Bakara Sûresi 243. Âyet Bağlamında Rivayetlerin Tefsire Etkisi

Yıl 2023, Sayı: 21, 194 - 214, 24.06.2023

Metin Çetin

https://doi.org/10.34085/buifd.1254991

Öz

Kur’ân âyetlerinin verdikleri mesajların doğru anlaşılması çok önemlidir. Hz. Peygamber hayattayken Kur’ân’la ilgili sorular net bir şekilde cevabını bulmuştur. Hz. Peygamber’in vefatından sonra ise müfessirler Kur’ân’ı Kur’ân, sahabe kavli ve tabiin görüşleri ile tefsir etmişlerdir ki bu da rivayet tefsir türünün ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Kimi rivayetler âyetlerin daha iyi anlaşılmasına imkân verirken kimileri de âyetleri, içinde bulunduğu bağlamdan uzaklaştırmış, âyetlerin vermek istediği temel mesajın gölgede kalmasına neden olmuştur. Bu araştırmanın konusu Bakara sûresi 243. âyetle ilgili rivayetlerdir. “Binlerce kişi oldukları hâlde, ölüm korkusuyla yurtlarını terk edenleri görmedin mi? Allah, onlara “ölün” dedi, sonra da onları diriltti. Şüphesiz Allah, insanlara karşı lütuf ve ikram sahibidir. Ama insanların çoğu şükretmezler.” Araştırmada bu âyetle ilgili rivayetler tahlil edilmiş, klasik ve modern tefsirlerde âyetin doğru anlaşılmasına yönelik tefsir kültürü taranmıştır. Âyetle ilgili iki rivayet bulunmaktadır. Birincisi veba salgınından korkarak beldelerini terk edenler; ikincisi ise vebayı ileri sürerek cihat etmeyen ve şehirlerini terk edenler hakkındadır. Bu rivayetlerin sahih hadis kaynaklarında yer almadığı, âyetin bağlamıyla uyumlu olmadığı, Kur’an’ın temel ilkelerine zıt olduğu ve tefsire sonradan eklenen isrâiliyât nakilleri olduğu sonucuna varılmıştır. Bağlamı içinde değerlendirildiğinde âyetin, sosyal bilimlerin bir gerçekliğini dile getirdiği, inancı, vatanı, milleti ve değerleri adına, ölümden korktuğu için maddi ve manevi anlamda mücadele etmeyen toplumların yok olacağını; kendi değerleri için mücadele eden ve başarılı olan toplumların hayat hakkı bulacağını ifade ettiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Tefsir, Bakara 243. Âyet, Rivayet, Bakara Sûresi

Kaynakça

• Merâġî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîrü’l-merâġî. 30 Cilt. Kahire: Matbaati Mustafa’l-Bâbi ve Evladüh, 1946.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Süleyman b. Beşîr. et-Tefsîrü’l-kebîr. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 2003.