SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARININ KÖK DEĞERLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 74 - 87, 31.12.2022

Kemal Köksal , Zeynep Yaylacı , Ümit Yel , Sadettin Erbaş , Bahadır Kılcan

https://doi.org/10.48174/buaad.52.1

Cited By: 8

Öz

Türkiye’de çağın gerekliliklerine uyumlu bireyler yetiştirmek amacıyla 2018 yılında derslerin öğretim programlarında bir takım değişikliğe gidilmiştir. Bu değişikliklerden birisi olarak görülen kök değerler daha önceki programın aksine sadece sosyal bilgiler dersi öğretim programında değil diğer derslerin öğretim programlarında da yer almıştır. Mevcut çalışmada sosyal bilgiler dersi öğretim programı temel alınarak oluşturulan ilkokul 4. sınıf, ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metinlerde kök değerlerin yer alma durumları incelenmiştir. Nitel araştırma yaklaşımına dayalı olarak planlanan çalışmada doküman incelemesine bağlı kalarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Talim Terbiye Kurulu tarafından onaylanan dört sosyal bilgiler kitabından veriler elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizi betimsel analize uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Analiz neticesinde incelenen sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metinlerde bulunan kök değerlerin hem kök değerler ve sınıf seviyesi hem de sosyal bilgiler öğretim programında yer alan öğrenme alanları bağlamında dengeli bir dağılım gözetilmeden gelişigüzel yer aldığı saptanmıştır. Buradan hareketler sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metinlerde yer alan kök değerlerin sınıf, öğrenme alanları ve kök değerler bağlamında dengeli bir dağılım gözetilerek yeni ders kitaplarının oluşturulması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, ders kitapları, kök değerler

Examining of Social Studies Textbooks in Terms of Root Values

Öz

Türkiye’de çağın gerekliliklerine uyumlu bireyler yetiştirmek amacıyla 2018 yılında derslerin öğretim programlarında bir takım değişikliğe gidilmiştir. Bu değişikliklerden birisi olarak görülen kök değerler daha önceki programın aksine sadece sosyal bilgiler dersi öğretim programında değil diğer derslerin öğretim programlarında da yer almıştır. Mevcut çalışmada sosyal bilgiler dersi öğretim programı temel alınarak oluşturulan ilkokul 4. sınıf, ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metinlerde kök değerlerin yer alma durumları incelenmiştir. Nitel araştırma yaklaşımına dayalı olarak planlanan çalışmada doküman incelemesine bağlı kalarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Talim Terbiye Kurulu tarafından onaylanan dört sosyal bilgiler kitabından veriler elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizi betimsel analize uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Analiz neticesinde incelenen sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metinlerde bulunan kök değerlerin hem kök değerler ve sınıf seviyesi hem de sosyal bilgiler öğretim programında yer alan öğrenme alanları bağlamında dengeli bir dağılım gözetilmeden gelişigüzel yer aldığı saptanmıştır. Buradan hareketler sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metinlerde yer alan kök değerlerin sınıf, öğrenme alanları ve kök değerler bağlamında dengeli bir dağılım gözetilerek yeni ders kitaplarının oluşturulması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, ders kitapları, kök değerler

