UYGURLARDA BUYAN EVİRMEK VE MÜSLÜMAN TÜRKLERDE MEVLİT DUASI ÜZERİNE BİR DENEME

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 168 - 177, 31.12.2018

Cengiz Güler

Öz

Şamanizm denilen bir inanç sitemini kabul eden Türkler,
zamanla geniş coğrafyalara yayılarak hâkim oldukları bölgelerdeki dinleri de
benimsemişlerdir. Farklı coğrafyaların ve kültürlerin mahsulü olan bu dinler,
Türk toplumları sayesinde bir arada varlıklarını korumuşlardır. Hatta diğer
dinlere karşı ılımlı olan Türkler kimi zaman bir dinden diğer dine kolaylıkla
geçmişlerdir. Bu din değiştirmelerden dolayı Türkler arasında bazı inanç
motifleri kalıcı hale gelmiştir. Çünkü bu dinler bir arada devam ettiklerinden
dolayı inanç sistemlerinde birbirlerinden etkilenmeler olmuştur. Bir dinde devam
ettirilen bir motif, sosyal hayat içerisinde diğer dinler tarafından da kabul
edilmiştir. Zamanla bu dinlerin yerini onlardan daha etkili bir şekilde İslam
dini almıştır. Ancak İslamiyet Türkler arasında hemen yayılmayıp, Türklerin bu
dini kabul etmeleri uzun bir zaman sürmüştür. Bu süreç içerisinde İslamiyet’te
diğer dinler ile bir arada devam etmiştir. Zamanla İslamiyet’i kabul eden
Türkler, diğer dinlerde olduğu gibi İslamiyet’e geçişte de bazı örf ve
adetlerinden vazgeçemeyerek yeni dinlerinin kalıbına uyarlayarak devam
ettirmişlerdir. Bu çalışmanın konusu olan buyan evirmek âdeti de İslami
kalıplara uydurularak devam eden âdetlerden birisidir. Burkan dinine mensup
Uygurlarda gördüğümüz bu adet, kazanılan bir sevabın bir başkası hediye
edilmesidir. Türkler bu adetlerinden vazgeçemeyerek İslamiyet’teki sadaka-i
câriyeden yola çıkarak İslami kalıplara sokarak günümüze kadar devam
ettirmişlerdir. 

Anahtar Kelimeler

Buyan Evirmek, Uygurlar, Mevlit, İslamiyet, Sevap Tevcihi

A Trial of Buyan Evirmek in Uighurs and Mevlid Prayer in Muslim Turks

Öz

The Turks who adopted a self governing belief system in their own geographical region, in time, also adopted the other religions in their domain, spreading into wide areas. There religions being the products of different regions and cultures stayed intact thanks to Turkish societies. In addition, Turks who were close to other religions sometimes were converted into these religions without much difficulty. Due to these religious conversions, some motifs were permanently embroidered into the culture of Turks because these religions continued to coexist with one another, and there were interactions among them. A motif which prevailed in one culture continued to be ordained in another one in social life. In time, Islamic religion prevailed among all others. However, this religion did not have widespread acceptance at once, it needed long time to be spread among Turks. In this period, other religions coexisted with Islam as well. On the course of time, Turks who were converted to Islam had their old customs and traditions brought to this new religion, modifying their patterns to the new belief system. “Buyan evirmek”, which is the subject matter of this study, is such a custom continuing in Islam in a disguised way. This custom, which we see at Uighurs who were of Burkhan religion, is gifting earned good deeds to another one. Turks have not abandoned this custom and shifting its disguise into “sadaka-i cariye” in Islam, making it continue to this day. 

Anahtar Kelimeler

Buyan Evirmek, Uighurs, Mevlid, Islamic, Mitzvah Orientation

Kaynakça

• KAŞGARLI MAHMUD. (2005). Divânü Lugâti’t-Türk, çev. Seçkin Erdi-Serap Tuğba Yurtsever, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• OCAK, A. Y. (2007). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ODA, J. (1980). “Eski Uygurca Bir Vesikanın Budizmle İlgili Küçük Bir Parçası”, Türkiyat Mecmuası, 19: 183-202.
• ÖGEL, B. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş I, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TEKİN, Ş. (1960), Maytrısimit, Ankara: Sevinç Matbaası.
• TEKİN, Ş. (1962). “Uygurlarda Sevab Tevcihi Âdeti ve İslâmlıkta Mevlid Duâsı”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 12: 233-246.
• TEKİN, Ş. (1966). “Buyan Evirmek (Sevabın Tevcihi)”, Reşit Rahmeti Arat İçin, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• TEKİN, Ş. (2017), Eski Türklerde Yazı, Kâğıt, Kitap ve Kâğıt Damgaları, 2. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• YUSUF HAS HÂCİB. (1947). Kutadgu Bilig, çev. Reşit Rahmeti Arat, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.