Üniversite Öğrencilerinde Çocukluk Çağı Travmatik Yaşantılarının Psikolojik Dayanıklık Üzerindeki Etkisinde Anne Baba Tutumlarının Aracılık Rolü

Yıl 2023, , 43 - 58, 31.07.2023

Beyza Ateş , Ramazan Çağlar Ercen

https://doi.org/10.56955/bpd.1309983

Öz

Bu çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmalarının psikolojik dayanıklılığa etkisinde anne baba tutumlarının aracılık rolünü incelemektir. Bu amaçla bu çalışmada Yapısal Eşitlik Modeli kullanılmıştır. Araştırma örneklemi İstanbul Arel Üniversitesi’ne devam eden 403 ön lisans, lisans ve lisansüstü öğrencisinden (287 kadın, 116 erkek) oluşmuştur. Araştırma sürecinde veri toplama amacıyla katılımcılara “Anne Baba Tutum Ölçeği, Çocukluk Çağı Travma Ölçeği, Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği, Kişisel Bilgi Formu” uygulanmıştır. Araştırmanın veri analizi, SPSS 21 ve Lisrel 8 paket programları ile yapılmıştır. Araştırma bulgular incelendiğinde travma düzeyindeki bir birimlik artışın demokratik anne baba tutumu algısında 0,88’lik azalışa sebep olduğu, demokratik anne baba tutumundaki bir birimlik artışın ise psikolojik dayanıklılık düzeyinde 0,62 puanlık artışa neden olduğu söylenilebilir. Ancak travma düzeyindeki bir birimlik artışın otoriter anne baba tutumu algısında 0,91 puanlık artışa; koruyucu anne baba tutumu algısında ise 0,75 artışa neden olsa da otoriter ve koruyucu anne baba tutumlarının psikolojik dayanıklılığa olan etkisi anlamlı değildir. Bu bulgular ile demokratik anne baba tutumunun çocukluk çağı travmalarının psikolojik dayanıklılığa etkisinde aracık ettiği söylenebilse de otoriter ve koruyucu anne baba tutumlarının çocukluk çağı travmalarının psikolojik dayanıklılığa etkisinde çok önemli bir aracılık etkisi olmadığı tespit edilmiştir. Araştırma sürecinde elde edilen bu sonuçlar literatüre uygun olarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anne Baba Tutumları, Travma, Psikolojik Dayanıklılık

Destekleyen Kurum

İstanbul Arel Üniversitesi

The Mediating Role of Parental Attitudes in the Effect of Childhood Traumatic Experiences on Psychological Resilience in University Students

Öz

The aim of this study is to examine the mediating role of parental attitudes in the effect of childhood traumas on resilience in university students. For this purpose, the Structural Equation Model was used in this study. The research sample consisted of 403 associate, undergraduate and graduate students (287 female, 116 male) attending Istanbul Arel University. During the research process, "Parental Attitude Scale, Childhood Trauma Scale, Psychological Resilience Scale for Adults, Personal Information Form" were applied to the participants in order to collect data. Data analysis of the research was done with SPSS 21 and Lisrel 8 package programs. When the research findings are examined, it can be said that a one-unit increase in the trauma level causes a 0.88 decrease in the perception of democratic parental attitude, and a one-unit increase in the democratic parental attitude causes an increase of 0.62 points in the psychological resilience level. However, a one-unit increase in the trauma level has a 0.91 point increase in the perception of authoritarian parenting; Although it causes an increase of 0.75 in the perception of protective parental attitude, the effect of authoritarian and protective parental attitudes on psychological resilience is not significant. With these findings, although it can be said that democratic parental attitudes mediate the effect of childhood traumas on resilience, it has been determined that authoritarian and protective parental attitudes do not have a significant mediating effect on the effect of childhood traumas on resilience. These results obtained during the research process were discussed in accordance with the literature.

Anahtar Kelimeler

Parental Attitudes, Trauma, Resilience

Kaynakça

• Aktaş, S. (2011). 9. Sınıfta Anne Baba Tutumları ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Aktepe, E. (2009). Çocukluk Çağı Cinsel İstismarı. Psikiyatride Güncel Yaklașımlar. Current Approaches In Psychiatry, 1, 95-119.
• Aral, N., & Başar, F. (1998). Çocukların kaygı düzeylerinin yaş, cinsiyet, sosyoekonomik düzey ve ailenin parçalanma durumuna göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 22(110), 7-12.
• Aral, N. ve Gürsoy F. (2001). Çocuk Hakları Çerçevesinde Çocuk İhmal ve İstismarı. Milli Eğitim Dergisi, 151(5), 33-46.
• Bahadır E. (2019). Erken dönem uyumsuz şemaları ile savunma mekanizmaları arasındaki ilişkilerin çocukluk çağı travmaları açısından incelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Basım, H. N. ve Çetin F. (2011). Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği›nin Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 104-114.
• Baumrind, D. (1966). Effects Of Authoritative Parental Control On Child Behavior. Child Development, 37(4), 887-907.
• Beşer N. G., Arabacı L. B., Uzunoğlu G., Bilaç Ö. ve Ozan E. (2018). Suça İtilmiş Ergenlerde Ebeveyn Tutumu ve Çocukluk Çağı Travmalarının Belirlenmesi. Klinik Psikiyatri, 22, 219-227.
• Boldero, J. ve Fallon B. (1995). Adolescent Help Seeking: What Do They Get Help For and From Whom?. Journal of Adolescence, 18, 93-209.
• Bollen, K.A., (1989). Structural Equations with Latent Veriables, New York: Wiley.
• Bozok, M. (2018). Toplumsal cinsiyet ve aile, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Cicchetti, D. (2010). Resilience Under Conditions Of Extreme Stress: A Multilevel Perspective. World Psychiatry. 9(3), 145-154.
• Çağdaş A. (2015). Anne-Baba-Çocuk İletişimi. Ankara: Eğiten Kitap Yayınevi.
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme Kuramı. Ankara: H.Ü. Fen Fakültesi Basımevi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Darling, N. ve Steinberg L. (1993). Parenting Styles As Context: An Integrative Model. Psychological Bulletin, 113(3), 487-496.
• Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği. Toplum ve Bilim, 86(3), 139-170.
• Derman, M. T. & Başal, H. A. (2013). Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115-144.Dong C. R., Xu R. ve Xu L. (2020). Relationship Of Childhood Trauma, Psychological Resilience, And Family Resilience Among Undergraduate Nursing Students: A cross‐sectional study. Perspectives in Psychiatric Care. 1, 8.
• Dursun, A. (2010). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Davranış Problemleriyle Anne-Baba Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Fonagy P., Steele M. ve Steele H. (1994) The Emanuel Miller Memorial Lecture: The Theory and Practice of Resilience. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 35, 231-257.
• Friedson, M. (2015). Authoritarian Parenting Attitudes and Social Origin: The Multigenerational Relationship of Socioeconomic Position to Childrearing Values. Child Abuse & Neglect.
• Garmezy, N. (1993). Children in Poverty: Resilience Despite Risk. Psychiatry, 56:127-136.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step bysstep: A simple guide and reference. Baston: Allyn & Bacon.
• Güler, A. (2004). Relationship Between Self-Construals and Future Time Orientations. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: ODTÜ.
• Güneri Yöyen, E. (2017). Çocukluk Çağı Travması ve Benlik Saygısı. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(1), 267-282.
• Günay, G. & Bener, Ö. (2011). Kadınların toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde aile içi yaşamı algılama biçimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), 157-171.
• Hawley D. R. ve DeHaan L. (1996) Toward a Definition of Family Resilience: Integrating Life-span and Family Perspectives. Family Process, 35, 283-298.