Kaynakça

• Aktan, O. ve Padem, S. (2013). İlköğretim 5.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler, Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44-55.
• Akyol, Y. (2015). Ortaokul 6.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(5), 194-207.
• Alimcan, D, ve Altunay Şam, E. (2017). Sosyal bilgiler dersi boyutunda değerler eğitiminin önemi ve medyanın değerler üzerindeki etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 215, 239-259.
• Aran Can, Ö. ve Demirel, Ö. (2013). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 151-168.
• Aslan, H. İ., Coşkun-Keskin, S. ve Önder, S. (2019). Ortaokul 6. sınıf İngilizce ders kitaplarında yer verilen değerler. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD),4(2), 355-371.
• Australian Government Department of Education, Science and Training. (2006). Implementing the national framework for values education in australian schools, final report. (online version). http://www.curriculum.edu.au/verve/_resources/VEGPS1_FINAL_REPORT_ 081106.pdf adresinden edinilmiştir.
• Balcı, F. A. ve Yanpar Yelken, T. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 195-213.
• Brand, D. L. (1999). Educating for character in the united states army: A study to determine the components for an effective curriculum for values educatıon in basic training units, Unpublished Ph. D. Thesis, South Carolina: South Carolina University.
• Chowdhury, M. (2016). Emphasizing morals, values, ethics, and character education in science education and science teaching, The Malaysian Online Journal of Educational Science, 4(2),1-16. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1095995.pdf adresinden edinilmiştir.
• Cummings, W. K. (2009). Globalization, social capital, and values: The case of the pacific basin, J. Zajda and H. Daun (Eds.), Global Values Education: Teaching Democracy and Peace, Dordrecht Heidelberg London New York: Springer.
• Çetin, İ., Mutluoğlu, A., Yazlık, D. Ö. ve Erdoğan, A. (2021). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders kitaplarının kök değerler çerçevesinde incelenmesi, Yaşadıkça Eğitim, 35(2), 715-732.
• Çiçekli Koç, G., Engin, G. ve Genç, S. Z. (2020). Dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan metinlerin değerler açısından incelenmesi, Uluslararası Eğitimde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 4(4), 185-194.
• Erbaş, A. A. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 23-40.
• Ersoy, F. ve Şahin, T. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
• Gökalp, N. (2021). Değer felsefesi, N. Gökalp (Ed.), Değer çalışmaları içinde, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Değer Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. (ss.7-30).
• Güçlü, H. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Günör, R. B. (2021). Etik değerler veya değer’in etik boyutu, N. Gökalp (Ed.), Değer çalışmaları içinde, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Değer Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. (ss.83-96).
• Güzel Candan, D., ve Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
• Halstead, J. M. and Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research, Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Halstead, J.M. (2005). Values and values education in schools, J. M. Halstead and M. J. Taylor (Ed.) Values in education and education in values, London & Washington, D.C.: Taylor & Francis Group.
• Harris, E. L. (1991). Identifying integrated values education approaches in secondary schools. Unpublished Ph. D. Thesis, Texas A&M University, Texas, USA.
• Hatay-Uçar, F. ve Çetinkaya, S. (2021). İlkokul hayat bilgisi ders kitaplarında değerler eğitimi, Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 271-291.
• İnnalı, H. Ö., Pehlivan, A. ve Aydın, İ. S. (2017). KKTC’de okutulan Türkçe ders kitaplarının değerler eğitimi üzerinden incelenmesi, Journal of Language Education and Research, 3(3), 164-180.
• Johansson, E., Emilson, A. and Puroila, A. M. (2018). Mapping the field: What are values and values education about? E. Johansson, A. Emilson and A. M. Puroila (Eds.), Values Education in Early Childhood Settings, Concepts, Approaches and Practices, Cham: Springer. (pp.13-31).
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kılcan, T. (2020). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulları matematik ders kitaplarında yer alan kök değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 248-266.
• Kuş, Z., Merey, Z. ve Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Küçükoğlu, A., Albayrak, F. ve Serin, N. (2020). Değerler eğitimi bağlamında Türkçe dersi: Program ve ders kitaplarının karşılaştırmalı incelenmesi, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(4) ,1499-1518.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2019). Ders kitapları hakkında merak edilenler, https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_08/26180800_ders_kitaplari_hakkinda_brsr.pdf, adresinden edinilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB), (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Muç, K. ve Pamuk, A. (2020). Tarih ders kitaplarında değerler ve değer aktarım yaklaşımları. Turkish History Education Journal, 9(2), 532-548.
• Oğuz Haçat, S. ve Demir, F. B.(2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi, Journal of History School, 49, 4443-4466.
• Özay Köse, E. ve Gül, Ş. (2020). Ortaöğretim 9. ve 10. sınıf biyoloji ders kitaplarında yer alan değerler. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 35-45.
• Özensel, E. (2021). Toplumsal değerlerin taşıyıcı kurumu olarak aile ve aile değerleri, N. Gökalp (Ed.), Değer çalışmaları içinde, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Değer Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. (ss.61-82).
• Öztürk, T. ve Özkan, Z. S. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi, Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 172-204.
• Robb, B. (1998). What is values education - and so what? The Journal of Values Education, 1, 1-11.
• Sayın, V., Orbay, K. ve Altunay Şam, E. (2019). 5. sınıf matematik ders kitabının değerlerimiz açısından incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (Özel Sayı), 161-171.
• Şakiroğlu, Y. (2020). 6. sınıf Türkçe ders kitabının değer aktarımı bağlamında incelenmesi, Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 145-161.
• Şentürk, L. ve Aktaş, E. (2015). Türkiye'de ve Romanya'da okutulan ana dili Türkçe ders kitaplarının değer iletimi açısından karşılaştırılması, Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 215-243.
• Tabak, S. and Yaylak, E. (2020). The place of root values in social studies textbook, International Journal of Eurasian Education and Culture, 5(8), 1-51.
• Toomey, R. (2009). The double helix and ıts ımplications for the professional lifelong learning of teachers, T. Lovat and R. Toomey (Eds.), Values education and quality teaching, Science+Business Media B.V.: Springer.
• Türkmenoğlu, M., Akyol, P. ve Çağımlar, Z. (2021). Türkçe ve hayat bilgisi ders kitaplarındaki metinlerin değerler açısından karşılaştırılması. Ulusal Eğitim Dergisi, 1(1), 20–33.
• Türkyılmaz, D. (2021). Geleneksel değerler, N. Gökalp (Ed.), Değer çalışmaları içinde, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Değer Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. (ss.159-216).
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler, Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2) ,490-506.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin.