fields around of these woods.The ratios of dama - ges change according to the distance to wood and variety of grain. Barleys and early cultivar wheats are exposed more damage than others.lt was determined that the damages of Tree sparrow have continued as far as 1500 m , and the ratios of damages have changed between 11-66 % for barley, 5-49 % for wheat. Tree sparrows come to The South East Anaolia region during the last week of april and in may,and nest in the woods.They complete their nests and begin to laying eggs in a week.The average incubation period is 15 days,and nestlingis can be fly approximately 15 days after hatching.The clutch is two to seven eggs and the average number is five.They stay 45-60 days in woods,and breed only once during this period.By examining of their digestive systems,it was found that Tree sparrows are fed mostly with seeds and some other vegetal matters.The ratio of vegetal matters in their digestive systems has been found as ayerage 80?o in incubation period but the ratio of animal matters like that some insects and larvae,increases (average 36?o)in the period when they feed* their nestlinğs. Number of Diptera larvae were determined as ectoparasit on their bodies,but species of these larvae couldn't be idenİified. It was cleared by destroying their nests that Tree sprar - rows don't leave the wood and continue to damage.But,if ali the nests are destroyed during the nestling period,their population can be reduced. 4 Çueletox ?o60 Em.which mixed with Diesel oil in the proportion of 1:1, 5 (2 parts of chemical + 3 parts of Diesel oil) was tested against Tree sparrow:adults in 1974 in Urfa,and this chemical was effective against the adults approximately 70?o. According to the residue analysis which has been made on weed samples taken under the treated trees,average amounts of residue were found as 46, 5 p.p.m. after 15 days,and 5, 9 p.p.m. after 21 days. Tree sparrow population can be reduced,and their damage can be decreased under tfefe economic level with mechanical control. For this reason,the chemieal Çueletox can be used only by The Plant Protection Organisation,in some places where mechanical control is not possible.