THE BELIEFS ABOUT THE MOON IN TURKISH EPICS OF THE SIBERIAN FIELD

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 40 - 55, 30.06.2018

Mehtap Müçük

Öz

Turkish epics of Siberia field are very rich cultural memory carriers. Especially mythological oldest beliefs and archaic informations take part inthe cultural backgrounds of epics. The moon which is one of the mythological items in epics is frequently used in different viewpoints.The effects of the moon on heroes take attention.Various formations like naming the hero, praying, swearing, and being a source of healinghave been described.Thus, through the heroes of the epics,the legendary narrators transfer the traditions, customs, beliefs and social structures of the society in which they live.They accept the moon as a sacred entity when they transfer. The moon has been approached in various forms depending on beeing thankful to god, wanting something to happen, praying, whether the heroes have good or bad qualities.In addition, they also found consolation in the face of death. In this article, the effects of the moon on heroes and the various traditions in the society have been examined.Finally, some evaluations have been made.

Anahtar Kelimeler

Epic, hero, moon, sky, Siberia

SİBİRYA SAHASI TÜRK DESTANLARINDA “AY”LA İLGİLİ İNANÇLAR

Öz

Sibirya sahası Türk destanları oldukça zengin birer kültürel bellek aktarıcılardır. Aktardıkları bu kültürel geçmiş içerisinde özellikle mitolojik açıdan en eski inanç ve arkaik bilgiler yer almaktadır. Mitolojik öğelerden özellikle ay, çok farklı açılardan sıklıkla kullanılmaktadır. Ayın kahramanlar üzerindeki etkileri dikkat çekmektedir. Kahramana ad verme, dua etme, ant içme, kahramanın davranışlarına göre ayın geçip geçmeme durumu ve şifa kaynağı olması üzerine çeşitli oluşumlar anlatılmıştır. Böylelikle destan anlatıcıları destanlardaki kahramanlar aracılığıyla içinde yaşadıkları toplumların gelenek ve göreneklerini, inanç ve sosyal yapılarını aktarmışlardır. Bunu yaparlarken de ay”ı kutsal bir varlık olarak kabul ederek kahramanlara ceza verme, kahramanları yüceltme gibi toplumsal normlara yer vermişlerdir. Tanrı’ya şükrederken, herhangi bir şeyin gerçekleşmesini istediklerinde, dua ederken, kahramanların iyi ve kötü niteliklere sahip olmasına göre “ay”ın çeşitli şekillerde varlığı görülmüştür. Ayrıca ölüm karşısında ay ile teselli bulmuşlardır. Bu makalede: Sibirya sahası Türk destanlarında ayın kahramanların dünyaları üzerine etkileri ve toplumda karşılaşılan çeşitli gelenekler ve bunlar ile ilgili değerlendirilmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Destan, kahraman, ay, gökyüzü

Kaynakça

• KAYNAKÇAAktaş, E.(2011). Hakas Destanları-3: Han Orba. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Arıkoğlu, E.(2007). Hakas Destanları-1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Beydili, C. (2004).Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. (Çev. E, Ercan.). Ankara:Yurt Yayınları.Davletov, B. T. (2005). Huban Arığ: Hakas Türklerinin Kadın Yiğitlik Destanı. (1. Baskı) Ankara: Türksoy Yayınları.Dilek, İ. (2002). Altay Destanları-1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Dilek, İ. (2007). Altay Destanları-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Dilek, İ. (2007). Altay Destanları-3. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Eliade, M. (2000). Dinler Tarihine Giriş.(Çev. L. Arslan, ). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.Ergun, M.(2006). Şor Kahramanlık Destanları. Ankara: Akçağ Yayınları.Ergun, M., Aça, M. (2004) Tıva Kahramanlık Destanları-1. Ankara: Akçağ Yayınları.Gül, V. (2008). “Altayca Almıs Kaan Destanı.(Giriş-Metin-Aktarma-Dizin)”.Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.Kalafat, Y. (1995). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. (2.Baskı). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.Naskali, E. G.(2015). Altay Destanı: Maaday Kara. (2. Baskı). Ankara: Yapı Kredi Yayınları.Ilgın, A.(2008). Hakas Destanları-2 Kara Kuzgun. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Yılmaz, G. K. (2013). Hakas Destanları 4:Altın Taycı. Ankara Türk Dil Kurumu Yayınları