• Hatunoğlu, A. (2019). Ailenin sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyinin çocuğun kaygı düzeyine etkisi. The Journal of Academic Social Science, 95(95), 214-223.
• Holl J., Pap I. ve Südhof J. (2017). Trauma, Resilience, and Emotion Regulation. Psychother Psychosom Med Psychol, 67(2), 83‐90.
• Jewkes R., Nduna M., Jama-Shai N., Chirwa E. ve Dunkle K. (2016). Understanding the Relationships between Gender Inequitable Behaviours, Childhood Trauma and Socio-Economic Status in Single and Multiple Perpetrator Rape in Rural South Africa: Structural Equation Modelling. PLoS ONE, 11(5).
• Kaplan S. J, Pelcovitz D. ve Labruna V. (1999). Child and Adolescent Abuse and Neglect Research: A Review Of The Past 10 Years. Part I: Physical and Emotional Abuse and Neglect. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 38:1214-1222.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik Sağlamlık, Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142.
• Kasehagen L., Omland L., Bailey M., Biss C., Holmes B. ve Kelso P. (2018). Relationship of Adverse Family Experiences to Resilience And School Engagement Among Vermont Youth. Maternal and Child Health Journal, 22(3), 298‐307.
• Keçili B. (2022). Özel Eğitim Öğretmenlerinin Psikolojik Dayanıklılık Öz Yeterlik ve Psikolojik Yardım Alma Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi.
• Kendall-Tackett K. (2002). The Health Effects of Childhood Abuse: Four Pathways By Which Abuse Can Influence Health. Child Abuse & Neglect. 26, 715-729.
• Kuzgun, Y. ve Eldeleklioğlu J. (2005). Anne baba tutumları ölçeği. Y. Kuzgun ve F. Bacanlı (Dü) içinde PDR’ de kullanılan ölçekler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Li X., Yang H., Wang H. ve Jiaa J. (2020). Family socioeconomic status and home-based parental involvement: A mediation analysis of parental attitudes and expectations. Children and Youth Services Review, 116.
• Marx M., Young S. Y., Harvey J., Rosenstein D. ve Seedat S. (2017). An Examination of Differences in Psychological Resilience Between Social Anxiety Disorder and Posttraumatic Stress Disorder in the Context of Early Childhood Trauma. Frontiers in Psychology, 8, 2058.
• Masten, A. S., Best K. M. ve Garmezy N. (1990). Resilience and Development: Contributions From The Study Of Children Who Overcome Adversity. Development and Psychopathology, 2(4), 425-444.
• Masten, A. S. ve Coatsworth J. D. (1998). The Development Of Competence in Favorable and Unfavorable Environments: Lessons From Research On Successful Children. American Psychologist, 53(2), 205-220.
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H., (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi – AMOS Uygulamaları, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Nazlı, S. (2018). Aile Danışmanlığı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Odağ C. (2001). Nevrozlar-2. 1. Baskı. İzmir: Halime Odağ Psikanaliz ve Psikoterapi Vakfı Yayınları; 43-44.Onat, G. (2010). Demokratik ve Otoriter Olarak Algılanan Ana-Baba Tutumlarının Lise Birinci Sınıf Öğrencilerinin Yılmazlık Düzeyine
• Etkilerinin Araştırılması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oral R., Can D., Kaplan S., Polat S., Ateş N., Çetin G. ve arkadaşları (2001). Child Abuse in Turkey: An Experience in Overcoming Denial and A Description Of 50 Cases. Child Abuse & Neglect, 25(2):279-290.
• Özen D. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Anne-Baba Tutumlarının Psikolojik Sağlamlık Üzerine Etkisi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(3), 1428-1449.
• Özmete, E. ve Yanardağ, M. (2016). Erkeklerin bakış açısıyla toplumsal cinsiyet rolleri: kadın ve erkek olmanın değeri. Turkish Journal of Social Research/Turkiye Sosyal Arastirmalar Dergisi, 20(1). 91-107.
