Mekân Algısının Dönüşümünde Gerçeklik Kavramı: Pleasantville Filminin Okuması

Yıl 2023, , 162 - 177, 01.08.2023

Bengi Yurtsever

https://doi.org/10.58850/bodrum.1242439

Öz

Kent kavramının, mekânsal sınırların dönüşümüyle farklı bir tanımlamaya gereksinim duyacağı açıktır. Mimari kapsamda kent, mekân, yer, ortam ve bağlam gibi kavramlarda anlam dönüşümü yaşanabilecektir. Sosyolojik açıdan bakıldığında kolektif birliktelik ortamına altlık hazırlayan kentler, yeni sanal mekânlarda buna gereksinim duymadan yeni bir kolektif şehir hakkına sahip olabilecektir. Eski veya gerçek diye adlandırılan kentteki birçok mekânsa gerek fiziksel kullanım gerek sosyolojik anlam olarak yerini boşluklara bırakabilecektir. Bu çalışma kapsamında yeni şehir hakkı kavramına erişim sürecindeki mekânsal anlam dönüşümleri, Siegfried Kracauer’in görüşlerinden yararlanılarak Pleasantville (Yaşamın Renkleri) filminin okunmasıyla bir doküman analizi yapılmıştır. Kracauer’in modernizm mekânları üzerine görüşleri, maddesellik ve evsizlik formu kavramları hem kendi dönemi içerisinde hem de günümüz bağlamında irdelenmiştir. Bu içerikteki eleştiri metinleri, kitaplar ve filmler doküman analizinin bileşenlerini oluşturmuştur. Sosyolojik açıdan kolektif farkındalık dönemine tanıklık ettiren film aracılığıyla, günümüze ve geleceğe ilişkin yeni şehir hakkı arayışını tartışmak amaçlanmıştır. İçinde bulunulan kırılma dönemini öncekilerden ayıran durum alternatif bir sanal ortamın yeni kentsel mekân oluşumuna zemin hazırlıyor oluşudur. Dolayısıyla tamamen yeni bir düzenin, yaşantının ve belleğin gelişimini gözlemlemek ve bunlara ilişkin bileşenlerin yeniden tanımlanması söz konusudur. Olası yeni mekânların yeni haklara gereksinim duyabileceği; bu hakların sanal veya gerçek ortam ayırt etmeksizin kolektif bir aradalıklar olmadan etken olabilmesinin güçlüğü üzerinden tartışmanın değerlendirmesi tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gerçeklik, Sanal Ortam, Şehir Hakkı, Kolektif Yaklaşım, Pleasantville

Reality Concept in the Transformation of Space Perception: The Reading of Pleasantville Film

Öz

It is evident that the changing spatial boundaries necessitate a redefinition of the concept of the city. In the architectural context, this transformation can be observed in various notions, including the city, space, place, environment, and context. From a sociological perspective, cities that facilitate a collective environment can establish a new collective city without the need for virtual spaces. The physical and sociological meanings of many urban spaces, deemed old or real, are likely to be substituted in the course of this transformation. This study examines the changes in spatial meaning during the adoption of the new concept of the right to the city, by analyzing the film Pleasantville through the lens of Siegfried Kracauer's views. The examination focuses on Kracauer's perspectives on modernism spaces, materiality, and homelessness, both during his era and in today's context. The document analysis includes critical texts, books, and films. The purpose of this analysis is to explore the pursuit of a new right to the city in the present and future from a sociological perspective, considering the film as a witness to a period of collective awareness. The current transformation period is different from previous ones in that an alternative virtual environment is paving the way for a new urban space. Consequently, it is necessary to observe the development of a completely new order, experience, and memory, and redefine the components that relate to them. The emergence of new spaces may demand new rights. However, the evaluation of this discussion concludes that these rights may not be effective without collective associations, regardless of the environment, virtual or real.

Anahtar Kelimeler

Reality, Virtual Environment, Right to the City, Collective Approach, Pleasantville

Kaynakça

• Adorno, T. (2003). Kültür endüstrisini yeniden düşünürken (B. O. Doğan, Çev.). Cogito, 36, 76-84.
• Andrew, D. J. (2010). Büyük sinema kuramları (Z. Atam, Çev.). Doruk Yayımcılık.
• Arnheim, R. (2010). Sanat olarak sinema (R. Ü. Tandoğan, Çev.). Hil Yayınları.
• Asiliskender, B. (2002). Peki, “gerçek” nedir?. TOL, 1(1), 36-39.
• Atkinson, R. (2003). Domestication by cappuccino or a revenge on urban space? Control and empowerment in the management of public spaces. Urban Studies, 40(9), 1829-1843. https://doi.org/10.1080/0042098032000106627
• Çavuş, M. (2020). Dr. Caligari’nin odası (The cabinet of dr. Caligari). H. T. Akarsu, N. Erdoğan ve T. Özbursalı (Ed.), Sinemada mimarlık içinde (s. 131-135). YEM Yayınları.
• Demoğlu, M. E. (2022). Bir Pazar Günü (1930) filmi üzerinden Kracauer’in bulunmuş öykü kavramına bakış. ARTS: Artuklu Sanat ve Beşeri Bilimleri Dergisi, (8), 128-150. https://doi.org/10.46372/arts.1104989
• Diken, B., Laustsen, C. B. (2016). Filmlerle sosyoloji (S. Ertekin, Çev.). Metis Yayınları.
• Doğan, Y. B., Arslan, K., Arpacı, S. G. (2022). Bilim kurgu filmlerinde gelecek öngörülerinin mobilya ve mekân tasarımına yansımaları: 2001: A Space Odyssey filmi. bab Journal of FSMVU Faculty of Architecture and Design, 3(2), 228-240.
• Fried, M. (1998). Art and objecthood: Essays and reviews. University of Chicago Press.
• Harvey, D. (Temiz, A. D. ile). (2013). Asi şehirler: Şehir hakkından kentsel devrime doğru. (A. D. Temiz, Çev.). Metis Yayınları. (Orijinal eser basım tarihi 2012).
• Heidegger, M. (1996). Zaman kavramı (S. Babur, Çev.). İmge Kitabevi.
• İşlek, E. (2010). Duygusuzlar şehri Libria’da isyan. A. Allmer (Der.), Sinemekan: Sinemada mimarlık içinde (s. 95-105). Varlık Yayınları.
• Jacobs, J. (2011). Büyük Amerikan şehirlerinin ölümü ve yaşamı (B. Doğan, Çev.). Metis Yayınları.
• Jay, M. (1975). The extraterritorial life of Siegfried Kracauer. Salmagundi, 31/32, 49-106.
• Kaya, H. (2019). Frankfurt Okulu’nun sinemaya bakışı [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Kılıç, L. (1981). Siegfried Kracauer’in sinema kuramı. Kurgu, 4(1), 217-229.
• Kracauer, S. (1960). Theory of film: The Redemption of physical reality. Princeton University Press.
• Kracauer, S. (1997). The hotel lobby. N. Leach (Ed.), Rethinking architecture: A reader in culturel theory içinde (s. 50-64). Routledge.
• Kracauer, S. (Quaresma, L. ile). (2010). Caligari’den Hitler’e: Alman sinemasının psikolojik tarihi (E. Yılmaz, Çev.). De Ki Basım Yayın. (Orijinal eser basım tarihi 1947).
• Kracauer, S. (2011). Kitle süsü (O. Kılıç, Çev.). Metis Yayınları.
• Monaco, J. (1977). How to read a film: The Art technology, language, history and theory of film and media. Oxford University Press.
• Ross, G. (Yönetmen). (1998). Pleasantville [Film]. Larger Than Life Productions.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Serim, I. B. (2014). Mimarlık ve sinema ittifakının soykütüğü üzerine. Betonart, 41, 44-49.
• Turan, T., Kavut, İ. E. (2022). Gerçeküstü sanat akımının kurgusal mekânlara metaverse kavramına katkısının norm bağlamında incelenmesi. Journal of Architectural Sciences and Applications, 7(1), 346-363. https://doi.org/10.30785/mbud.1079846
• Ünver, B. (2012). Sinemada mekânsal duyumsama: The Shining filmi örneği. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Vidler, A. (1993). The explosion of space: Architecture and the Filmic Imaginary. Assemblage, 21, 44-59.
• Wiene, R. (Yönetmen). (1920). Das cabinet des Dr. Caligari. [Film]. Decla-Bioscop AG.
• Wimmer, K. (Yönetmen). (2002). Equilibrium [Film]. Blue Tulip Prodcutions.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Yurtsever, B., Polatoğlu, Ç. (2015). Yenilenen konut alanlarında ikilem: Bomonti örneği. AMPS Housing-A Critical Perspective Selective Papers, Liverpool. https://architecturemps.com/wp-content/uploads/2015/10/BENGI_YURTSEVER_DILEMMA-AT-RENEWED-HOUSING-ZONES_TR.pdf
• Zizek, S. (1989). The Sublime object of ideology. Verso.
• Zizek, S. (2001). The Fright of real tears, Krzysztof Kieslowski between theory and post-theory. British Film Institute.