Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Modernleşmenin Süreç Analizi

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 19, 17 - 36, 30.06.2021

Şaban Ali Düzgün

https://doi.org/10.51553/bozifder.889439

Öz

Tarihin hiçbir belirleyici ve dönüştürücü olayı, her ne olursa olsun anlık kararların yarattığı sonuçların toplamı olarak görülemez. Her değişim ve dönüşümün derin kökleri ve süreçleri vardır. Dolayısıyla Cumhuriyetin modernizasyonu için kullanılan “yukarıdan aşağıya modernleşme” kavramı bu anlamda tartışmaya açıktır. 1808’de II. Mahmut döneminde başlayan modernizasyon çalışmaları, Cumhuriyet’in ilanıyla sonuçlanan birçok dönüştürücü çabanın özünü içerir. Yeniden yapılanma (Tanzimat) fermanı, 1876 Anayasası ile nihayet anayasacılığa (Meşrutiyet) yol açmıştı. İttihad-ı Terakki (İttihat ve Terakki) ve Cumhuriyet döneminde yapılan benzer çalışmalar Mecelle’nin ve bazı uygulamaların doğmasına neden oldu. Tanzimat sonrası eğitim faaliyetleri Rönesans, Reform ve Aydınlanma’dan başlayarak Batı ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki boşluğu doldurmayı amaçlayan modernleşme sürecinin bir parçasıydı. Modernleşme için birçok girişim Cumhuriyet döneminden çok önce başlamış, bu süreç etkisini Cumhuriyet döneminde göstermiş ve halen devam etmektedir. Şimdiye kadar birçok kesin olay ve tartışma din ve eğitim kurumları etrafında dönmüştür.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı modernleşmesi,, Cumhuriyet dönemi,, Din,, Mektep-medrese,, Reform,, Kelam

A Process Analysis of Modernization from Ottoman Empire to the Republic of Turkey

Öz

No decisive changing and transformative event of history can be seen as the sum of the results created by instant decisions whatsoever. Every change and transformation has its deep roots and processes; so, the concept of “top-down modernization” employed for the modernization of the Republic is open to debate in this sense. Having started at II. Mahmut period, in 1808, the modernization efforts includes the core of many transformative efforts that ended with the declaration of the Republic. Reorganization (Tanzimat) edict, Constitution of 1876 had finally led to constitutionalism (Meşrutiyet). Similar efforts gave rise to Mecelle and some practices undertaken under Ittihad-Terakki (Committee of Union and Progress) and Republican time. Educational activities after Tanzimat meant to be part of modernization process aiming at bridging the gap between the West and Ottoman Empire, starting with Renaissance, Reformation and Enlightenment. Many initiatives for modernization started long before the Republican era; and this process created its effects in the Republican era and still continuing. Many conclusive events and discussions have so far revolved around religious and educational institutions.

Anahtar Kelimeler

Ottoman modernization,, republican era,, religion,, maktap-madrasa,, reformation,, Kalām

Kaynakça

• Atatürk Konya’da. Konya: Selçuk Üniversitesi, 1986.
• Bein, Amit. Osmanlı Uleması ve Türkiye Cumhuriyeti: Değişimin Failleri ve Geleneğin Muhafızları. Çev. Bülent Uçpunar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013.
• Davison, Andrew. Türkiye’de Sekülarizm ve Modernlik: Hermenötik Bir Yeniden Değerlendirme. çev. Tuncay Birkan, 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Engelhardt, Edouard Philippe. Türkiye ve Tanzimat: Devlet-i Osmaniye Tarih-i Islahatı 1826-1882. çev. Ali Reşad. İstanbul: Mürettibin-i Osmaniye Matbaası, 1328 (1912).
• Eşref Edip. “Meşrutiyet Devrinde Türkiye’yi İslam’dan Uzaklaştırma Hareketleri,” Sebilü’r-Reşad 22/549, 9 Ağustos 1339 (1923).
• Hanioğlu, Şükrü. Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1981.
• Mehmed Şükrü. “Medrese, Mektep Birleşmeli” Sebilürreşad, II/285, 26 Şubat 1914.
• Merad, Ali. L’Islam contemporain. Paris: PUF, 1984: 43.
• Mehmet Arif Bey. Binbir Hadis-i Şerif Şerhi. Kahire: Matba‘at el-Ma‘arif, 1901.
• Mehmed Akif Ersoy’un Makaleleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Mustafa Sabri Efendi. “İlmiye Bütçesi Münasebetiyle (Cenab-ı Hak İlmi Sarıklılardan Aldı Feslilere Verdi)”. Beyanu’l-hak 5/106. 17 Nisan 1911.
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. Tarih-i İslam. İstanbul: Hikmet Matbaası, 1911.
• Nader, Sohrab. “Global Waves, Local Actors: What the Young Turks Knew about Other Revolutions and Why It Mattered,” Comparative Studies in Society and History 44 (2002).
• Yakut, Esra. Şeyhülislamlık: Yenileşme Döneminde Devlet ve Din. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2014.
• Yazır, Muhammed Hamdi. “Dinimiz, Devletimiz”, Sebilü’r-Reşad 15/328, 12 Kanunuevvel 1334/12 Aralık 1918.