• Pamuk S. (2016). Farklı Anne Baba Tutumlarının Üniversite Öğrencilerinin Kendini Toparlama Gücüne, Problem Çözme Becerilerine ve Karar Verme Davranışlarına Etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Beykent Üniversitesi.
• Polat, O. (2001). Çocuk ve Şiddet. İstanbul: Der Yayınları.
• Qiu Y., Huang Y., Wang Y., Ren L., Jiang H., Zhang L. ve Dong C. (2021) The Role of Socioeconomic Status, Family Resilience, and Social Support in Predicting Psychological Resilience Among Chinese Maintenance Hemodialysis Patients. Front. Psychiatry, 12:723344.
• Rickwood, D., Deane F. P., Wilson C. J. ve Ciarrochi J. (2005). Young People’s Help-Seeking For Mental Health Problems. Australian e-Journal for the Advancement of Mental Health, 4(3), 1-34
• Sadock B. J. ve Sadock V. A. (2004). Problems related to abuse and neglect. Kaplan & Sadock‘s Concise Textbook of Clinical Psychiatry, Cancro R (eds) 9.edition. Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins, 370-376
• Sertelin, Ç. (2003). Aile Tutumlarının Sosyokültürel Yapı ve Aile Fonksiyonları ile İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Sheffield, J. K., Fiorenza E. ve Sofronoff K. (2004). Adolescents’ Willingness To Seek Psychological Help: Promoting and Preventing Factors. Journal of Youth and Adolescence, 33(6), 495-507.
• Sümer, N., Gündoğdu-Aktürk E. ve Helvacı E. (2010). Anne-Baba Tutum ve Davranışlarının Psikolojik Etkileri: Türkiye’de Yapılan Çalışmalara Toplu Bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42-59.
• Şahin N. H. ve Şahin N. (1992). Adolescent Guilt, Shame and Depression in Relation to Sociotropy and Autonomy. World Congress of Cognitive Therapy. Haziran 17-21, Toronto, Canada
• Şar V. (1998). Kötüye Kullanım ve İhmalle ilişkili Sorunlar. E.Köroğlu, C. Güleç, (Ed.) Psikiyatri Temel Kitabı. Cilt.2, Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 823-833.
• Şar, V., Öztürk E. ve İkikardeş E. (2012). Çocukluk Cağı Ruhsal Travma Ölçeğinin Türkçe Uyarlamasının Geçerlilik ve Güvenilirliği. Türkiye Klinikleri International Journal of Medical Sciences, 32(4), 1054-63
• Şen M. (2019). Psikolojik Destek Alan ve Almayan Bireylerde Çocukluk Çağı Travmaları ve Dürtüsellik İlişkisinin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Şimşek D. E. (2017). Yetişkin Bireylerde Çocukluk Çağı Travmaları ile Saldırganlık Düzeyi Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi.
• Taner, Y. ve Gökler B. (2004). Çocuk İstismar ve İhmali: Psikiyatrik Yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35, 82-86.
• Tatlılıoğlu, K. (2012). Okul öncesi dönemde anne-baba tutumunun çocuğun kişilik gelişimine etkisi. Turan-Sam, 4(15), 83-91.
• Topbaş M. (2004). İnsanlığın Büyük Bir Ayıbı: Çocuk İstismarı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 3, 76-80
• Topkaya, N. ve Meydan B. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Problem Yaşadıkları Alanlar, Yardım Kaynakları ve Psikolojik Yardım Alma Niyetleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 25-37.
• Türkgil, B. (2021). Çocukluk Çağı Travmaları Olan Yetişkinlerde Çocukluk Çağı Travmaları, Ruminatif Düşünce Biçimi ve Umutsuzluk Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Kent Üniversitesi.
• Türküm, S., Kızıltaş A. ve Sarıyer A. (2004). Anadolu Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezinin Hedef Kitlesinin Psikolojik İhtiyaçlarına İlişkin Ön Çalışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 21(3), 15-27.
• Ünal, F. (2008). Ailede çocuk istismarı ve ihmali. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), 9-18.
• Whiffen V. E. ve MacIntosh H. B. (2005). Mediators Of The Link Between Childhood Sexual Abuse and Emotional Distress: a critical review. Trauma Violence Abuse. 6, 24-39
• Yavuzer, H. (2019). Ana-Baba Okulu. (23.Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.