AYET KAVRAMI VE ANLAM ALANI ÜZERİNE BİR ANALİZ

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 1, 39 - 74, 03.08.2014

Yrd. Doç. Dr. Muhammet Duran

https://doi.org/10.18026/cbusos.21542

Cited By: 1

Öz

For the Qur’an to be the primary guide for Muslims, it needs to be understoodin all times and spaces. The Qur’an can best guide humanity as long as its messages arereceived perfectly, and this reception requires adequate comprehension of God’sintention in the divine text. This is why the true interpretation of the Qur’anic verses hasalways been one of the primary purposes of Muslim scholars. This true interpretationentails true understanding of the Qur’anic concepts. This paper is intended tocontribute to this goal by analyzing the term of ayah, one of the most importantconcepts of the Qur’an. In order to determine the field of meaning of the term, I dealwith its etymology, its usage in the pre-Islamic Arab poetry, its lexical content, and itsusage in the Qur’an and hadiths. I also deal with the terms that are semantically relatedto ayah. The main thesis of the article is that the Qur’anic term of ayah has a very richfield of meaning as it signifies more than ten realities.

Anahtar Kelimeler

Quran, Verse, Concept, Meaning, Analysis.

ÂYET KAVRAMI VE ANLAM ALANI ÜZERİNE BİR ANALİZ

Öz

Kur’ân-ı Kerîm’in müslümanlar için temel rehber olması, onun nüzûlündenkıyamete kadar farklı yerlerde ve farklı zaman dilimlerinde yaşayan inananlartarafından anlaşılmasını gerekli kılmaktadır. İnsanlar için hidayet kaynağı olarakgönderilen Kur’ân’ın rehberliğinden tam olarak istifade edebilmek, onun mesajlarınınen iyi şekilde anlaşılmasına, diğer bir deyişle Hz. Allah’ın insanlığa vahyettiğimetinlerden muradın ne olduğunu anlamaya bağlıdır. Bu sebeple Kur’ân âyetlerinihakkını vererek açıklayıp yorumlayabilmek ilim adamlarının en önemli hedeflerindenolmuştur.Kur’ân metnini gerektiği gibi anlamak ve yorumlamak, onun kullandığıkavramları kavramakla mümkündür. Bu makalede Kur’ân’ın anlaşılmasına katkıdabulunmak maksadıyla Kur’ân’ın önemli kavramlarından biri olan “âyet” kavramı elealınmaktadır.Bu bağlamda âyet kavramının anlam alanı belirlenirken kelimenin etimolojisi ilenüzûl öncesi Arap şiirlerindeki kullanımı, buna bağlı olarak sözlük ve terim anlamıincelenecek, Kur’ân ve hadislerdeki anlam alanı üzerinde durulacaktır. Ayrıca âyetkavramına yakın anlamlı kelimeler incelenerek âyetin anlam alanı netleştirilmeyegayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Âyet, Kavram, Anlam, Analiz.

