LIQUIDATION OF ABDULHAMID PERIOD STAFF AND PENSION FUNDS IN II. CONSTITUTIONAL MONARCHY

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 240 - 260, 30.06.2017

Nursel Manav

https://doi.org/10.33905/bseusbed.307907

Cited By: 6

Öz

Committee of Union and Progress (CUP/ITC) began to liquidate Abdulhamid period staff after declaration of II. constitutional monarchy. Liquidation, in early days, was made as removal from bureau and dismissal of officers and soldiers in Istanbul and provinces, and arrest or exile some of them. Later it was taken to the government program and many officers and soldiers were dismissed from all ministries. It was decided to enact a law on regulation in December 1908 on the reaction of those who were dismissed from the state service. Some officials, soldiers and scholars were compulsorily retired from the age limit; a part of them were paid dismissal pension and a part were removed from their posts by paying compensation, with the law enacted in 1909. While retirement and dismissal pensions were paid by Civil Fund for officials and scholars, and by Military Fund for soldiers; compensation was paid by treasury resources. However, after a while, it was decided to pay dismissal pensions by their funds to people who returned their compensation. Payment of old-age or dismissal pensions to a large number of officials, scholars and soldiers because of retirement or dismissal of them caused a significant increase in favor of expenditures on the income-expenditure balances of funds. A French expert was appointed to consult his knowledge about what to be done to solve the problems arising in funds. Many changes were made on retirement laws against both military and civil servants in accordance with French expert's recommendations.

Anahtar Kelimeler

Official, soldier, regulation, pension, compens

II. Meşrutiyet'te Abdülhamid Dönemi Kadrolarının Tasfiyesi ve Tekaüd Sandıkları

Öz

İttihat ve
Terakki Cemiyeti, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Abdülhamid dönemi
kadrolarını tasfiyeye başladı. Tasfiye ilk günlerde İstanbul ve taşrada memur
ve askerlerin dairelerden çıkarılıp atılmaları, bazılarının tutuklanması veya
sürgüne gönderilmesi biçiminde yapılmaktaydı. Ardından hükümet programına
alındı ve tüm nezaretlerden çok sayıda memur ve asker tasfiye edildi. Devlet
kadrolarından atılanların tepkileri üzerine 1908 yılı Aralık ayında tensikatla
ilgili yasa çıkarılmasına karar verildi. 1909 yılında yürürlüğe konulan kanunla
memur, asker ve ilmiye mensuplarından bazıları yaş haddinden zorunlu olarak
emekli edildi; bir kısmına mazuliyet maaşı bağlandı ve bir bölümü de tazminat
ödenerek görevlerinden uzaklaştırıldı. Emekli ve mazuliyet aylıkları, memur ve
ilmiye mensupları için Mülkiye Tekaüd Sandığı, askerler için Askeri Tekaüd
Sandığı tarafından tediye edilirken; tazminatlar ise hazine kaynaklarınca
ödendi. Ancak, bir süre sonra tazminatlarını iade edenlere yine sandıklarca
mazuliyet maaşı tahsis edilmesine karar verildi. Çok sayıda memur, ilmiye
mensubu ve askerlerin emeklilikleri veya azledilmeleri nedeniyle bunlara
yaşlılık veya mazuliyet aylığı bağlanması sandıkların gelir-gider dengeleri
üzerinde giderler lehine önemli miktarda artışa yol açtı. Sandıklarda ortaya çıkan
sorunları çözmek için yapılması gerekenler hakkında bilgisine başvurulmak üzere
Fransız bir uzman görevlendirildi. Fransız uzmanın önerileri doğrultusunda
emeklilik yasalarında hem asker hem de mülkiye memurları aleyhine pek çok
değişiklik yapıldı. 