Kaynakça

• ABDÜLBÂKÎ, Muhammed Fuâd (1364/1945), el-Mu‘cemü’l-Müfehres li-Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire. ÂLÛSÎ, Şihâbuddin Mahmud, (ts.), Rûhu’l-Me‘ânî fî Tefsîri’lKur’âni’l-‘Azîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut. ASKERÎ, Ebû Hilâl (1428/2007), el-Vücûh ve’n-Nezâir, (thk. Muhammed Osmân) Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, Kahire. A‘ŞÂ, Meymûn b. Kays (ts.), Dîvânü’l-A‘şâ el-Kebîr, (şerh ve ta‘lîk: Muhammed Hüseyin), Mektebetü’l-Âdâb, y.y.. ATEŞ, Ahmed (1970), “Âyet”, İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. ATEŞ, Süleyman (1988), Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, y.y. _____ “Âyet”, (ts.), Kur’ân Ansiklopedisi, Kur’an Bilimleri Araştırma Vakfı, İstanbul. ATİK, M. Kemal (1988), “Âyet”, Kur’ân-ı Kerîm Ansiklopedisi, Tercüman Aile ve Kültür Kitaplığı Yayınları, İstanbul. AYDIN, Muhammed (2009), Genel Tefsir Kuralları, Nûn Yayıncılık, İstanbul. BEGAVÎ, Ebû Muhammed (1409/1989), Me‘âlimü’t-Tenzîl, (thk. Muhammed Abdullah en-Nemr v.dğr.), Dâru Taybe, Riyad.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi (ts.), Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlisi ve Tefsiri, Bilmen Basım ve Yayınevi, İstanbul. BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmâîl (1423/2002), Sahîhü’l-Buhârî, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut. BULUT, Halil İbrahim (2002), Kur’ân Işığında Mûcize ve Peygamber, Rağbet Yayınları, İstanbul. ______ (2005), “Mûcize”, DİA, İstanbul. BURSEVÎ, İsmail Hakkı (2002), Muhtasar Rûhu’l-Beyân Tefsiri, (İhtisâr eden: Muhammed Ali es-Sabûnî), (trc. Abdullah Öz v.dğr.), Damla Yayınevi, Yeniden Gözden Geçirilmiş 4. bs., İstanbul. CERRAHOĞLU, İsmail (1995), Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı, bs., Ankara. CEVHERÎ, İsmâil b. Hammâd (1404/1984), es-Sıhâh: Tâcü’l-Luga ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye, (thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr), Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 3. bs., Beyrut. CÜRCÂNÎ, Seyyid Şerîf (1403/1983), Kitâbü’t-Ta‘rîfât, Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut. ÇELİK, İbrahim (1996), “Furkan”, DİA, İstanbul. ÇELİK, Muhammed (1996), Kur’ân’ın İknâ Husûsiyeti, Çağlayan Yayınları, İzmir. DÂMEGÂNÎ, Ebû Abdillâh (1983), Kâmûsü’l-Kur’ân: Islâhü’l-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, (thk. Abdülazîz Seyyid el-Ehl), Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 4. bs., Beyrut. DARÎR EL-HÎRÎ, Ebû Abdirrahmân (1996), Vücûhü’l-Kur’âni’l-Kerîm, (thk. Fâtıma Yûsuf el-Hıyemî), Dârü’s-Sekâfe, Dımaşk. DUMLU, Ömer (1999), Kur’ân’da Bazı Kavramlara Bakış, Anadolu Yayınları, İzmir. EBÛ ‘AVDE, Halîl (1985), et-Tetavvürü’d-Delâlî beyne Lugati’şŞi‘ri’l-Câhilî ve Lugati’l-Kur’âni’l-Kerîm, Mektebetü’l-Menâr, Zerkâ. EBÛ DÂVÛD, Süleymân b. el-Eş‘as (1430/2009), Sünenü Ebî Dâvûd, (thk. Şuayb el-Arnaût, Muhammed Kamil Karabelli), Dârü’r-Risâleti’lÂlemiyye, Dımaşk. EBÜ’D-DEHB, Eşref Tâhâ (1423/2002), el-Mu‘cemü’l-Esâsî, Dârü’şŞürûk, Kahire. EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yûsuf (1413/1993) Tefsîrü’l-Bahri’lMuhît, (thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvaz), Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut. _____ (1403/1983), Tuhfetü’l-Erîb bimâ fi’l-Kur’ân mine’l-Garîb, (thk. Semîr el-Meczûb), el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut. EBÜ’L-BEK EL-KEFEVÎ (1413/1993), el-Külliyyât Mu‘cemü fi’lMustalahâti ve’l-Furûki’l-Lugaviyye, (thk. Muhammed Mısrî, Adnan Derviş), Müessesetü’r-Risâle, 2. bs., Beyrut.
• EBÜSSUÛD, Muhammed el-İmâdî (ts.), İrşadü’l-‘Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm, (thk. Abdülkâdir Ahmed Atâ), Mektebetü’rRiyâdi’l-Hadîse, Riyad. FERRÂ, Yahyâ b. Ziyâd (1403/1983), Me‘âni'l-Kur’ân, Âlemü’lKütüb, 3. bs., Beyrut. FETTENÎ, Tâhir b. Ali (1415/1994), Mecma‘u Bihâri’l-Envâr fî Garâibi’t-Tenzîl ve Letâifi’l-Ahbâr, Mektebetü Dâri’l-Îmân, 3. bs., Medine. FÎRÛZÂBÂDÎ, Ebü’t-Tâhir (1416/1996), Besâiru Zevi’t-Temyîz fî Letâifi’l-Kitabi’l ‘Azîz, (thk. Muhammed Ali el-Buhâr), ys., 3. bs., Kahire. ______ (1426/2005), el-Kâmûsü’l-Muhît, (İşrâf: Muhammed Na‘îm), Müessesetü’r-Risâle, 8. bs., Beyrut. HÂKİM EN-NÎSÂBÛRÎ, Ebû Abdillâh (1422/2002), el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, (dirâse ve thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ), Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye, 2. bs., Beyrut. HAKÎM ET-TİRMİZÎ, Ebû Abdillâh (1389/1969), Tahsîlü Nezâiri’lKur’ân, (nşr. Hüsnî Nasr Zeydân), Matbaatü’s-Saâde, Kahire. HALÎL B. AHMED, Ebû Abdirrahmân (1424/2003), Kitâbü’l-‘Ayn, (thk. Abdulhamîd Hindâvî), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut. HAMİDULLAH, Muhammed (2000), Azîz Kur’ân: Çeviri ve Açıklama, (çev. Abdülaziz Hatip, Mahmut Kanık), Beyan Yayınları, İstanbul. HARMAN, Ömer Faruk (2006), “Mûsâ”, DİA, İstanbul. HUBEYŞ ET-TİFLİSÎ, Ebü’l-Fazl (1992), Vücûh-i Kur’ân, (haz. Mehdî Muhakkık), Danişgâh-ı Tahran, 2. bs., Tahran. IZUTSU, Toshihiko (ts.), Kur’ân’da Allah ve İnsan, (çev. Süleyman Ateş), Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul. İBN ÂŞÛR, Muhammed et-Tâhir (1984), Tefsîrü’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dârü’t-Tûnisiyye, Tunus. İBN ATIYYE, Abdülhak b. Gâlib (1422/2001), el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, (thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed), Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut. İBN DÜREYD, Ebû Bekr (1987), Cemheretü’l-Luga, (thk. Remzî Münîr Ba‘lebekkî), Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut. İBN EBÎ HÂTİM, Ebû Muhammed (1417/1997), Tefsîrü’l-Kur’âni’l‘Azîm, (thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib), Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, Mekke. İBN FÂRİS, Ebü’l-Hüseyin (1389/1969), Mu‘cemü Mekâyîsi’l-Luga, (thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), Dârü’l-Cîl, Beyrut. İBN KESÎR, Ebü’l-Fidâ (1421/2000), Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘Azîm, (thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed v.dğr.), Müessesetü Kurtuba; Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs, Kahire. İBN MÂCE, Ebû Abdillâh (1430/2009), es-Sünen, (thk. Şuayb elArnaût v.dğr.), Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, Dımaşk.
• İBN MANZÛR, Muhammed b. Mükerrem (ts.), Lisânü’l-‘Arab, (thk. Abdullah Ali el-Kebîr v.dğr.), Dârü’l-Maârif, Kahire. İBN SÎDE, Ebü’l-Hasen (1421/2000), el-Muhkem ve’l-Muhîtü’l-A‘zam, (thk. Abdülhamîd Hindâvî), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut. İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebü’l-Ferec (1404/1984), Zâdü’l-Mesîr fî ‘İlmi’tTefsîr, el-Mektebü’l-İslâmî, 3. bs., Beyrut. ______ (1407/1987), Nüzhetü’l-A‘yüni’n-Nevâzir fî ‘İlmi’l-Vücûh ve’nNezâir, (thk. Muhammed Abdülkerîm Kâzım er-Râzî), Müessesetü’r-Risâle, 3. bs., Beyrut. İBNÜ’L-ESÎR, Mecdüddin (1383/1963), en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser, (Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Mahmûd Muhammed et-Tanâhî), elMektebetü’l-İslâmiyye, y.y.. İMRUÜLKAYS B. HUCR, Ebû Vehb (ts.), Dîvânü İmruülkays, (thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim), Dârü’l-Maârif, 5. bs., Kahire. İSMAİL, Muhammed Bekr (1990), Dirâsât fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Dârü’lMenâr, Kahire. İZMİRLİ, İsmail Hakkı (1360/1941), “Âyet”, İslâm-Türk Ansiklopedisi, (haz. İsmail Hakkı İzmirli v.dğr.), Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı, İstanbul. JEFFERY, Arthur (1957), The Foreign Vocabulary of The Qur’an, (ed. B. Bhattacharyya), ys., Kahire. _____, (1960), “Âyah”, The Encyclopaedia of Islam, -New Edition-, Volume I, London-Leiden. KAR‘ÂVÎ, Süleymân b. Sâlih (1994), el-Beyân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân maa Medhali fî Usûli’t-Tefsîr ve Mesâdirihî, Mektebetü’z-Zılâl, 2. bs., Ahsa. KÂSİMÎ, Muhammed Cemalüddîn (1376/1957), Mehâsinü’t-Te’vîl, (tsh. Muhammed Fuâd Abdülbâkî), Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, y.y.. KAZANCI, F. Asiye Şenat (Güz 2005), “Kur’ân’ın Âyetleri-Tabiatın Âyetleri: İman Konusu Etrafında Bir Bilgi-Duygu Sarmalı”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya. KEMAL, Ahmed Âdil (ts.), ‘Ulûmu’l-Kur’ân, Matbaatü’l-Feccâleti’lCedîde, y.y.. KERMÎ, Hasan Saîd (1411/1991), el-Hâdî ilâ Lugati’l-‘Arab, Dâru Lübnan li’t-Tabâati ve’n-Neşr, Beyrut. KESKİOĞLU, Osman (1989), Nüzûlünden İtibaren Kur’ân-ı Kerîm Bilgileri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. bs., Ankara. KURTUBÎ, Muhammed b. Ahmed (1427/2006), el-Câmi‘ li-Ahkâmi’lKur’ân, (thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut. LEBÎD B. REBÎA, Ebû Akîl (1425/2004), Dîvânü Lebîd b. Rebîa, (İ‘tinâ: Hamdû Tammâs), Dârü’l-Maârif, Lübnan. MA‘MER B. EL-MÜSENNÂ, Ebû Ubeyde (ts.), Mecâzü’l-Kur’ân, (thk. Fuat Sezgin), Mektebetü’l-Hancî, Kahire.
• MÂVERDÎ, Ebü’l-Hasen (1992), en-Nüket ve’l-‘Uyûn: (Râca‘a ve Ta‘lîk: es-Seyyid b. Abdilmaksûd b. Abdirrahîm), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut. MERÂGÎ, Ahmed Mustafa (1365/1946), Tefsîrü’l-Merâgî, Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır. MERZÛK, Abdüssabûr (1415/1995), Mu‘cemü’l-A‘lâm ve’l-Mevzû‘ât fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dârü’ş-Şürûk, Kahire. MES‘ÛD, Cübrân (1992), er-Râid; Mu‘cem Lugavî ‘Asrî, Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 7. bs., Beyrut. MEVDÛDÎ, Ebü’l-A‘lâ (1986), Tefhîmu’l-Kur’ân (Kur’ân’ın Anlamı ve Tefsiri), (trc. Muhammed Han Kayanî v.dğr.), İnsan Yayınları, İstanbul. MUKÂTİL B. SÜLEYMÂN, Ebü’l-Hasen (1427/2006), el-Vücûh ve’nNezâir fi’l-Kur’âni’l-‘Azîm, (thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin), Merkezü Cüm‘ati’lMâcid li’s-Sekâfe ve’t-Türâs, Dubai. MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyin b. Haccâc (1427/2006), Sahîhu Müslim, (thk. Ebû Kuteybe Nazr Muhammed Faryâbî), Dâru Taybe, Riyad. NÂBİGA EZ-ZÜBYÂNÎ, Ebû Ümâme (ts.), Dîvânü’n-Nâbiga ezZübyânî, (thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim), Dârü’l-Maârif, 2. bs., Kahire. NAMLI, Tuncer (2009), “Kur’an’ın Ayet Kavramı Çerçevesinde Mucize Tasavvurumuz (Olağanüstü Beklenti Yerine, Olağan İçindeki Olağanüstülüğü Fark Etmek)”, Samsun’da Kur’ân Günleri XI Kur’ân Sempozyumu Kur’ân ve Risalet, Ankara: Fecr Yayınları, Ankara. NESÂÎ, Ebû Abdirrahman (1421/2001), es-Sünenü’l-Kübrâ, (thk. Hasan Abdulmün‘im Şelebî), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut. NESEFÎ, Ebü’l-Berekât (1991), Tefsîrü’n-Nesefî, Eda Neşriyat, İstanbul. NEŞVÂN EL-HİMYERÎ, Ebû Saîd (ts.), Şemsü’l-‘Ulûm ve Devâ’ü Kelâmi’l-‘Arab mine’l-Külûm, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut. NEVFEL, Abdürrezzak (1988), Kur’ân’da Ölçü ve Âhenk, (çev. Muzaffer Kalaycıoğlu), İnkılab Yayınları, İstanbul. ÖZGEL, İshak (2007/2), “Kur’ân’daki Olağanüstü Olayları Yorumlaması Ekseninde Muhammed Esed’in “Âyet” Kelimesi Çevirisi Üzerine”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 19, Isparta. ÖZTÜRK, Mustafa (2009), “Sultan”, DİA, İstanbul. PAÇACI, Mehmet (2002), “Kur’ân”, DİA, Ankara. RÂGIB EL-İSFAHÂNÎ (1418/1997), Ebü’l-Kâsım, Mu‘cemü Müfredâti Elfâzi’l-Kur’ân, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut. RÂZÎ, Fahreddin (1401/1981), Mefâtîhu’l-Gayb, Dârü’l-Fikr, Beyrut. RÂZÎ, Muhammed b. Ebî Bekir (1986), Muhtârü’s-Sıhâh, (haz. Mahmûd Hâtır), Mektebetü Lübnan, Beyrut. RIZÂ, Ahmed (1377/1958), Mu‘cemü Metni’l-Luga, Dâru Mektebeti’lHayât, Beyrut.
• RÛMÎ, Fehd b. Abdirrahmân (1413/1997), Dirâsât fî ‘Ulûmi’lKur’âni’l-Kerîm, Mektebetü’t-Tevbe, Riyad. SÂBÛNÎ, Muhammed Ali (ts.), Safvetü’t-Tefâsîr, Dersaâdet, İstanbul. SEÂLİBÎ, Ebû Mansûr (1404/1984), el-Eşbâh ve’n-Nezâir fi’l-Elfâzi’lKur’âniyye, (thk. Muhammed el-Mısrî), Âlemü’l-Kütüb, Beyrut. SEHÂVÎ, Alemüddîn (1408/1987), Cemâlü’l-Kurrâ’ ve Kemâlü’l-İkrâ’, (thk. Ali Hüseyin el-Bevvâb), Mektebetü’t-Türâs, Mekke. SEMERKANDÎ, Ebü’l-Leys (1413/1993), Bahrü’l-‘Ulûm, (thk. Ali Muhammed Muavvaz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut. SEMÎN EL-HALEBÎ, Ebü’l-Abbâs (1414/1993), ‘Umdetü’l-Huffâz fî Tefsîri Eşrafi’l-Elfâz, (thk. Muhammed et-Tuncî), Âlemü’l-Kütüb, Beyrut. SİCİSTÂNÎ, Ebû Hâtim (ts.), Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân, Mektebetü Dâri’t-Türâs, Kahire. SİNANOĞLU, Mustafa (2002), “Kelime”, DİA, Ankara. SÜYÛTÎ, Celâlüddîn (1427/2006), el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, (Ta‘lîk: Mustafa Dîb el-Buğâ), Dâru İbn Kesîr, 2. bs., Dımaşk-Beyrut. ŞÂZELÎ, Hasan Ali (1989), “Alâmet”, DİA, İstanbul. ŞEVKÂNÎ, Ebû Abdillâh (1994), Fethu’l-Kadîr el-Câmi‘ beyne Fenneyi’r-Rivâye ve’d-Dirâye min ‘İlmi’t-Tefsîr, (thk. Abdurrahman Umeyra), Dârü’l-Vefâ, y.y.. TABERÎ, Muhammed b. Cerîr (1422/2001), Câmi‘u’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Dâru Hicr, Kahire. TARAFE B. ABD, Ebû Amr (1423/2002), Dîvânü Tarafe b. el-Abd, (şerh ve takdim: Mehdî Muhammed Nâsiruddîn), Dârü’l-Kitübi’l-İlmiyye, 3. bs., Beyrut. TEHÂNEVÎ, Muhammed Ali (1996), Muvsû‘atü Keşşâfi Istılâhâti’lFünûn ve’l-‘Ulûm, (thk. Ali Dahrûc), Mektebetü Lübnân, Beyrut. TİRMİZÎ, Ebû Îsâ (1416/1996), el-Câmi‘u’s-Sahîh, (thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf), Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut. TOPALOĞLU, Bekir (1992), “Beyyine”, DİA, İstanbul. ULUDAĞ, Süleyman (1992), “Basîret”, DİA, İstanbul. ________ Süleyman, (2000), “İbret”, DİA, İstanbul. ÜNAL, Ali (1999), Kur’ân’da Temel Kavramlar, Nil Yayınları, İzmir. WATT, William Montgomery (1982), Modern Dünyada İslâm Vahyi, (Çeviren: Mehmet S. Aydın), Hülbe Yayınları, Ankara. WENSİNCK, Arent Jean v.dğr., (1936), el-Mu‘cemü’l-Müfehres liElfâzi’l-Hadîsi’n-Nebevî, Mektebetü Brill, Leiden. YAĞCI, Cengiz (1990), “Âyet”, Şamil İslam Ansiklopedisi, (İlmî Redaksiyon: Ahmet Ağırakça), Şamil Yayınevi, İstanbul. YAHY B. SELLÂM, Ebû Zekeriyyâ (1979), et-Tesârîf li-Tefsîri’lKur’ân mimmâ İştebehet Esmâüh ve Tesarrafet Me‘ânîh, (thk. Hind Şelebî), eşŞeriketü’t-Tûnisiyye li’t-Tevzî‘, Tunus.
• YAVUZ, Yusuf Şevki- ÇETİN, Abdurrahman (1991), “Âyet”, DİA, İstanbul. YAVUZ, (1992), “Burhân”, DİA, İstanbul. ______, (1994), “Delil”, DİA, İstanbul. YAZIR, Muhammed Hamdi (ts.), Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Kitabevi, İstanbul. YILDIRIM, Suat (1996), Kur’ân-ı Kerîm ve Kur’ân İlimlerine Giriş, Ensar Neşriyat, İstanbul. ZECCÂC, Ebû İshâk (1408/1988), Me‘âni’l-Kur’ân ve İ‘râbühû, (thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî), Âlemü’l-Kütüb, Beyrut. ZEBÎDÎ, Muhammed Murtazâ (1422/2001), Tacü’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, (thk. Mustafa Hicâzî), Matbaatü Faysal, Kuveyt. ZEMAHŞERÎ, Ebü’l-Kâsım (1418/1998), el-Keşşâf an Hakâikı Gavâmidı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, (thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvaz), Mektebetü’l-Ubeykân, Riyad. ZERKEŞÎ, Bedruddîn (1426/2005), el-Burhan fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, (Ta‘lîk: Mustafa Abdülkâdir Atâ), Dârü’l-Fikr, Beyrut. ZÜRKÂNÎ, Muhammed Abdülazîm (1419/1998), Menâhilü’l-‘İrfân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2. bs., Beyrut.