Anahtar Kelimeler

Memur, asker, tensikat, emeklilik

Kaynakça

• KAYNAKÇA: Arşiv Kaynakları*: - Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA): İrade, Maliye (İ.ML) İrade, Kanun (İ. KAN) Bâbıâli Evrak Odası (BEO) Meclis-i Vükelâ (MV) - Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA): 030-10-132-950-1. *Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgelerinin numaraları metin içinde yer almaktadır.
• Gazeteler: Tanin: nr. 21, 23, 24, 25, 349, 351, 353, 354, 363.
• BASILI ESERLER: Ahmad, Feroz (Tarihsiz). 1909-1914 İttihat ve Terakk. İstanbul: Kaynak Yay. Akşin, Sina (1987). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: Remzi Kitabevi. Erkek, Mehmet Salih (2013). “II. Meşrutiyet Dönemi Maarif Nazırları”. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII/2. İstanbul: 385-416. Kamu Personeli Emeklilik Mevzuatı I (1876-1930) (1994). Ankara: TC. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Sayı: 19094/15. Kansu, Aykut (1995). 1909 Devrimi, Elusive Transformation: The Revolution of 1909 in Turkey. çev: Ayda Arbal. İstanbul: İletişim Yay. Kırmızı, Abdülhamit (1998). “Meşrutiyette İstibdat Kadroları: 1908 İhtilanin Bürokraside Tasfiye ve İkame Kabiliyeti”, 1908-2008 Jön-Türk Devrimi’nin 100. Yılı Uluslararası Kongre Bildirileri, 1-13. https://www.google.com.tr/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=1909+tensikat%C4%B1 (Erişim tarihi: 08.03.2017). Kuneralp, Sinan (1999). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922) Prosopografik Rehber. İstanbul: İsis Yay. Manav, Nursel (2014). Mülkiye Tekaüd Sandığı Kuruluşu ve Faaliyetleri (1880-1890). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. Özger, Yunus (2011). Askeri Tekaüd Sandığı. İstanbul: IQ Yay. Özyüksel, Murat (2000). Hicaz Demiryolu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. Sohrabi, Nader (2001). Revolution and Constitutionalism in the Ottoman Empire and İran. USA: Cambridge University Press. Tevfik Bey, Mehmet (1993) . Bir Devlet Adamının Mehmet Tevfik Bey’in (Biren) II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları 2. Yay. Hzl. F. Rezan Hürmen. İstanbul: Arma Yay. Toros, Taha (1996). Ali Münif Bey’in Hâtıraları. İstanbul: İsis Yay. Tural, Erkan (2016). Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler. Ankara: İmge Yay. Tural, Erkan (2008). “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Adliye ve Mezâhip Nezareti’nde Bürokratik Reform”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 223-252, http;//dergiler. Ankara.edu.tr/dergiler/38/262/2352.pdf (Erişim tarihi: 03.03.2017) Tural, Erkan (2009).“Osmanlı Posta Bürokrasisi 1908-1914”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 205-230, http://www.dergiler. Ankara. Edu. Tr/dergiler/18/1573/17066.pdf (Erişim tarihi: 01.02.2017) Tural, Erkan (2008).”II. Meşrutiyet Dönemi’nde Evkaf-ı Hümayûn Nezareti’nde Bürokratik Reform” s. 205-225, http;//acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/748/Tural.pdf?sequence=1 (Erişim tarihi: 11.03.2017). Yakut, Esra. (2005) Şeyhülislamlık Yenileşme Döneminde Devlet ve Din. İstanbul: Kitap Yay. Yakut, Esra. (2003) .“II. Meşrutiyet Dönemi’nde Müftülerle İlgili Gerçekleştirilen Hukukî Düzenlemeler”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, s. 33-54, http://w2.anadolu.edu.tr/arastirma/hakemli_dergiler/sosyal_bilimler/pdf/2003-1/sos_bil.2.pdf (Erişim tarihi: 28.02.2017). Woods, Henry F. (1976). Türkiye Anıları (Osmanlı Bahriyesinde Kırk yıl) 1869-1909. çev: Em. Amiral Fahri Çoker. İstanbul: Milliyet Yay.